Luxemburger Wörterbuch

dokteren intr. Verb.: 1) «Arznei gebrauchen»; 2) «den Arzt viel benötigen» — en doktert scho joerelaang, an 't hëlleft alles näischt; auch in den Zussetz.: aus- intr. Verb.: «alle ärztliche Hilfe und Hilfsmittel erschöpft haben» — mer hun elo ausgedoktert — erëm- intr. Verb.: se hun un ëm erëmgedoktert; ver- trans. Verb.: «Geld auf Arzt, Kur, Arznei verwenden» — en huet e Verméigen verdoktert; 3) «die Heilkunde ausüben» (auch von Kurpfuschern gebraucht) — si hun zu dräi un ëm gedoktert.

Doktrin, Dokterin F.: «Ärztin» (in Luxbg. von Schulkindern gebraucht).

Dol ON. «Dahl» — Dorf, Gemeinde Gösdorf, Kant. Wiltz — 97.

Dolek (Ösling) M.: «qualmender Rauch»; dazu: doleken intr. Verb.: «qualmen».

dolen intr. Verb.: «talen, zu Tal führen» — do wou de Wee doolt — dazu: (lok. Echt.) doalhéilich Adj.: «zu Tal neigend».

Dolem neben Duelem ON.: «Dahlem» — Dorf, Gem. Garnich, Kanton Kapellen.

doll (mit Schwebelaut) Adj.: 1) «schön, etwas auffällig» (von Kleidern) — en dollt Schiirteg — wat bas du d. an denger neier Wop! (wie schön bist du in deinem neuen Anzug!) 2) «erpicht auf etwas» — en as doll op dat Meedchen; 3) «verrückt, nicht ganz gescheit» — besser voll wéi doll — voll an doll (total betrunken und seiner Sinne nicht mehr mächtig); 4) «stolz» — ët bräicht dach nët sou d. ze sin, ët weess nët méi wuer ët héiert.

Dollbuert F.: «Eichenbrett, Dollbord», (unter dem Schandeckel, oberer Rand des Schiffes, nicht bei Fischernachen).

Dollech M.: «Dolch».

Dollef neben Doulef, Dolles, Dolli, Addi, Addo, Deff, Vorn.: «Adolf».

dollen (Küfersprache) trans. Verb.: «abschärfen» (frz. doler).

Dolles s. Dollef.

Dollmesser N.: «Abschärfmesser» (frz. doloire).

Dollert M.: «Weißgerber».

Dolmetscher M.: «Dolmetscher» — e brauch en D. fer säi Béier ze bezoalen (so dumm ist er).

Domän F.: «Gut in Staatsbesitz».

Domine M.: 1) «protestantischer Pfarrer»; 2) in Auszählreimen, Nebenform Domini: a) Eine de beine (ani (de) bani) drifande, Drifandafan, Domine, Askebas, Trullefas, Direfas, Truss, aus; b) Än, zwee, dräi, Peter, Pater, komm erbäi, Emchen, Zimchen, Zockerdëmmi, Afel, Gafel, Domini, Eise Wäcken, Tellerlecken, Mond, drénk aus.

dominéieren trans./intr. Verb.: «herrschen, vorherrschen» — hien huet déi aner haushéich dominéiert (war ihnen überlegen) — hien huet ënner allen d. (den Här gespilt) — eis Ekipp huet dominéiert (beim Fußballspiel) — den Houfert dominéiert bäi him — den Tur dominéiert bei dem Gebai (ist auffällig disproportioniert).

Domino M.: 1) «Dominospiel»; 2) «Maskenkleid»; 3) «maskierte Person»; 4) Pl. Dominoën «Zähne» (Ammensprache).

Domm M.: phV. zu Daum (s. d.).

domm Adj.: 1) «dumm», im Gegensatz zu: gescheit — Sprww.: wann än d. as, dann as ët fir laang — déi dommst Baueren hun déi deckst Gromperen — Raa.: gudd, braf an d. — d., faul a gefréisseg — d. a bëllesseg — d. as gutt, as erlaabt, ma miljessen d., dat soll am Gesetz verbuede sin, zräist de Sak — du muss mech nët fir d. verkafen (ich bin nicht so dumm, wie du dir vorstellst) — wien dee fir d. verkeeft, den as iwwel beriicht — hien as d. a säi Sak, a séng Täsch (er stellt sich dumm, unwissend, wenn es sich um seinen Vorteil handelt — auch in negativer Wendung mit gleicher Bedeutung gebraucht) — wat en d. (zu ergänzen: Bemierkong) — as et dir ze d.? — en as nët esou d. wéi en ausgesäit — Bezeichnung eines dummen Menschen: eng d. Louder — en dommen Hännes, Tinnes, Schlek, Still — en dommt Bëtschel, Hénkel, Stéck (Fleesch) (von Frauenzimmern) — en as sou d. datt e jäizt — méi d. wéi de Gebrauch as, wéi d'Gesetz et erlabt, wéi Gott (all)-mächteg — esou d. (méi d.) ewéi Bounestréi, wéi Dreck, wéi seng Féiss, wéi eng Hengerluecht, wéi en Iesel, e Kallef, eng Kou, eng Kréi, en Ochs, e Schof, e Krou, wéi Stréi, wéi e grouss (laang) as — en as ze d. fir an d'Hell; 2) «unangenehm, verdrießlich» — en dommt Gefill (unangenehmes Gefühl, auch unangenehme Vorahnung) — eng d. Saach, Geschicht, Affär — dat as d. — 't as mer esou d. am Kapp.

Dommeldar, Tommeldär, Echt.: Tandeldoar M.: «dornige Hauhechel (bot.) Ononis spinosa».

Dommeldeng s. Dummeldeng. [Bd. 1, S. 216]

Dommeldich, -dech M.: als Eigenname in de Pittchen D.: «Diarrhöe»; cf. Dutswit, Kurreewitt (lok. Echt.).

Dommen M.: «Dummer»; Sprw.: 't mussen och där Dommer sin, soss hätten déi Gescheit kee Schäin — Raa.: dat as kengem Domme gesot — ech sal den Dommen derbäi sin — déi Domm fänken un (beim Kegelspiel beginnen die Verlierer das nächste Spiel).

Dommendeck, Dommeneck, Dommdeck s. Dëmmendeck.

Dommenek, Dëmm(i), Dëmmes, Dimm, Echt.: Doames, Doam M.: Vorname «Dominik» — Raa.: en héiert wuel an Dommeneks (er ist ein Dummkopf) — bas de vun der Dommeneksmillen? (bist du ein Dummkopf?).

Dommenek, Dëmmche M.: Bezeichnung des Daumens in der Ammenspr. Die fünf Finger: D., Spëtzlek, Laanghals, Jäizhaans, Stuppschwanz, Prëmmche, Laangemann, Toppmann, Tiipchen.

Dommerei F.: «Torheit»; oft Ausruf wie: Äfällechkeet! — maach keng Dommereien (Unfug).