LWB Luxemburger Wörterbuch
 
Deplacemet bis derlescht (Bd. 1, Sp. 204a bis 205b)
 
Deplacemet (de'plAsəm÷), Deplacement (deplAsə'mεnnt) N.: 1) «Reise, Ortswechsel» — dat as den D. nët wäärt (es lohnt sich nicht, die Reise dafür zu machen); 2) «Versetzung» (eines Beamten).
 
deponéieren trans. Verb.: «hinterlegen» (z. B.: Testament) cf. deposéieren.
 
deportéieren trans. Verb.: «zwangsweise aus dem Lande schaffen»; spaßh.: Deportéierten M. für Deputierten.
 
Deportatioun F.: «Deportierung».
 
deposéieren trans./intr. Verb.: 1) «niederlegen, hinterlegen» (in dieser Bed. dafür auch: deponéieren — s. d.); 2) «vor Gericht aussagen».
 
Depositioun F.: «Aussage vor Gericht» — séng D. huet mer nët vill gehollef.
 
Depositär (Ton: 3) M.: «Depositar, Verleger, Notar» (letzteres z. B. bei einem Testament) — e Béierdepositär.
 
Depôt (Ton: 2) M.: «Hauptwarenlager» — mir hun den Artikel nët am Buttek, mir beschafen Iech en aus dem D.; 2) «Abstellraum» — im bes. z. B.: a) Geräteabstellraum; b) Handgepäckabgabe; c) Wagenschuppen (Straßenbahn, Autobusse etc.); 3) «Bodensatz» (z. B. bei Kaffee, rotem Wein usw.); 4) «hinterlegte Geldsumme» (beim Notar, auf der Bank).
 
Dëppchen N.: Dim. zu Dëppen (s. d.); 1) «Töpfchen»; 2) bes. im Pl.: Dëppercher «Tannenzapfen» — cf. Dillendapp, Schlekendëppercher; 3) «Porzellan- oder Glasisolatoren»; Dëppchesmooss «knappes Maß», dëppchesmooss Adj.: «knappbemessen» — dat elo as d.
 
Dëppen N.: 1) eigtl.: «Topf» vgl. Kompos.: Zoppend., Mëllechd., Brotd. und eisen D., stängen D. usw.; Spww.: 't as keen D. esou kleng, et fënd säin Deckel (Wb. 06: auch kleine unansehnliche Mädchen finden einen Mann) — Kleng D. lafe gär iwwer (wenn ein kleiner Mensch leicht böse wird) — Jiddwer D. (Dëppchen) fënd säin Deckel(chen) — Déi al D. kachen am beschten (Vorzüge des Alters und der Erfahrung) — Déi kleng D. hun oft grouss Oueren (bisw. dafür auch: déi kleng Kesselen — kleine Kinder horchen gern) — Besser an d'D. geschass wéi kloer Waasser, ähnlich: Besser eng Méck am D. ewéi glat näischt (Besser wenig als nichts) — Wb. 06: En D. wat kacht lääft liicht iwwer (im Zorn geht man leicht zu weit) — Raa.: wat hu mer haut am D.? (was haben wir heute zu essen?) — du kriss de Wësch an d'D. (du mußt mit den Tischresten vorlieb nehmen; erweitert: du wirst Vorwürfe ernten) — e kuckt den anere Leit gär an d'D. (er interessiert sich für anderer Leute Angelegenheiten) — 't as nët gutt, wann een dem aner(en) an d'D. gesäit — dat deet d'D. kachen (das bringt Brot ins Haus) — en huet op (fir) all Dëpp(ch)en säin Deckel (er [Bd. 1, S. 205] bleibt keine Antwort schuldig); 2) bes. Bed.: «Nachttopf» — e geet op d'D.; 3) übtr.: «Weib, Mädchen» (im allg. pej.) — dommt, gräisslecht, houfregt, näistigt, miserabelt D.
 
Dëppe(n)- (zum Abfall des auslaut. -n, cf. Fußn. S. 5): -fest N.: allgem. «kleines Dorffest», im bes.: Synon. von kleng Kiirmes — Ga.: ein Fest, das mehr bei Tisch als in der Kirche gefeiert wird; -fleesch N.: «frisches Fleisch, das weder eingepökelt noch geräuchert ist»; -géisser M.: «Kesselflicker» — si verdroe (zerschloe) sech wéi d'D. — (verächtlich: «fahrendes Volk»); -hänk F.: «junger Eichenstamm aus der Lohhecke mit Zapfen zum Trocknen der Milchtöpfe»; -kach M.: «Köchin»; -kacher(t) M.: «Mann, der sich wie eine Frau um den Haushalt kümmert» (so in Esch a. d. Alzette belegt); -klos M.: = d. vor, mit dem Sinn: «der seiner Frau im Haushalt nicht freie Hand läßt»; -kréimer M.: «Topfkrämer» (jem., der mit irdenem Geschirr handelt) dafür auch: Kréikréimer — (in früheren Zeiten kamen die D. meist von Speicher, nordöstl. von Trier); -kueder M.: soviel wie -kacher.
 
depriméieren trans. Verb.: «deprimieren» — e war ganz depriméiert.
 
Deputéierten (Ton: 3) bisw. auch: Depütéierten, Depetéierten, städtisch: Député (de'pyte·) M.: «Abgeordneter».
 
der formelhafter best. Artikel (dər): «der» — der Däiwel, Däiweker, Deiseker, Guckuck, Dout, Schënneker (Schinder), Jomer (Jammer), Jinker (Junker), Jéngsterdag, Hol (lok.: Haul — «Hagel»), Blatz, Donner, Peschtilenz, der best (am besten, Ösl.) — in Flüchen: der Jëft, Tjëft (häufiger: ker-), der Tjëft namol!
 
der (dər) Vorsilbe «da(r)-» s. duer -bäi Adv.: «dabei, hinzu» — 't wärd schon eppes derbäi sin (es wird schon etwas Wahres daran sein, berechtigt, begründet sein) — en as nët méi d. (verstorben) — 't as eppes d. (die Mitgift wird groß sein) — an da laacht en nach d. — 't kënnt näischt d. (wenn etwas unbewacht liegen bleibt: es kommt nichts hinzu) — hie léisst et nët d. (er will der Sache (gerichtliche) Folgen geben) — et kënnt näischt d. eraus — in unfesten Verbindungen: derbäifueren trans. Verb.: «tüchtig zugreifen», übtr.: «schmähen»; derbäimaachen trans. Verb.: «kräftig zugreifen, tüchtig arbeiten, zuschlagen, essen»; -duurch, -durech Adv.: 1) «hindurch» — e frësst, schléift, säift, léit . . . sech d.; 2) «daher, des Wegs» — e geet flott d.; 3) «fort» — e mécht sech d. — en as mat der Keess d.; 4) Kinderspiel: eran derduurch, der letzte muß bezahlen; -éinescht Adv.: «eben» meist: elo d. auch: doéinescht, d'éinescht; -éischt Adv.: «zuerst, fürs erste, zum ersten», dafür: fir d'éischt, fer d'ischt, zeréischt; -fir Adv.: 1) «vorher, davor», seltener (älter) als virdrunn, dafür auch bisw.: derfirens(t) — ech war d. nach an der Kiirch; 2) «dafür» — ech kann nët d. — wat gin ech der d.? (spaßh. nach einer unglaubwürdigen Aussage) — wat kréien ech (mer) d.? (das ist ja wertlos) — ech sin derfir (ich trete dafür ein, ich stimme dafür) — Echt.: kann äich derfir?; -géint Adv.: «dagegen» — ech sin d. (ich widersetze mich dem) — hal et emol d. (prüfe es einmal, vergleichend) — ech hun näischt d. ze soen — si hun an der Chaber d. gestëmmt (sie haben in der Abgeordnetenkammer dagegen gestimmt) — ech gin der eppes d. (Gegengeschenk, nach dem Prinzip: do ut des) — wat setz de d.? (vom Einsatz beim Spiel) — 't as muenches derfir a muenches dergéint; -hanner(t) Adv.: «dahinter» — 't as méi d. wéi ä mengt — ech wärd schon d. kommen (ich werde es schon herausfinden) — e kënnt nët d. (er kann es nicht meistern, bes.: Hustenreiz, Lachen, Weinen usw.) — ech kommen dach d. (hinter die Schliche) — 't as näischt d. an näischt derfir (unwahr, bedeutungslos) — «hinterher»: d. léisst sech gutt roden, as gutt schwätzen; -laanscht (st-), laangscht Adv.: «daran vorbei, daneben» — ech kommen nët d. (ich kann mich nicht daran vorbeidrücken) — en huet sech d. gedréckt, gezunn — 't gät, e schéisst, spillt d. (er schießt, spielt daran vorbei, z. B. beim Kegelspiel) — s. derbäimaachen; -längscht «schon längst» — du hätts sollen d. him de Lafpass gin; -lescht Adv.: «kürzlich, neulich, jüngst, letzthin», meist dafür: d'lescht, d'leschter, dës lescht, d'leezt; -mat(ter, -ten) bisweilen

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort:
 
  

 

© 2010 - Projekt LexicoLux des Laboratoire de linguistique et de littératures luxembourgeoises der Universität Luxemburg, in Kooperation mit dem Kompetenzzentrum für elektronische Erschließungs- und Publikationsverfahren in den Geisteswissenschaften an der Universität Trier
Hinweis zum problematischen Wortgut