| aleg Adj.: «sehr alt, uralt» (fast alle Adjektive können absolute Superl. auf -eg bilden) — vun alecher Zäit (vor sehr langer Zeit).
Al- / al- : -fraesummer M.: «Altweibersommer»; — den A. spiren (Johannistriebe verspüren); -fränkesch Adj.: «altfränkisch, altmodisch, veraltet»; -moudesch Adj.: «altmodisch»; -schléieg Adj.: «vom alten Schlag» — wat en alschléiege Moddell; -schliichteg, -ig Adj.: lok. für d. vor. - Echt.: alschlichtig Weerder, dafür an der Mosel: aalsch — a. Wierder.
Al (Aël) M.: lok. im Sauer-, Clerf-, Wiltztal «Alluviumanschwemmung (eigtl. «Aue») in einer Flußschleife, das innerhalb einer Flußschleife gelegene Land»; in Flurnamen (z. B.: a Gitschenal, an Hondsal bei Lintgen). cf. A, F.
Alamm † (Mosel) N.: «Schaf», bes. weibl. Schaf (zu ahd. ou, au, aue «weibl. Schaf»; cf. afrz. oue, nfrz. ouaille, nl. ooi).
Alant (Echt. - C.) (Ton: 1 oder 2) M. (Adv.): «Einhalt» hal, maach e bësschen A. (tu etw. Einhalt, bescheidener).
Alantwuurzel F.: «Flohkraut, Inula helenium» (bot.) cf. frz. aunée (von vlat. ilunata statt inulata).
Alanter (Redingen) (Ton: 1) M. s. Alënter.
Alarm M.: z. B. Alarm schloen; Abl.: alarméieren trans. Verb.
Alaun M. (phV. des Hpttonvokals cf. Ltb. 79); Abl.: Alaunstän.
aläärt Adj. (phV.: A'lεrt, A'le:rt, A'leiərt): «munter, geweckt, flink, aktiv, früh auf» (frz. alerte).
Alänter (lok.) M. s. Alënter.
Albatter (Redingen) M.: «jem. der feierlich redet»; cf. frz. arbitre.
Alben F.: «Elbling, Weißalbe, vitis albuelis» (bot.); in Echt. auch Alberen, an der Mos. dafür häufig Rhäifränsch, heute vorherrschende Varianten: Elbling(er), Elber.
Albert Vorname, erscheint als: Albär(chen), Abbes, Abbi, Äbbes.
Albes F.: «Alandblecke, Weißfisch», s. Aalbes, Alëf.
Albümin (Ton: 3) N. u. M.: 1) eigtl. «Eiweiß», frz. albumine; 2) Eiweißüberschuß im Blut, im Urin — en huet A. (Albuminurie).
Alëf F.: 1) «Weißfisch, alburnus lucidus, frz. able(tte)», auch: Aalbes, Albes, Ablett, Schielalëf; 2) «Alandblecke, alburnus bipunctatus, frz. able éperlan», auch: Schneider(fësch), Mazendeckelchen, Matzendeckelchen, Maassendeckelchen (cf. wall. alvin, frz. alevin).
Alëf, Alf † (Ga.) F.: «Chorhemd», lat. Alba.
Alënter (Ton: 1) M.: gängige Bezeichnung für die «gemeine Erle, alnus», daneben auch: Alänter, Aländer, Aler (Vianden), Alert (Obersau.), Aller, Allert (Liefringen), Älenter, elenter, Ellrecher.
Aler F.: lok. Var. für d. vor.; F. sind auch Alert, Aller, Allert. [Bd. 1, S. 19]
alestéieren (sech) refl. Verb.: «es sich gemütlich machen» — du hoa si sich alestéiert (gemaacht), Echt. - C., zu frz. lester (= manger ou boire qqch. de fortifiant, fam.).
Alexander, Alexis Vorname, erscheint als: Alex, Lex(i), Sander.
Alfanserei F.: «leeres Geschwätz», ähnl.: Alfraegeschwätz, Mummentréischterei.
Alfred Vorname, erscheint als: Fred, Fredchen, Freddi, Fridchen.
Alfrankenholz N.: «Bittersüß, Alpranke, Elfranke, Alfrank, solanum dulcamara» (andere Bezeichnungen: Maisholz, Hondskraut).
Alfons Vorname, erscheint als: Fons, Fooss, Föss.
alignéieren trans. Verb.: «ausrichten» (mil.).
Alkov (Ton: 1) M.: «Schlafgelaß», gewöhnl. in der Stubenseitenwand und mit Vorhang versehen.
all (Südwesten O:l) Adj.: 1) im Sg.: a) «ganz» — ech war nach all mäi Liewen éierlech — en huet all säi Kaffi (säi K. all) gedronk — en huet d'Aarbecht all eleng gemaacht — all dat as verluere Méi — all déi Aarbecht war ëmsoss — bei alle Misär (all deem, all dee M.) gouf ech och nach krank — an aller Päärdsfréi (ganz früh); b) «jeder» — all Joer, Mount, Woch, Dag, Stonn, Abléck, Ablack (auch: allgeblack), Ament — all Owes, Nuets, Muerges, Mëttes — op all Manéier (auf jede Art und Weise) — all Mënsch (jedermann) — op alle Fall — hei as all Kéier gewonn (jedesmal gewonnen) — all Aarbecht mécht sech bezuelt — 't as nët all Dag Kiirmes — all der Doud an (all der douden) Deiwel (allerhand durcheinander) — all Méigleches — ënner aller Louder, Klarinett (sehr schlecht) — all gudden Dag — all Tratt (auf Schritt u. Tritt) — Spww.: Deen all Bam fäärt, könnt säi Liewen nët an de Bësch — All Ufank mécht Krazes (auch: as schwéier) — † fir allen Dag eng nei (R XII/55); cf. auch alles; 2) im Pl.: «alle» — Se schlofen nët all, déi d'Aen zou hun — An der Nuecht sin all Kaze schwaarz (gro) — D'Fraleit sin all geckeg — an allen Ecken an Ennen (überall) — en huet se allen néng geroden (beim Kegelspiel) — en huet d'Maangelen allen dräizéng (d'Fehler all) — allen zwä, alle fönnef (zum Ausfall des -n, s. Fußnote S. 5) — dat huet eis all vill Fräd gemat — hues de se nach all? — du hues se nët méi all beiënän, zesummen, op der Huert, op der Kréibänk, ënner em Plaffong (bist wohl verrückt).
all Adv.: 1) «durchaus» (cf. Rh. Wb. S. 102) — mat dene Saache wëll ech all näischt méi ze din ze hun (= eigtl. mat all dene Sachen) — dat könnt mech vir wéi all näischt Gutts; 2) ähnlich dem frz. «tout» neben dem Gerundium im Genitiv † (Rodingen - Godefroid): sou komme si all sprooches («tout en parlant») — si stierme fort all kräisches («tout en pleurant») — hie rifft mer zou all biewes («tout en tremblant»); 3) in konjunktionellen Wendungen (lok. †): all . . . att (Echt.) «wie . . . auch immer» — all gescheit att e wëll säin (frz. tout . . . que) — alldatt (bes. Redingen): «obschon» (Wb. 06 vergleicht ital. tuttoche).
all-: | |