LWB Luxemburger Wörterbuch
 
baang bis Baatschdapp (Bd. 1, Sp. 63b bis 65b)
 
baang Adj. u. Adv.: «bange» — 't as mer nët baang drëm — engem et baang maachen — Zussetz.: schassbaang (sehr bange).
 
Baang(t) F.: «Angst, Bangigkeit» — hief keng Baang — et as keng B. fir hien — nëmme keng Baang.
 
baangen intr. Verb.: «bangen» — nëmmen nët gebaangt.
 
Baangschass, -schësser M.: «Angstmeier, Hasenfuß».
 
baangschësseg Adj.: «furchtsam».
 
Baant(s), Bannt(s) F.: «Zwischenzeit» (zu bannen «binnen»), ledigl. in adv. Raa.: dräi Deeg B. (dreitägige Frist) — an der (od.: där) Baant(s), Bannt(s) — der (od.: dier, där) Baant(s), Bannt(s), «inzwischen» (cf. Rh. Wb. I/705: in derbint, an derbant, on derbont, an derbanns, en derbenne).
 
baapseg Adj.: «schreiend».
 
baapsen intr. Verb.: «laut u. albern schwatzen» (cf. baupsen).
 
Baapsert M.: «Schwätzer» (Ga.: «einer, der viel spricht ohne etwas zu sagen»).
 
Baaps(esch) F.: «Schwätzerin».
 
Baarbereg (Ton: 1): ON. s. Badebuurg.
 
baarbes, bäärbes, buerbes (daneben: 'bO:rbəs, 'bO:Arbəs): A. Adv.: 1) «mit [Bd. 1, S. 64] bloßen Füßen» — ech géing b. bis no Ieweschtklausen (um meinen Wunsch zu erfüllen) — Wie keng Schong huet, dee muss b. goen (lafen); 2) «ohne Hufeisen» — D'Schmiids- (Norden: Schmitte-) päärd an d'Schous(ch)teschfraen mussen (zum dackste) b. lafen; 3) übtr.: «ohne Freier» (wenn dieser sich abgewendet hat) — hat lääft (alt erëm) b.; B. Adj.: 1) «barfüßig» — b. bis un den Hals (nackt); 2) übtr.: «einfach, ohne Zutaten» — b. Gromperen (= blann G. «ohne Fett zubereitet») — s. buerféiss.
 
Baarf M. (phV. cf. Ltb. 2): «Barbe, Barbus fluviatilis» (Fisch); übtr.: «reiche Beute», dicker Stich beim Kartenspiel.
 
baarmhäärzeg (-hierzeg) Adj.: «barmherzig» — b. Bridder, Schwesteren (Krankenbrüder, -schwestern).
 
Baarmhärzegkät (-keet) F.: «Barmherzigkeit» — aus Gottes B. — wie keng B. kennt, huet (och) kenger z' erwaarden (auch: wie kä Matläds huet, deen huet och käänt z'erwaarden).
 
Baart (phV. cf. Ltb. 2) M.: «Bart» — 1) beim Menschen der Backen- u. Kinnbart (für Schnurrbart besondere Bezeichnungen: s. Schnauz, Schnurz Schnutz), dann auch der Bartwuchs im allgem. — Eigenschaften: e rauhe stoppelege, struppege, wëlle B. (ungepflegt) — en dënne, moëre, schappege B. (spärlich); Vergleiche: e B. ewéi e Biesem, e Stoppelstéck (-feld), eng Stoppelgewan, ewéi Kréng, Sauerkraut, ewéi eng Zännbiischt, ewéi e Böschdéif, e Strauchmäärder — säi B. steet ewéi den aarme Leit (Leiden) hire (auch: aarme Leits) Wääss — spaßhafte Raa., wenn der Bart zu sprießen beginnt: en huet Gefisems, Fisemcher, Fisemen, Flues, Flom, Mëllechhoer ënnert der Nues — säi B. as nach am Prozess, et können esou gutt Plaume gin ewéi Hoer — hal (streck) d'Gesiicht an den Duurchzuch (de Wand, baussent d'Fënster . . .) da brauchs de der kä Baart ze maachen — bisw.: huel e Gummi, e rauhe Stän — du muss der baussen Hunneg schmiere fir ze zéien, a bannen Héngerdreck (-mëscht) fir ze drécken (dreiwen = Bartwuchsbeförderungsmittel) — Behandlung: e léisst sech (d)e B. stoen (wuessen) — e mécht sech de B. — e léisst sech de B. asäfen, verbotzen, schnäen — en huet de B. gewichst — e mécht sech de B. ewech — en huet sech d'Schnëss lackéiert; übtr.: en huet mer de B. ouni Säf gemat (derb zurechtweisen, harte Worte geben) — en huet em de B. gezauselt, agesääft, gekämmt (zurechtweisen) — ech hun e mam B. geholl (anfahren); Sonstige Raa.: eppes an de B. brommen, grommelen, knouteren, tuddelen — se spille fir dem Käser säi B. (auch: fir eng kal Brach, Gromper — um nichts) — si streide fir dem Käser säi B. (aus nichtigen Gründen) — déi huet e B. (altbekannter Witz) — du kriss awer nach e laange B. ier dat geschitt; 2) übtr.: Speisereste (Schokolade-, Milch-, Rahm-, Brei-, Bierschaum- . . . spuren um den Mund, bes. bei Kindern) — wat hues de der e B. gemat — du hues der de B. beschmiert; 3) von Tieren — de B. röscht de Bock (auch auf Menschen übtr.) — d'Kaz botzt sech de B. (da gët et Reen); 4) «Schlüsselbart»; 5) «Froschgeschwulst» (Ranula, Batrachium) — eigroße Geschwulst unter der Zunge, die bisw. unter dem Kinn hervortreten kann; 6) «Schimmelbildung» auf verdorbenen Speisen — déi agemaachte Quetschen hun e B.
 
Baart- : -biischt F.: «Rasierpinsel» — en huet eng B. um Hutt (Dachsschwanz auf den Hüten der Jäger und Förster); -flecht F.: wie hd.; -hoer N.; -jhang M.: von den Kindern in Wecker gebr. f. d. «Gründling» (Fisch; s. Gif); -mécher M.: «Barbier» (s. auch: Barbutz, Bal-); -messer N.: «Rasiermesser» e Gesiicht ewéi e B. (auch: wéi eng al Séissel, Séchel — hager u. unfreundlich) — eng Maul (Schnëss) ewéi e B. (Klatschmaul); -schossel F.: «Rasierbecken», das Hauszeichen der «Baartmécher» — Oueren ewéi Baartschosselen (so groß, abstehend) — Echt.: 't as gefehlt bis an d'B. (alles ist verdorben) — bisw. auch abfällig für «Barbier»; -wichs F.: «Pomade» zur Förderung od. Glättung des Bartes.
 
Baartel M.: «Wiesenhaferwurz» (bot.), bez. meist tragopogon pratensis oder orientalis, nach Rh. Wb. I/826 bisw. auch: calamagrostis epigeios (dafür auch: Bocksbaart, Bokelei, Butsch).
 
Baartel M.: 1) Kurzform zu «Bartholomäus» (s. d. folg.) — Ra.: E wääss, wou (de) B. de Moschter(t) (auch: Moscht, Most) höllt (er weiß etwas, das andere nicht wissen); 2) «Tölpel, Narr».
 
Baart(e)l(e)méis, -mës (phV. d. 1. Silbe cf. Ltb. 2): «Bartholomäus», Name u. Fest des Hl.; Lostag, Herbstbeginn, [Bd. 1, S. 65] in der Hauptstadt Beginn der Schobermesse — Bauernregeln: Zänt (zënt, de oder auch einfach:) B. höllt (verbitt, frësst) de Mëttes-Onner (auch: d'Mëttesrascht) an den (halwen) Oweskéis (auch: Oweskascht, Ombroutskéis = «Vesperbrot») — Zänt (zënt, de, —) B. höllt (verbitt, spuert) dem Bauer de Kéis an dem Schéifer d'lénge Geséiss (d. h.: die Tage werden kürzer und die Witterung wird rauher) — Seltener, bes. im Süden: (De) B. frësst (spuert dem Bauer, dem Schéifer) de Botter an de Kéis — Wetterregel: Wéi d'Wieder op B., sou bleift et de ganzen Hiescht (Consdorf, ähnl. in der Westeifel, laut Rh. Wb.); Zuss.: B.dag M.
 
Baart(e)l(e)méismaart M.: «Bartholomäusmarkt», am 24. August in der Hauptstadt (Beginn d. Schobermesse).
 
Baaschelt ON.: Dorf «Baschleiden» in der Gem. Bauschleiden (Boulaide), Kant. Wiltz — 135 (im Norden: Baschelt).
 
Baaschtert M.: (Nordosthälfte: -st-): «Bastard», im bes.: 1) «uneheliches Kind»; 2) «entartetes Exemplar einer Tier- oder Pflanzengattung», z. B.: Huhn, das keine Eier legt — aus einer Kreuzung entstandenes Haustier — mißgestalteter Mensch, oder Mensch von kümmerl. Aussehen: e klenge B. — verkümmerte Kartoffeln — sog. Taschenpflaumen (unreife, durch einen Pilz aufgedunsene Pflaumen, dafür auch: Täschen-, Tutequetschen, Schlaupen, Länschoueren); 3) häufig als Schimpfwort u. pejor. gebr.; Abl.: verbaaschtert (s. d.).
 
Baaschtnéch ON.: die belg. Stadt Bastnach (Bastogne).
 
Baass, Bass M. u. F.: «Baß» — 1) «tiefe Stimme» — et héiert ee säi (séng) B. eraus; 2) «tiefste Stimmlage, Gruppe der Sänger (Musikanten), die im Chor (Orchester) die tiefste Stimme singen (spielen)» — hie séngt d(e) B.; 3) «Baßinstrument», Kontrabaß, Baßgeige, Helikon . . . — hie spillt d(e) od.: op der (dem) B.; Abl.: Ba(a)ssgei F. (dafür bisw. auch Kou).
 
Baass nur F.: 1) «Klatschweib»; 2) «angelegentliches Gespräch» — Ablt.: Baass-An N.: eigtl. «Klatschänne»; -klack, -klak F.: «Klatschweib».
 
baassen intr. Verb.: 1) «klatschen»; 2) «ein Baßinstrument (bes. Baßgeige) spielen» — Wortspiel in der Ra.: Looss mer geien («geigen + gehen»), sot de Spillmann, du huet et gebaasst («geigen + klatschen»).
 
Baatsch F.: 1) «Peitsche, Karbatsche» — d'B. huelen (Gewalt anwenden); 2) bisw. «Zeltplane» (frz. bâche, dafür auch häufig die frz. Form).
 
Baatschdapp M.: «Kreisel» (der mit einer Baatsch angetrieben wird).

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort:
 
  

 

© 2010 - Projekt LexicoLux des Laboratoire de linguistique et de littératures luxembourgeoises der Universität Luxemburg, in Kooperation mit dem Kompetenzzentrum für elektronische Erschließungs- und Publikationsverfahren in den Geisteswissenschaften an der Universität Trier
Hinweis zum problematischen Wortgut