| Bromm Adj.: lok. Var. des Westens für brong (s. d.).
Bromm : -baass F.: «Baßgeige»; -bei F.: «Hummel» (lok.); -bier M.: «Brummbär».
brommen intr. Verb.: 1) «brummen» (s. Bei M.) — Pennälerspr.: «zum Zeichen der Unzufriedenheit murren, reklamieren»; 2) «eine Freiheitsstrafe absitzen» — Pennälerspr.: «im Arrest sitzen».
Brommer(t) M.: «Hummel» (lok.).
Brondes Vorn. s. Brod(d)i.
brong (phV. s. Ltb. 80) Adj.: «braun» — de Brongen (der Bär).
brongbränzeleg : -brënzeleg, brom-/ brobänzeleg Adj.: «buntscheckig».
brongelzeg, braunelzig Adj.: «bräunlich».
Bronk (broŋŋk, lok. Westen: bro:uŋk) M.: «Frühnebel über Tälern»; Zussetz.: Aaschtbronk (s. d.).
bronkeg Adj.: 1) vom Wetter: «wolkig, gewitterschwül, trüb, dunstig, unfreundlich»; 2) übtr. von Menschen: «verschlossen, finster» — cf. wall. bronkis' (Haust).
bronken intr. Verb.: «brüten» (vom Wetter) — et bronkt an et könnt nët zum Reenen.
Bronkert M.: «finsterer, verschlossener Mensch».
Bronze (brÕ:s) F.: «Bronze».
bronzéiert (brÕ:'zeiert) Verbadj.: «sonnverbrannt».
brooch Adj.: «brach» — b. leien (brach liegen, auch übtr.).
Brooch F.: 1) «Brache, gepflügtes und unbebaut liegendes Feld» — e geet (do) ewéi e Schleek iwwert d'B. (langsam) — wann d'Schleeken iwwert d'B. bëselen (nie); 2) «frisch gepflügtes Feld».
Brooch-: -déier N.: «Junikäfer, anisoplia horticola» und «Julikäfer, anisoplia Frischii» (lok.); -dëschtel F.: «Feldmännertreu, Eryngium campestre» (bot.); -fruucht F.: «nach der Brache gesätes Getreide» (bes. guter Ertrag); -gewan F.: «Brache» (früher alle drei Jahre wiederkehrend — Dreifelderwirtschaft); -hong N.: «Goldregenpfeifer, Charadrius pluvialis» — häufig auch das Dim.: -héngchen N.; -kléi M.: «Brachklee», im Ggs. zum Stoppelkléi; -kraut N.: «Feldsinau, Aphanes arvensis» (bot.); -land N.: «Brachland»; -léierchen M.: «Brachoder Feldpieper, Anthus campestris», lok. im Süden dafür: -läferchen M. (so belegt in Mondorf-Altwies); s. auch: -schësser; -mount M.: «Juni» (im Oesling etwas später), phV. im Norden: brO:mo:nt — de laange B. (die Zeitspanne — tëschent dem Alen an dem Neien — wo der Bauer für Mensch und Vieh knapp bestellt ist) — übtr.: de laange B. (hochgewachs. Mensch), hierzu die folkl. Erklärung: Zwei Bauersleute sorgten ängstlich dafür, daß «fir de laange Brochmond» Fleisch im Hause sei. Die Frau war der klügsten keine, und als einmal ein großer Bettler im Hause vorsprach, glaubte sie, er sei der lange Brochmond und bot ihm den Schinken an, der «für den langen Brochmond» aufgestapelt worden war. (S. Gredt, Sagenschatz Nr. 1214); -piipsert M.: = -léierchen (s. d.); -schnepp F.: «Sumpfschnepfe, Gallinago»; -schësser M.: 1) «graurückiger Steinschmätzer, Oenanthe oenanthe»; 2) in Berburg belegt für «Feldpieper» — s. -léierchen; -vull M.: «Feldpieper, Anthus campestris».
broochen trans./intr. Verb.: «umpflügen» — lok. verschiedene Bed.: zum ersten Mal oberflächlich umbrechen, besonders bei Stoppel- und Kleefeldern — den Boden pflügen zum Ruhen nach der Ernte; je nach Jahreszeit wird unterschieden: Summer-, Hierscht-, Fréijoersbrooch.
Bros Vorn. zu «Ambrosius» (s. d.).
Brosch (Norden, Mosel: Broscht) F.: 1) «Brosche, Vorstecknadel» — spaßh. heißt es bisw. (Mosel): en huet séngem Meedchen eng nei Broscht kaf (Brust/Brosche); 2) «schwere, lange Nagelsorte» — Dim.: Bröschelchen F.: «kleiner Eisenstift»; 3) «Stift im Schloß» (Wb. 06). [Bd. 1, S. 158]
Broschebeilen N.: «kleines Zimmermannsbeil, womit die Balken behauen werden».
Broscht (Nordosthälfte: -st) F.: 1) «Brustkasten» — en huet sech an d'B. geworf, gehäit (sich brüsten) — ech hat mech an d'B. gebass vu Freed; Zussetz.: Guckucks-, Héngerbroscht (s. d.); 2) «Atmungsorgane» — en huet et op der B. — en as gespaart (gesperrt), zou, et päift em op der B. — ech zéien den Zigarettendamp op d'B. (auch einfach: d'Zigaretten op d'B. zéien) — iron.: sech een op d'B. zéien (= sech ee plécken — jem. zur Rechenschaft ziehen); 3) «weibl. Busen» (Pl. Bröscht) — si huet dem Kand d'B. gin (sie hat das Kind an der B. genährt) — d'Kand kritt d'B. (das Kind wird gesäugt) — eng wéi B. (wunde, entzündete B.); 4) Kleidungsstücke: a) «Hemdeinsatz» — eng piquéiert (-k-), gesteift, steif B. (eine verzierte, gestärkte Hemdbrust); b) «Weste» (s. Jhilli, Gilet).
Bröschtchen F.: Dim. zum Vor., bes.: «Kalbsbrust» (als Gericht) — eng geföllt B. (gefüllte Kalbsbrust). | |