Begänknesbegéinen, begéingenbegéissenBegiefnesBegierbegierenbegierlechBegierlechkät, -keetBegiersakBegiewenhät, -heetbeginnbegléckenbegläden, begleedenBeglädong, BegleedongbeglöttertbegoenbegaangenbegowenbegooftBegraff, BegrëffbegräifenbegräiflechbegréissenBegriefnesbegrommelenbegruewenbehaaptenBehaaptongbehaenbehaftbehalenBehandlongBehankbehäärzegenbehéiwenbehiewenbehällefen, behëllefenBehëllef, Behollefbehëlleferlech, behälleferlech, behëlferlech, behëlleflechbehennBehennegkät, -keet, Behennhät, -heetbehextbehiddenbehiewenBehollefBehëllefbehuelenbejäerzen, bejärenbejäizenbejéimerenbejhipsenbejhipstbejozenBejozertbekanntBekanntenBekanntschaftbekatzenbekäppenbekäschtegenBekäschtegongbekéierenBekéierong, -éngbekennenbekiselenbeklaatschenbekladderenbeklakenBeklakerBeklakeschBeklakereibekléckenbeklicken a beklackenbekloenbeknaschtenbekommenbekömmerenbekömmertbekräizegenbekränktbekrichenbekuckenBelaaschtbelafenbelammelenbelädegen, -leedegen, -echenBelädegong (-ee-)beläen, -leënbeläeren, beleërenBeläerongbeläschtegen (-st-)beleffelenbeléienbeléierenBeléierongbeléiftbelemmerenbeliewenbelieftbeliichten | Begänknes N.: «Begräbnis mit Trauergottesdienst u. Leichenschmaus» bisw. auch nur: «feierliches Seelenamt» — übtr.: nu maach kee B. draus [Bd. 1, S. 86] (verliere nicht viel Worte über diese Angelegenheit) — lok. phV. im Osten: bə'geŋŋknəs, bə'giŋŋknəs — Zussetz.: Joerbegänknes (Jahrgottesdienst), Hamebegänknes (Schmaus, bei dem der letzte Rest des Schinkens aufgegessen wird.)
begéinen, begéingen (phV.: bə'gε:nən, bə'giŋən) trans. Verb.: «begegnen» — ech sin em begéingt oder: ech hun e begéingt (je l'ai rencontré) — D'Bierger begéine sech nët, awer d'Mënschen.
begéissen trans. Verb.: ledigl. im übtr. Sinn «etwas durch einen Trunk feiern, bekräftigen» — dat hate mer dichteg begoss.
Begiefnes N. und F.: «Begebenheit, Abenteuer» (Lehnübs.) — wat fir eng B. war dann dat? — 't huet laang gedauert, bis en all seng Begiefnësser verzielt hat (s. Begiewenhät).
Begier (lok. bə'geiər, bə'ge:ər) M.: «Bitte, Begehr» — wat as (wär) äre B.? — ech hun e B. un iech — et wor säi B. vu Joer an Dag (seit langem).
begieren trans. Verb.: «begehren» — dir könnt u mech b. wat der wöllt (D.) — dat kanns de vu kengem b. — en heet (haut zu), datt een dës Här begiert — ech kann äres nët begieren (Echt.: ich wärd deiner, deines nët begeeren — ich werde dir deine Dienste mit Gegendienst entgelten) — e begiert et jo nët anescht, besser (ihm ist nicht zu helfen) — mengs de, ech géing aarme Leiden hirer (hires) b.? — d'Kou begiert nom Stall, nom Stéier — Oesling bisw. Metathesis: dat gebier ech nët — Huldingen: ech bjären et nët.
begierlech Adj.: «begehrlich, habsüchtig, gierig».
Begierlechkät, -keet F.: «Begierde» (dafür: Geier) — Pafebegierlechkeet (s. Baueren-).
Begiersak (Echt.: Begeersak) M.: «habsüchtiger Mensch».
Begiewenhät, -heet F.: «persönliches Verhältnis, Erlebnis» — engem séng Begiewenheeten erzielen — all Mënsch huet séng Begiewenheeten.
beginn refl. Verb.: «die Waffen strecken, verzweifeln» — wann dat as, da kann ech mech b.
beglécken trans. Verb.: «beglücken» (meist iron. gebraucht).
begläden, begleeden trans. Verb.: «begleiten» (Lehnübs.).
Beglädong, Begleedong F.: «Begleitung» (Lehnübs.).
beglöttert Adj.: «naschhaft» (cf. glöschtereg, glott).
begoen trans. Verb.: 1) «auf etwas gehen» — dëse Wee as schlecht ze b.; 2) eng Sënn b. — «eine Sünde begehen» — ähnl.: eng Nidderträchtegkeet, Ieselzegkeet, Dommheet . . . b. —nicht im Sinne von «Feste feiern» — dazu das Verbadj.: begaangen — dës Strooss as vill (wéineg, nët . . .) b.
begowen Verb.: 1) trans.: a) «eine Gabe geben», meist iron. u. pejor. gebraucht — lo si mir schéi begooft (schön beschert); b) «verunreinigen» — d'Kand huet mech begooft — so auch im Jenischen: de Leimes b. (Hemd, Bettücher besudeln); c) übtr.: «verleumden» — Wien déi aner begooft, gët dofir nët méi propper — im eigtl. u. übtr. Sinn: e schlechte Vull, dee säin eegent Nascht begooft; 2) refl.: «sich erbrechen» (cf. begaferen — holl. begooien).
begooft Verbadj.: 1) selten im hd. Sinn: «begabt»; 2) «gesegnet mit», meist iron. od. pejor. — déi aarme Fra war mat dräizéng Kanner b.; 3) «betrogen».
Begraff, Begrëff M.: 1) «Begriff, Verständnis» — en huet B. vun alles — kä B. vun näischt — keng Iddi vun engem B. hun (gar nichts verstehen) — du méchs der kä B. dervun (du kannst dir es nicht vorstellen) — kä B. (keineswegs) — en as haart, schwéier vu B. (er versteht langsam) — fir mäi B. (nach meiner Meinung, meinem Geschmack); 2) lok. Mosel: 't as Begraff un den Drauwen (auch: d'Drauwe si vollkomm, vollkommen, et kritt een eppes an de Graff, Grapp — si sin nët lautereg, s. d.).
begräifen trans. Verb.: 1) «verstehen, begreifen» (dafür auch: bekäppen, kapéieren, verstoen) — e begräift nëmme wat en um Teller huet (Wortspiel); 2) bisw. obszön, «abtasten» — Part. Prät.: begraff.
begräiflech Adj.: «begreiflich».
begréissen trans. Verb.: «begrüßen» (Lehnübs.).
Begriefnes (phV.: bə'gre:fnis) N.: «Begräbnis» (dafür: Begänknes, Läich) — mat engem B. goen — e B. mat dräi Hären (mit drei Priestern) — Wat notzt dat schéinste B., wann ee selwer d'Läich as — maach kä B. draus (s. Begänknes) — e Begriefnes éischter Klass (übtr.: eine verfehlte, gescheiterte, verschleppte Angelegenheit) — e B. à la Polka (Zivilbegräbnis) [Bd. 1, S. 87] — ech war op engem B. (ich habe an Begräbnisfeierlichkeiten teilgenommen, meist auch am anschließenden Leichenschmaus).
begrommelen trans. Verb.: «schelten».
begruewen (phV. cf. Ltb. 7) trans. Verb.: «begraben» — gestuerwen a b. (da päift kee Vull méi no engem) — à la Polka b. gin (zivil begraben werden) — no Freedebuurg b. gin (nicht viel Trauer hinterlassen) — d'Paschtéier b. nët an den Himmel (einem Nichtsnutz dient auch die Teilnahme vieler Priester an seinem Begräbnis nicht) — 't as nach kee Fëscher mat dräi Häre b. gin (weil er zu viel Fischerlatein erzählt hat) — d'ganz Woch krank a sonndes näischt ze b. (von jem., der wegen vorgetäuschter Krankheit in der Woche nicht arbeitete, sonntags aber guter Dinge war) — looss dech (lieweg) b. (du armseliger Tropf).
behaapten (Norden, Echt.: bə'hA:uptən, lok. im Norden u. Süden: bə'hO:ptən) trans./intr. Verb.: «behaupten» — an d'Blannt era b. — b. as nët beweisen (kee Bewäis) — ech wëll näischt behaapt hun.
Behaaptong F.: «Behauptung».
behaen trans. Verb.: «behauen» — en as mam Beile b. (er ist ungeschliffen).
behaft Adj.: «behaftet» — mat all Aarmséilegkeeten, all Misär, all Gebrieche . . . b. — de Bam war mat Beie b. (der Baum war mit Bienen vollbesetzt) — ech wäärd dach nët mat Blannheet b. sin (wenn man etwas nicht wiederfindet) — wat sin ech mat engem Mann, enger Fra b.
behalen trans. Verb.: 1) «behalten» im eigtl. Sinn — kee Sak méi behale fir heeschen ze goen — d'Aen nach behale fir ze kräischen — d'Kou huet (huet nët) b. (die Kuh ist, ist nicht trächtig geworden) — e behält näischt bei sech (der Kranke behält die Nahrung nicht im Magen); 2) übtr.: «im Gedächtnis behalten» (neben ver-) — en as esou domm, e behält emol säin Numm nët; Präteritum bisw.: behoul (Norden: behull).
Behandlong F.: «Behandlung».
Behank M.: 1) «Tuchbehang» (bes. der Haustür bei einem Sterbefall, vor der aufgebahrten Leiche); 2) «Obstbehang» — d'Bäm hun en décke (e volle, more) B. dëst Joer.
behäärzegen trans. Verb.: «beherzigen».
behéiwen (Ga.), behiewen (Wb. 06) unpers. Verb.: «benötigen, müssen, sollen» (cf. engl. to behove, ndl. behoeven) — et behéif sech, datt mer mat sénger Läich géingen.
behällefen, behëllefen refl. Verb. «sich behelfen».
Behëllef, Behollef M. (bisw.: N.): «Behelf» — 't as nëmmen e B., du hat en d'Meedchen (d'Nonn) duurch den Zonk gepëtzt — E B. as kee Vollem (ein Notbehelf ist kein Überfluß).
behëlleferlech, behälleferlech, behëlferlech, behëlleflech Adj.: «behelflich».
behenn Adj.: 1) «körperlich behende, geschickt» — b. ewéi e Kaweechelchen, e Bamläferchen; 2) «schnell bei der Hand, kurz entschlossen» — en as b. fir engem séng Fehler z'ergin, duerzegeheien, duerzetässelen — b. mam Monn; 3) «von rascher Auffassung» — sehr oft neg. gebr.: en as nët (grad) b.
Behennegkät, -keet, Behennhät, -heet F.: «Rührigkeit, Gescheitheit» — B. as keng Hexerei — 't as d'B. nët eleng, déi et mécht. | |