|  Alfons Vorname, erscheint als: Fons, Fooss, Föss.
alignéieren trans. Verb.: «ausrichten» (mil.).
Alkov (Ton: 1) M.: «Schlafgelaß», gewöhnl. in der Stubenseitenwand und mit Vorhang versehen.
all (Südwesten O:l) Adj.: 1) im Sg.: a) «ganz» — ech war nach all mäi Liewen éierlech — en huet all säi Kaffi (säi K. all) gedronk — en huet d'Aarbecht all eleng gemaacht — all dat as verluere Méi — all déi Aarbecht war ëmsoss — bei alle Misär (all deem, all dee M.) gouf ech och nach krank — an aller Päärdsfréi (ganz früh); b) «jeder» — all Joer, Mount, Woch, Dag, Stonn, Abléck, Ablack (auch: allgeblack), Ament — all Owes, Nuets, Muerges, Mëttes — op all Manéier (auf jede Art und Weise) — all Mënsch (jedermann) — op alle Fall — hei as all Kéier gewonn (jedesmal gewonnen) — all Aarbecht mécht sech bezuelt — 't as nët all Dag Kiirmes — all der Doud an (all der douden) Deiwel (allerhand durcheinander) — all Méigleches — ënner aller Louder, Klarinett (sehr schlecht) — all gudden Dag — all Tratt (auf Schritt u. Tritt) — Spww.: Deen all Bam fäärt, könnt säi Liewen nët an de Bësch — All Ufank mécht Krazes (auch: as schwéier) — † fir allen Dag eng nei (R XII/55); cf. auch alles; 2) im Pl.: «alle» — Se schlofen nët all, déi d'Aen zou hun — An der Nuecht sin all Kaze schwaarz (gro) — D'Fraleit sin all geckeg — an allen Ecken an Ennen (überall) — en huet se allen néng geroden (beim Kegelspiel) — en huet d'Maangelen allen dräizéng (d'Fehler all) — allen zwä, alle fönnef (zum Ausfall des -n, s. Fußnote S. 5) — dat huet eis all vill Fräd gemat — hues de se nach all? — du hues se nët méi all beiënän, zesummen, op der Huert, op der Kréibänk, ënner em Plaffong (bist wohl verrückt).
all Adv.: 1) «durchaus» (cf. Rh. Wb. S. 102) — mat dene Saache wëll ech all näischt méi ze din ze hun (= eigtl. mat all dene Sachen) — dat könnt mech vir wéi all näischt Gutts; 2) ähnlich dem frz. «tout» neben dem Gerundium im Genitiv † (Rodingen - Godefroid): sou komme si all sprooches («tout en parlant») — si stierme fort all kräisches («tout en pleurant») — hie rifft mer zou all biewes («tout en tremblant»); 3) in konjunktionellen Wendungen (lok. †): all . . . att (Echt.) «wie . . . auch immer» — all gescheit att e wëll säin (frz. tout . . . que) — alldatt (bes. Redingen): «obschon» (Wb. 06 vergleicht ital. tuttoche).
all-: -berät Adv.: «schon, bereits» (cf. engl. already); -dag Adv.: «täglich»; -deeglech, -déiglech Adj.: «alltäglich» — ech si schon zefridde wann ech mäin Alldeeglecht hun; -déideg (Arlon) Adj.: «lebhaft, unruhig»; -ämes, -eemes, -éimes, -éimescht (Ton: 2) Adv.: «jeden Augenblick» (zu vergleichen ist lothr. Omes, Ames, «Atmung, Atemzug» — kän Omes lang, «nicht einen Atemzug lang»; im Moselfränkischen besteht all Ame lang, «jedes Amen lang», in Bitburg allämes, all Omes, all Ames, in Koblenz all Ames lang usw.; s. Amen); -gebatt Adv. (phV. im Norden -gə'bOt. im Osten mit Echt. -gə- 'bO:t) «jeden Augenblick», eigtl. bei jedem Aufgebot (cf. Gebatt, Verbatt); -mächtig Adj. (Echt.): «über Erwarten groß», -uechter (Redingen) Adv.: «überall»; cf. Rodange - Léiw. V, 1; -zäit Adv.: 1) eigtl. «immer»; 2) «mindestens» — et waren a. zweehonnert Schréck (D).
alle-: -bäd, -beed, -béid (Osten mit Echt.: -bit): «alle beide»; -falls Adv.: «jedenfalls»; -guer, -guer(ch)ten, -guechter, -guerjen, -gueren (Nordoesl. -'ga:r(ən), um Wiltz -'go:ərən) Pron.: «allesamt» — a. wéi se do sin (ohne Ausnahme); -kéier, -kéiesch Adv.: «jedesmal»; -mënsch Pron.: «jedermann»; -mol(s) Adv.: 1) beteuernd: «jedenfalls»; 2) bekräftigend: «gewiß, sonder Zweifel»; 3) einräumend: «allerdings»; 4) «jedesmal»; -wee(s) (Lothr. und Südlux.) Adv.: 1) bekräftigend: «auf jeden Fall»; 2) einräumend: «allerdings» (cf. mnd. mnl. allewege).
alleg (Redingen, Mosel): «sehr viel» — en huet en allegen (allechen) ze [Bd. 1, S. 20] verzielen — et läit mer nët en allegen drun — wou hues de déi alleche (allege) Mënz hier? — wuer soll ech dat allechen hindongen? — säin Eenzegt a säin Allegt — allechefalls; cf. sëlleg.
Alleluja in den Raa.: lo gët et erëm A. (Jux, Freed) — sang du A., du bas fein eraus! (du hast Grund dich zu freuen).
allenennen (bisw. 'Alnεn, Al'nεn, Osten: Alə'ne:n) Adv.: «überall, eigtl. an allen Enden» — e läit Iech a., um Bockel oder op dem Mo (D.).
aller — häufiges Präf. bei Superl.: 't as nët zum Allerbeschten (kaum befriedigend); -éischt Adj./Adv.: 1) «allererst» — du muss fir d'alleréischt vill Schmieren iessen; 2) «jetzt eben»; -manst Adj./Adv.: «allermindest» — hien as där allermanster kän — op d'allermanst (zum mindesten) — dat as sénger allermanster eng (einer seiner gewöhnlichen Streiche); -määscht, (-ee) Adj. Adv.: «allermeist» — den allermääschten Dreck läit an den Ecken — fir d'a.
Aller-/aller-: -hand Adj.: 1) «allerlei, verschiedenartig» — allerhand Saachen — Echt.: allerhand, dat säi Fraleitsbeendeln (C.). — do gouf et der («Prügel») allerhanter wéi keng kleng — auch als Pron.: an deem Buttek gët et a. ze kafen — fir zwee Su a. — a. a siwenerlee; 2) «schlimm, unerhört» — dat do as nawell a. — auch als Adv.: du bas a. kéng; -hällegen, -hälgen Kollekt. (phV. Stadtlux.: -'he:ljən, im Norden und Osten -'ha:il(i)jən): «Allerheiligen» — Wann d'A. hëllefe liesen, dann as nët vill Gutts ze hoffen; Zussetz.: A. daag M.: «das Allerheiligenfest»; A. stack M.: «Chrysantheme»; A. summer M.: «Altweibersommer»; -lä, -lee (phV. spor.. -lei, im Norden und Osten mit Echt. -lai, -la:i) Adj. Pron. Adv. ähnlich wie: -hand; — dat as allerlä (ein bißchen starker Tabak); -leitsgeck M.: «Jedermannsnarr»; | |