DauschDauschDauschDauschburDauschkaulDauschtaassdauschendausenddausendstDausend- / dausend-DausendbänDausendbengchenDausendblietchenDausendblummdausenderläDausendfoussDausendgëllekraut-goldgëllekraitchendausendgeelenDausendkärDausendknuetdausendkënstlerdausendmolDausendschéierchenDausendwuurzelDausënterDaustän, -steendauwenDauwe(n)-DauwenäDauweneeDauwenhausDauwejuckDauwekierwelDauwemëschtDauweruckelerDauweschlagDauwestéisserdauzenDädä, deedäg, deegdäächeg, deechegdägig, deegegdääls, deelsDäärbechdäärfenDäässem, DeessemDäässemsbroutdäässemen, deessemenandeessemendäässemzeg, deessemzegdäässen, deessendäbberegdäbberenDäbbes(chen)DächselchenDäddiDätt, Ditt, Dittidädegen (-chen), dedegen (-chen), diedechendäfen, defenDäfschëttelchenDäg, DeegDäg- / Deeg-DägbirDeegbirDägbrietDeegbrietDägfettDeegfettDägmullDeegmullDägriedchenDeegriedchenDägrollDägrullDeegrollDeegrullDäichDäichbeilenDäichelchen, Däicher(t)däichenDäicherDäichhéngchenDäiftDäicht)däin, déngt, dein, däintdäischterdäischterenDäischtertDäischterwaldDäisselt, DäässeltDäit(chen), Deitchen, Ditchendäitlech, -lichDäitlechketdäitschDäitsch-MeeschDäitsch-OthDäitsch-Réidendäitschen | Dausch I M.: 1) «große Menge, (Menschen) Auflauf» — 't war en D. op der Plësdarem, 't koum een nët [Bd. 1, S. 186] méi duurch d'Leit (es war ein Auflauf auf dem Paradeplatz, man kam nicht mehr durch die Leute) — dafür auch: Mënschespill (cf. Spill), Hädschaft (Mosel), bisw. auch: Buurgaup (im übtr. Sinn — dessen eigtl. Bed. s. Buurg sub 2), S. 167); 2) «Aufwand, Aufsehen, Spektakel» — Mosel: 't war en D. an en Opwand sonneschgläichen — maach nëmmen hallef esou vill D.! — vill D. a wéineg bei der Heck — 't as nët fir esou vill D. dermat ze maachen; 3) «Schwung, Anlauf, Ungestüm» — e koum an engem D.
Dausch II M.: «Tuff» (Ablagerung von Kalziumkarbonat bei Quellen mit hartem Wasser, besonders aus dem Luxemburger Sandstein).
Dausch III F.: Spielzeug der Kinder, bestehend aus einem Brettchen, woran eine Schnur befestigt ist, vermittels welcher sie es schnell in der Luft herumdrehen, daß es «dauscht», s. Jhumm.
Dauschbur M.: «Brunnen an der Straße zwischen Dommeldingen und Brennerei»; nebenan die Dauschkaul, wo man die Steine (Luxbg. Sandstein) für die Schule und Kirche in Dommeldingen brach.
Dauschkaul F.: 1) «Ort, wo man die Dausteng (s. Daustän) gräbt» (die dann vom Wäissbrenner gebrannt werden — cf. Wäiss «Tünche»); 2) Siedlung der Gem. Lorentzweiler (Sektion Bofferdingen).
Dauschtaass F.: «Nachttopf» (lok.).
dauschen (lok. phV. cf. Ltb. 74) intr. Verb.: 1) «rauschen» (Part. Praet. in dieser Bed.: gedauscht) — de Wand, d'Waasser . . . dauscht — et dauscht mer an den Oueren — 't héiert een d'Mier an de Muschelen d., wann ee se bei d'Ouer hält (man hört das Meer in den Muscheln rauschen, wenn man sie ans Ohr hält) — im Feierwon heißt es: am Dauschen iwwer d'Strooss vun Eisen (im Getöse) — 't dauscht mer nach an den Oueren (von einem lauten Geräusch, vielem Gerede); Echt.: et dauscht mer am Uer (es spricht jemand von mir, im linken Ohr: Gutes, im rechten: Schlechtes); 2) «schnell laufen» (Part. Praet. in dieser Bed.: gedosch) — en as hell ewech (do) gedosch komm — bisw. Inf. doschen — looss en doschen! (laß ihn laufen).
dausend (lok. phV. cf. Ltb. 74) Num.: «tausend» (Grundzahl) — häufig substant. gebr.: der D. (potztausend!) — datt dech der D. (a. ei, sieh doch!; b. hol dich der Henker!) — si komme mat Honnerten an Dausenden (Dausenten) — e léit (lügt), wurschtelt . . . an d'D. eran — hätt ech där elo en D.!
dausendst Num.: «tausendst» (Ordnungszahl) — e kënnt vum Honnertsten an d'D. — dat weess den Dausendsten nët — an d'D. eran.
Dausend- / dausend- : -bän M., -bengchen N.: «Tausendfuß» — du bas jo eppes ewéi en D. (Hans Dampf in allen Gassen); -blietchen N.: «Schafgarbe, Achillea millefolium»; -blumm F.: «kleinblütiges Wollkraut, Verbascum Thapsus»; -erlä Pron.: «tausenderlei»; -fouss M.: «rundblättriger Storchschnabel, Geranium rotundifolium»; -gëllekraut, -goldgëllekraitchen N. — -geelen (Mosel) Pl. N.: «Tausendgüldenkraut, Erythraea Centaurium»; -kär M.: «kahles Bruchkraut, Hermiaria glabra»; -knuet M.: 1) «Knöterich, Polygonum aviculare» (auch: Schwéngswäd); 2) Wb. 06: «gemeiner Weiderich, Lythrum salicaria»; -kënstler (Echt.) M.: «jemand, der sich an alle Arbeiten, Unternehmungen heranwagt»; -mol Adv.: «tausendmal» — ech hun der et (ewäll) d. gesot; -schéierchen F.: «Schafgarbe, Achillea millefolium» (auch: -blietchen); -wuurzel F.: «ewiger Ampfer, Rumex patientia».
Dausënter M.: «Tausendfrankenschein» (e Groen).
Daustän, -steen M.: «Tuffstein» (Echt.: 'tε:ufStεεn) s. Tuff.
dauwen intr./trans. Verb.: «prügeln, schlagen» (auch: tauwen).
Dauwe(n)- : (zum Ausfall des silbenschließenden -n s. Fußn. S. 5); -ä/-ee N.: «Taubenei» — Klëppelsteng esou déck wéi Dauwenär; -haus N., -juck M.: «Taubenschlag» — 't mengt een, et wär een an engem D. — 't geet aus an an ewéi an engem D.; -kierwel M.: «Erdrauch, Fumaria»; -mëscht F.: «Taubenmist» — d'D. as zevill drëfteg (zu stark); -ruckeler (bisw.: -ruggeler) M.: «Taubenzüchter»; -schlag M.: «Taubenschlag» (cf. -haus, -juck) — dat Haus hei as eppes ewéi en D.; -stéisser M.: «Sperber, Accipiter nisus» (auch: Spuervull, Stoussvull).
dauzen trans. Verb.: s. duzen.
Dä (Echt.) M.: «Steiß» — këss der Godi den Dä! (Echt., unwillig, wenn sich jem. triftigen Gründen verschließt oder eigenwillig handelt) — cf. Derri(ère).
dä, dee (Osten, Nordosten: dAi da:i), neben: däg, deeg (ç) (spor. im Norden: dA·iç), Westen: dieg (di·eç) Adj.: 1) «teig, überreif» — d'Uebst gët d. [Bd. 1, S. 187] (das Obst wird mürbe) — en d. Bir (eine mürbe Birne) — d'Hondsääsch (Mispeln) an d'Spiren ësst än, wann se d. sin — cf. mierf; 2) übtr.: a) «mürbe, nachgiebig, gefügig» (nach langer Bearbeitung) — elo hu mer en d.; b) «müde, erschöpft, erledigt» (ähnlich: dätsch — s. d.) — déi Aarbecht, de Wäin . . . huet mech d. gemaach — en as d. wéi eng (Neelches-) Bir (ähnlich: en huet séng Quetsch — bes. als Folge von Trunk); c) «geistig erledigt» —(wie: ramoléiert — s. d.).
däächeg, deecheg, seltener | |