Luxemburger Wörterbuch

Dollbuert F.: «Eichenbrett, Dollbord», (unter dem Schandeckel, oberer Rand des Schiffes, nicht bei Fischernachen).

Dollech M.: «Dolch».

Dollef neben Doulef, Dolles, Dolli, Addi, Addo, Deff, Vorn.: «Adolf».

dollen (Küfersprache) trans. Verb.: «abschärfen» (frz. doler).

Dolles s. Dollef.

Dollmesser N.: «Abschärfmesser» (frz. doloire).

Dollert M.: «Weißgerber».

Dolmetscher M.: «Dolmetscher» — e brauch en D. fer säi Béier ze bezoalen (so dumm ist er).

Domän F.: «Gut in Staatsbesitz».

Domine M.: 1) «protestantischer Pfarrer»; 2) in Auszählreimen, Nebenform Domini: a) Eine de beine (ani (de) bani) drifande, Drifandafan, Domine, Askebas, Trullefas, Direfas, Truss, aus; b) Än, zwee, dräi, Peter, Pater, komm erbäi, Emchen, Zimchen, Zockerdëmmi, Afel, Gafel, Domini, Eise Wäcken, Tellerlecken, Mond, drénk aus.

dominéieren trans./intr. Verb.: «herrschen, vorherrschen» — hien huet déi aner haushéich dominéiert (war ihnen überlegen) — hien huet ënner allen d. (den Här gespilt) — eis Ekipp huet dominéiert (beim Fußballspiel) — den Houfert dominéiert bäi him — den Tur dominéiert bei dem Gebai (ist auffällig disproportioniert).

Domino M.: 1) «Dominospiel»; 2) «Maskenkleid»; 3) «maskierte Person»; 4) Pl. Dominoën «Zähne» (Ammensprache).

Domm M.: phV. zu Daum (s. d.).

domm Adj.: 1) «dumm», im Gegensatz zu: gescheit — Sprww.: wann än d. as, dann as ët fir laang — déi dommst Baueren hun déi deckst Gromperen — Raa.: gudd, braf an d. — d., faul a gefréisseg — d. a bëllesseg — d. as gutt, as erlaabt, ma miljessen d., dat soll am Gesetz verbuede sin, zräist de Sak — du muss mech nët fir d. verkafen (ich bin nicht so dumm, wie du dir vorstellst) — wien dee fir d. verkeeft, den as iwwel beriicht — hien as d. a säi Sak, a séng Täsch (er stellt sich dumm, unwissend, wenn es sich um seinen Vorteil handelt — auch in negativer Wendung mit gleicher Bedeutung gebraucht) — wat en d. (zu ergänzen: Bemierkong) — as et dir ze d.? — en as nët esou d. wéi en ausgesäit — Bezeichnung eines dummen Menschen: eng d. Louder — en dommen Hännes, Tinnes, Schlek, Still — en dommt Bëtschel, Hénkel, Stéck (Fleesch) (von Frauenzimmern) — en as sou d. datt e jäizt — méi d. wéi de Gebrauch as, wéi d'Gesetz et erlabt, wéi Gott (all)-mächteg — esou d. (méi d.) ewéi Bounestréi, wéi Dreck, wéi seng Féiss, wéi eng Hengerluecht, wéi en Iesel, e Kallef, eng Kou, eng Kréi, en Ochs, e Schof, e Krou, wéi Stréi, wéi e grouss (laang) as — en as ze d. fir an d'Hell; 2) «unangenehm, verdrießlich» — en dommt Gefill (unangenehmes Gefühl, auch unangenehme Vorahnung) — eng d. Saach, Geschicht, Affär — dat as d. — 't as mer esou d. am Kapp.

Dommeldar, Tommeldär, Echt.: Tandeldoar M.: «dornige Hauhechel (bot.) Ononis spinosa».

Dommeldeng s. Dummeldeng. [Bd. 1, S. 216]

Dommeldich, -dech M.: als Eigenname in de Pittchen D.: «Diarrhöe»; cf. Dutswit, Kurreewitt (lok. Echt.).

Dommen M.: «Dummer»; Sprw.: 't mussen och där Dommer sin, soss hätten déi Gescheit kee Schäin — Raa.: dat as kengem Domme gesot — ech sal den Dommen derbäi sin — déi Domm fänken un (beim Kegelspiel beginnen die Verlierer das nächste Spiel).

Dommendeck, Dommeneck, Dommdeck s. Dëmmendeck.

Dommenek, Dëmm(i), Dëmmes, Dimm, Echt.: Doames, Doam M.: Vorname «Dominik» — Raa.: en héiert wuel an Dommeneks (er ist ein Dummkopf) — bas de vun der Dommeneksmillen? (bist du ein Dummkopf?).

Dommenek, Dëmmche M.: Bezeichnung des Daumens in der Ammenspr. Die fünf Finger: D., Spëtzlek, Laanghals, Jäizhaans, Stuppschwanz, Prëmmche, Laangemann, Toppmann, Tiipchen.

Dommerei F.: «Torheit»; oft Ausruf wie: Äfällechkeet! — maach keng Dommereien (Unfug).

Dommerjan M.: 1) «Dummkopf»; 2) «Ruhrflohkraut (bot.) Inula pulicaria».

Dommhät F.: «Dummheit» Sprww.: d'Gutthät as e Steck vun der D. — géint d'D. as kee Kraut gewuess — D. a Boussecht (Tockegkät) gi maddeneen, Echt.: woassen op äm Doar, op äner Heek; Raa.: wann d'D. wéi déng da géif en de ganzen Dag jäizen — wann dee vun der D. misst Steiere bezuelen, da wir en den décksten aus dem Dall — eng D. déi an den Himmel kräischt — deem kuckt d'D. zu den Aen eraus — en huet d'D. (auch d'Gescheithät) mam Schaumläffel gefriess — Dommhäten iwer de Bierg soen (eine über die andere) — ech a ménger gudder D. (Gutmütigkeit).

Dommvillchen M.: s. Dommendeck.

Dom(i)nikaner, Domnekaner 1) «St. Michelskirche» in Luxemburg, früher von Dominikanern verwaltet — d'Klacken vun D. — en as zu D. zur Kommioun komt — d'Gare (Bahnhofsviertel) wor zu D. an der Poer; 2) «Dominikaner».

domp, dompeg (-mm-) Adj.: 1) «schwül, stickig» (von der Zimmerluft), «schwelend» (von einer Lampe) — ët as sou dompeg heibannen — bei der dompeger Luucht mussen ze sëtzen; 2) «dumpf» — en huet méi eng dompech Stëmm.

Dompegkät, Dompecht F.: «schwüle, dumpfe Luft».

Domporen (Mosel) auch Pandouren Pl.: «eßbare Platterbsen» (bot.).

Dondel ON.: Dorf, «Dondelingen», Gemeinde Kehlen, Kanton Kapellen.

Dong M.: «Dung, Dünger» — D. nennt man den Mist, sobald er zur Düngung verladen wird; Zussetz.: D.- schlo F.: «hölzerne Schlage» zum Festklopfen des Dungs; Konschtdong «chemische Dünger».

dongen I. s. dun.