LWB Luxemburger Wörterbuch
 
Buddel(l) bis Buerch (Bd. 1, Sp. 162a bis 163b)
 
Buddel(l) (neben: Butell) (Ton: 1, bisw. gleichtonig) F.: «Flasche» (frz. bouteille); Zussetz.: Budellewäin M.: «Flaschenwein».
 
buddelen intr./trans. Verb.: «im (nassen) Boden arbeiten»; Abl.: Buddeler M. (cf. auch: puddelen, piddelen).
 
Buddeler ON.: 1) «Boudler» — Gem. Biwer, Kant. Grevenmacher — 367; Ortsteil davon: Buddelerbaach; 2) «Budweiler» — lothr. Dorf.
 
Budders M.: allgem.: «kleines Exemplar» (Lebewesen oder Gegenstand), im bes.: 1) «einjähriger, kleiner Stier» (der schon mit zur Weide geht); 2) «unruhiges Kind» (cf. auch: Wudders, Wouders — wudderen); 3) «kleiner Mensch» (= Biddestopp — s. d.); 4) Sauer: «kleiner, lebloser Gegenstand» (so Wb. 06); Abl.: Gebudders N.: «Krabbeln» (bes. von Ungeziefer, Würmern).
 
Buddescht = Biddescht ON. (s. d.).
 
Budget ('bydʒe:), Bidjhi, Budjhi M.: «Haushaltungsplan» (frz. budget) — dat geheit mer mäi ganze B. op d'Kopp — mäi B. erlaabt mer dat nët — d'Chaber votéiert de B.
 
buebel-dänzeg, -schësseg Adj. = babbeldänzeg (s. d.); Abl.: Buebelschass, -schësser M.: «ungeduldiger, zappeliger Mensch».
 
Buecht (lok. phV. cf. Ltb. 6) F.: «Nutzen, Vorteil, kleiner Beitrag» — all Buechten hëllefen, all B. bäit, oder umgekehrt: all Bäit buecht (auch der geringste Beitrag nutzt, jede Gabe ist willkommen) — dem Sinn nach vergleichbar: mnl. bâte, nl. baat «Vorteil, Nutzen, Abhilfe» — neuerdings lok. dafür: Wuecht F.
 
buechten intr. Verb.: «nützen, frommen, lindern» — wat buecht dat alles? (was hilft das alles?).
 
Buedegramp(Ga.) M.: «Fußgicht, Podagra» (cf. wuedegrämmeg).
 
buedegrämmeg(Ga.) Adj.: «fußgichtig» (cf. d. vor.).
 
Buedem (phV. cf. Ltb. 7) Pl. Biedem M.: 1) «Erdboden als Fläche, Grundstück» — de B. zitt (zéit) de Bau (das auf fremdem Grund und Boden errichtete Gebäude gehört nach dem gemeinen Landrecht dem Eigentümer dieses Grundstücks, mit der Einschränkung, daß im Falle, wo der Erbauer bona fide handelte, das Gebäude dem Eigentümer des Grundstückes erst dann gehört, wenn er dem Erbauer die Kosten erstattet) — ech hun en a Grond a B. era verflucht — e schafft op séngem ägene Grond a B. — ech hale mech un de B. (ich bleibe Bauer, halte der Scholle die Treue) — 't Haus war a Grond des Buedems zerstéiert — e verléiert de B. ënnert de Féiss (bildl.: er vergißt über dem Planen [Bd. 1, S. 163] die Wirklichkeit, oder: er verliert jeden moralischen Halt) — e steet mat béide Féiss um B. (er ist ein Realist, oder: er hat seine Schulden bezahlt) — elo sin ech emol erëm op dréchenem B. (jetzt bin ich meine Schuld los) — en hätt sech am léifsten an de(n Äärd-)Buedem (era) verkroch (vor Scham) — et leet sech op de B. fir ze kräischen (vor tiefer Trauer) — schumm dech bis an de(n Äärd-)Buedem eran — e kritt kee Fouss méi op de B. (er kann nichts mehr ausrichten, so sehr er sich auch wehren mag, in einem Wettbewerb) — e geet mat der Nues zum (iwwer de) B. (oder: dem B. zou) — alt: Pannekuchen din de B. suchen (wer Pfannkuchen gegessen hat, mäht tiefer); 2) «Boden als Stoff» (Humus) — Arten: faule (feuchter), kale (wenig ergiebiger), moëren (magerer), fette (lehmiger), schwéiere, steiwe, schwaarze, schuwwerege (Schiefer-), gewuessene oder wëlle, erschotte oder erworfene B. — auch nach dem darin Angepflanzten, oder seiner Eignung benannt: Bësch-, Grompere-, Wäässe- (oder: wäisse) B. — dee Blummestack huet nët B. genuch — de Bam sicht no B.; 3) «Ruhestätte der Toten» — e läit ënnert dem B. — du bréngs mech ënnert de B.; 4) im Weinberg: a) «Weinberg, der in der Ebene liegt und keine Terrasse hat»; b) «eine Fläche, die der ersten Terrasse vorgelagert ist» — an de Biedem wiisst de meeschte Wäin (in ebenen Weinbergen wächst am meisten Wein), an de Bänke wiisst de beschte Wäin (s. Bänk sub 3), um (op dem) Iewent (s. d.) wiisst de manste Wäin (über die letzte Terrasse hinaus wächst der geringste Wein); 5) «Fußboden» — kier de B. ier s d'e wäschs (kehre den Fußboden, ehe du ihn wäschst) — e gewéckelte B, (gewellerter, gestreckter Windelboden — s. Wéckelsprëss) — si hun en nei B. geluegt (s. biedemen) — Arten: e lehmgeschloene, hölze, stenge, Platen-, Plätterches B.; 6) «Grundfläche eines Wassers» — en huet kä B. fond, kritt — et gesäit ee bis op de B. (dafür auch: Fong — s. d.); 7) «untere Abschlußfläche eines Behälters» — B. vun engem Schong (Schuh), vun der Hauf (Haube), vum Faass (Faß), Kuerf (Korb), vun der Fläsch (Flasche), vun der Hatt (Hotte) usw. — e Schaf (Schrank), eng Vallis (Reisekoffer) mat engem duebele B. — dat schléit dem Faass de B. an — de Kéifer setzt de B. an d'Faass — 't mengt een, en hätt kee B. méi (von jem. der viel und gierig ißt — dafür auch: Fong).
 
Buedem- / bueden- : -eisen N.: «Zargzieher» (zum Einziehen des Fußbodens) — dafür auch: Réidhok; -wéngert M.: «Weinberg mit vollerem Boden» (als etwa die Bänkewéngerten — s. d.); -wichs F.: «Bodenwichse»; -wiesseg Adj.: «bodenwüchsig» — dat as kee buedemwiessege Brauch.
 
buedenintr. Verb.: «gehen oder schreiten» — e geet do, wéi en Hunn (Hahn), deen duurch d'Zalot bued — en as duurch d'Gras geboad (Echt.).
 
bueden trans./intr. Verb.: «baden».
 
Bued-: -anstalt F., dafür auch aus dem Hd. Badanstalt; -bidden F.: «Badewanne»; -box F.: «Badehose»; -duch N.: «Badetuch»; -haischen (-sç-) N.: «einzelne Badekabine am Flußufer»; -kummer F.: «Badezimmer»; -mantel M.: «Bademantel»; -plaz F.: «Badestelle».
 
Buel M.: «verhärteter Furunkel, Skrofeln» (bes. am Hals) — en as voller Schwieren a Buelen.
 
Buer (bu:ər) M.: (bisw. N.): «Bohrer» (Norden: bwO:r).
 
Buer (buər) F.: = stadtlux. für Bar (s. d.).
 
buerbengeg, baarbengAdj.: «mit nackten Beinen».
 
buerbes, buerféiss Adj. = phV. zu baarbes (s. d.).
 
Buerch (Norden: 'bAriç) M.: «Barch, verschnittenes männl. Ferkel»; Dim. (Mosel): Bärgelchen.

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort:
 
  

 

© 2010 - Projekt LexicoLux des Laboratoire de linguistique et de littératures luxembourgeoises der Universität Luxemburg, in Kooperation mit dem Kompetenzzentrum für elektronische Erschließungs- und Publikationsverfahren in den Geisteswissenschaften an der Universität Trier
Hinweis zum problematischen Wortgut