BeichtBeicht-Beicht(s)dagBeicht(s)härBeichtstullBeichtziedelbeichtenbéidbéidersäits, -seitsBeidelBeidel-BeideldéierBeidelschnidderBeidelstafBeidelstéckbeidelegbeidelenBeidler, Bëddler, BeddlerbéienbéienBéierBéier-BéierbauchBéierbrauerBéierbraueschpäärdBéierdeckelBéierfaassBéierglasBéierjongBéierpanzBéierpattBéierräsBéierreesBéierriedBéierrollBéierstëmmBéierstëmmegBéierzeidongBéierzoppBéierBéierchenbéieregbeierenBéifchenBéigenBeignetBeilenBéimBéimenBéimerwuerbéimeschBéinchenbéinenBéiongbéisbéisbéisaarteg, bisoartigBéischtBéischtBéisechtbéissenbeitenBeiteschBéiwenBéiwéngBéiwéngslachBejhurBejhuresBekassinnBëllBellebëllegBëllegBëllesbëllessegBëllessegkätBelle VuebelschBelsch(t)BelschenBëls, BëlzBëlzbëlzenBeneBenéi, Beni, BenebenedéktBenediktBeneficeBenesBengalrousBengelBengelek, BengeléngbengelenbengelzegBengelzegkät, -keetBengerléckBenn, Benni, BennoBennBënnerBënnesch | Beicht (lok. phV. W. bε:çt / O. bεçtbeçt) F.: «Beichte» — aus der B. schwetzen (= aus der Schoul schwätzen) «Geheimnisse ausplaudern»; Zussetz.: géi B., Generols-/Kaperolsb. (s. d.).
Beicht-: -(s)dag M.: «Tag, an dem B. abgehalten wird» — déi véier Beichtsdeeg (gefolgt von den Anbetungstagen); -(s)här (auch: 'bAiçshε:r) M.: «Beichtvater»; -stull M.: «Beichtstuhl»; -ziedel M.: «Zettel, auf dem die Sünden vermerkt sind» — früher in der Pennälerspr.: Namenzettel, der bei der Beichte dem Beichtvater zur Kontrolle abgegeben wurde.
beichten (phV. cf. Beicht) Verb.: 1) intr. «seine Sünden beichten, bekennen» — übtr.: «sein Herz ausschütten» — b. goe mat Millerkniecht a Kielechsdéif (am letzten Tage der österl. Zeit b. gehen) — bisw. auch: mat de Mëlleren an de Päärdsdéif — Wéi ee beicht esou gët ee lassgesprach — in diesem Sinn auch trans. gebr.: séng Sënne b. — ech hun em alles misse b. (eingestehen) — iron.: bei den Notär b. goen (Geld leihen); 2) trans. «die Beichte abnehmen», dafür auch: Beicht sëtzen (den Här beicht haut nët, sëtzt haut keng Beicht) — erweitert: «ausforschen, zum Geständnis bringen» — wann ech deen emol ze b. kréien.
béid (phV.: be:t, bε:t, zu mhd. beide — bit, bikt, zu mhd. bêde) Num.: «beide» — vorzugsweise attributiv gebr.: ech hu béid Hänn voll ze dun — ech gräife mat béiden Hänn zou — hie gët der et mat béiden Hänn (sehr gerne) — en as mat béide (auch: gläiche) Féiss dragesprongen; bisw. auch mit dem best. Art.: ech huelen déi béid; als prädikatives Attribut nur zusammen mit alle-: ech hu se allebéid gesinn — et huet kee recht vun iech allebéid; dazu das substantivierte Neutrum: béides — wat häss de gär, dëst oder dat? Béides. — Zussetz.: béidersäits, -seits Adv.: wie hd. — si si b. averstanen — 't war b. nët geroden — si hu b. onrecht.
Beidel (phV.: Nord. 'bεgdəl, 'begdəl, 'bεgəl, das letztere im Westen bis nach Arlon, im NO und SW des Gutlandes 'bεdəl und 'bədəl, selten 'be:dəl) M.: «Beutel» — ee B. mam aner (der ganze Plunder) — bes. Bed.: a) «Geldbeutel» — näischt am B. (arm) — Sou as et an der Welt: deen een huet de B., deen aneren huet d'Geld; b) «großes Linnensieb» (um das Mehl zu säubern, um die Milch zu seihen) — duurch de graffe B. (dafür in Echt.: grusse B. — «oberflächlich, ungenau, ohne Sorgfalt», Wb. 06: «grob, ungezogen») — lok. (Osten): bäi iis gäät et duurch de graffe B. (sagt der Bauer, um seine Einfachheit zu entschuldigen); s. auch die Zussetz.: Fatz-, Flatsch-, Honds-, Laus-, Quëtsch-, Sau-, Schwäi-, Wand-. . .b.
Beidel-: -déier N.: «Beuteltier» (Wb. 06); -schnidder (lok. -schnëdder) M.: 1) «Kastrierer»; 2) «Taschendieb»; 3) erweitert: «Schwindler» (früh. bes. für berufsmäßige Taschenspieler auf Jahrmärkten) léien (lügen) ewéi e B.; 4) «gemeine Hirtentasche, Täschelkraut, capsella bursa pastoris» (dafür auch -schneider); -staf M.: [Bd. 1, S. 99] «Beutelwelle» (Welle, die in der Mühle die Mehlbeutel schüttelt); -stéck N.: «Fetzen Seide aus dem Beutelzylinder der Mühle» (man erbat sich beim Müllerknecht ein B. um die Milch zu seihen).
beideleg Adj.: «wulstig wie ein Beutel» (dafür keideleg, von Kleidern).
beidelen (phV. cf. Beidel) trans. Verb.: 1) «Mehl durch das Linnensieb beuteln» (auch intr. absolut gebr.) — sou reng wéi gebeidelt — hie schwätzt wéi gebeidelt (fein, um einen zu umgarnen) — gëf nëmmen uecht, dat as där dräigebeidelter een (ein abgefeimter Spitzbube); 2) «ausbeuten» (bes. beim Spiel: all sein Geld abnehmen) — e kuckt dra wéi gebeidelt (cf. hierzu auch: beggen, beggelen).
Beidler, Bëddler, Beddler (selten: 'be:dələr) ON «Beidweiler», Gem. Rodenburg, Kant. Grevenmacher — 348.
béien I (phV.: Norden 'beijən, Osten 'bi:ən) trans. Verb.: «biegen» — béien oder briechen (entweder oder) — Besser b. wéi briechen; Part. praet.: gebéit (phV. im Norden: gə'beiçt/gə'biçt (letzteres auch im Osten) neben gə- 'bwA·iən) — eng gebéiten Nues (Adlernase).
béien II trans. Verb.: «bähen, rösten» — eng Önn (Zwiebel) an der Pan b.
Béier I M.: «Bier» — dënne, klenge B. (Nach-, Dünnbier, auch: Gënstebéier) — dat as kee klenge B. (das ist großartig) — Ga.: engem de B. ausruffen (einen ausschimpfen) — iron.: en zaapt (zapft) B. (er hat einen Hemdzipfel aus der Hose herauslugen) — Schaum as kee B.; im äußersten Norden: N. ënt gout B. (ein gutes Bier).
Béier-: -bauch M.: «Dickwanst» (durch übermäß. Biertrinken); -brauer (Osten: -braer) M.; -braueschpäärd N.: «schwerfälliges Pferd»; -deckel M.: «Filzunterlage der Biergläser» — schreif der et op e B. (zu einem Vergeßlichen); -faass N.: 1) «Bierfaß»; 2) «dickwanstiger Mann»; -glas N.: -jong M.: Studentenbrauch — e Béierjong drénken (gemeinsam ein Glas in einem Zuge leeren, nach einer Herausforderung: wer zuerst leert, hat das Duell für sich entschieden); -panz F.: «Dickwanst»; -patt M.: «kleiner Bierhumpen»; -räs, -rees F.: «Herumziehen durch die Wirtschaften»; -ried F.: «Kneiprede»; -roll F.: «Bierwagen» (auch: -won M.); -stëmm F.: «rauhe Stimme» (vom Zechen am vorigen Tag oder vom Gewohnheitstrinken); -stëmmeg Adj.: «bierstimmig»; -zeidong F.: «Juxvortrag» (bei einer Kneipe oder festl. Gelegenheit — Pennälerspr.); -zopp F.: «Warmbier».
Béier II M.: «unverschnittenes männl. Schwein» (der verschnittene Eber heißt Buerch s. d.).
Béierchen M.: «Eberchen» (kann ein Béier oder ein Buerch werden) — Ra.: sou schneit een déi kleng Béiercher (wann man beim Kartenspiel jem. hereinlegt).
béiereg (Norden 'bε:riç) Adj.: «brünstig» (vom weibl. Schwein — dafür auch: rauscheg, raujheg — s. d.). | |