| -schësser M.: 1) «Diarrhöe» (dafür auch das Simplex: Schësser); 2) «Feigling, Hasenfuß, unbedeutender, kraftloser Mensch» (dafür lok. auch Baangschësser).
Dënnebam M.: «senkrechtes Brett am Schiffsgang» (Wb. 06) — im Norden für Tënnebam «Fichte, Tanne». [Bd. 1, S. 204]
dënnen trans. Verb.: «verdünnen» — d'Zopp, de Wäin, de Schnaps gët gedënnt.
Dënnt F.: 1) «Dünnheit» — ech fäärte kee Kadett vun dénger D.; 2) «Schneide» (des Messers, der Axt usw.); 3) «untere Rippe» (beim Schlachtvieh) — e Stéck vun der D. (bestimmtes Stück Fleisch, meist zum Kochen), häufig nur im Pl. gebraucht: d'Dënnten.
Dënschteg (Merschertal, Hauptstadt, Südosten), statt dessen: Dënstig (um Grevenmacher, an der Untersauer von Diekirch bis Wasserbillig, um Vianden und nordöstlich von Mersch), Daasteg (Oesling), Daaschteg (im gesamten Westen, westl. von Wiltz ansetzend bis südlich von Capellen), Daaschten ('dA:- 'dO:- 'dA·u- 'dOA·- in der Südwestecke), vereinzelt im Süden: Déinschteg, -ten; die zweite Silbe vielerorts: -tig, -dig M.: «Dienstag» — en Dënschteg (nächsten Dienstag) — Zussetz.: Fuesdënschteg (Dienstag nach Fastensonntag) - Péngschtdënschteg (Dienstag nach Pfingsten).
dënschtes (phV. s. d. vor.) Adv.: «dienstags».
Detiste (Ton: 2) M.: «Zahnarzt».
Dënzel(t) M.: «Dingstuhl» (Rathaus in Echternach) — än ënner den D. féieren (ins Stadtgefängnis).
depasséieren trans. Verb.: «übersteigen» — dat depasséiert all gutt Manéieren.
Depeesch, Depääsch, Ampääsch, Apeesch F.: «Telegramm», Zussetz.: Depeeschendréier.
Depese (Ton: 2) F.: «Ausgabe» — dee mécht onheemlech Depesen — da's eng grouss D.
depesereg Adj.: «verschwenderisch».
Dépit M.: (wie frz.) «Groll, Abneigung» — e dépit «trotz allem» — ech huelen et e dépit.
deplacéieren (plAs-) refl. Verb.: «fortgehen, sich an einen andern Ort begeben»; davon: deplacéiert Verbadj.: «unangebracht».
Deplacemet (de'plAsəm÷), Deplacement (deplAsə'mεnnt) N.: 1) «Reise, Ortswechsel» — dat as den D. nët wäärt (es lohnt sich nicht, die Reise dafür zu machen); 2) «Versetzung» (eines Beamten).
deponéieren trans. Verb.: «hinterlegen» (z. B.: Testament) cf. deposéieren.
deportéieren trans. Verb.: «zwangsweise aus dem Lande schaffen»; spaßh.: Deportéierten M. für Deputierten.
Deportatioun F.: «Deportierung».
deposéieren trans./intr. Verb.: 1) «niederlegen, hinterlegen» (in dieser Bed. dafür auch: deponéieren — s. d.); 2) «vor Gericht aussagen».
Depositioun F.: «Aussage vor Gericht» — séng D. huet mer nët vill gehollef.
Depositär (Ton: 3) M.: «Depositar, Verleger, Notar» (letzteres z. B. bei einem Testament) — e Béierdepositär.
Depôt (Ton: 2) M.: «Hauptwarenlager» — mir hun den Artikel nët am Buttek, mir beschafen Iech en aus dem D.; 2) «Abstellraum» — im bes. z. B.: a) Geräteabstellraum; b) Handgepäckabgabe; c) Wagenschuppen (Straßenbahn, Autobusse etc.); 3) «Bodensatz» (z. B. bei Kaffee, rotem Wein usw.); 4) «hinterlegte Geldsumme» (beim Notar, auf der Bank).
Dëppchen N.: Dim. zu Dëppen (s. d.); 1) «Töpfchen»; 2) bes. im Pl.: Dëppercher «Tannenzapfen» — cf. Dillendapp, Schlekendëppercher; 3) «Porzellan- oder Glasisolatoren»; Dëppchesmooss «knappes Maß», dëppchesmooss Adj.: «knappbemessen» — dat elo as d.
Dëppen N.: 1) eigtl.: «Topf» vgl. Kompos.: Zoppend., Mëllechd., Brotd. und eisen D., stängen D. usw.; Spww.: 't as keen D. esou kleng, et fënd säin Deckel (Wb. 06: auch kleine unansehnliche Mädchen finden einen Mann) — Kleng D. lafe gär iwwer (wenn ein kleiner Mensch leicht böse wird) — Jiddwer D. (Dëppchen) fënd säin Deckel(chen) — Déi al D. kachen am beschten (Vorzüge des Alters und der Erfahrung) — Déi kleng D. hun oft grouss Oueren (bisw. dafür auch: déi kleng Kesselen — kleine Kinder horchen gern) — Besser an d'D. geschass wéi kloer Waasser, ähnlich: Besser eng Méck am D. ewéi glat näischt (Besser wenig als nichts) — Wb. 06: En D. wat kacht lääft liicht iwwer (im Zorn geht man leicht zu weit) — Raa.: wat hu mer haut am D.? (was haben wir heute zu essen?) — du kriss de Wësch an d'D. (du mußt mit den Tischresten vorlieb nehmen; erweitert: du wirst Vorwürfe ernten) — e kuckt den anere Leit gär an d'D. (er interessiert sich für anderer Leute Angelegenheiten) — 't as nët gutt, wann een dem aner(en) an d'D. gesäit — dat deet d'D. kachen (das bringt Brot ins Haus) — en huet op (fir) all Dëpp(ch)en säin Deckel (er [Bd. 1, S. 205] bleibt keine Antwort schuldig); 2) bes. Bed.: «Nachttopf» — e geet op d'D.; 3) übtr.: «Weib, Mädchen» (im allg. pej.) — dommt, gräisslecht, houfregt, näistigt, miserabelt D.
Dëppe(n)- (zum Abfall des auslaut. -n, cf. Fußn. S. 5): -fest N.: allgem. «kleines Dorffest», im bes.: Synon. von kleng Kiirmes — Ga.: ein Fest, das mehr bei Tisch als in der Kirche gefeiert wird; -fleesch N.: «frisches Fleisch, das weder eingepökelt noch geräuchert ist»; | |