DongD.- schloKonschtdongdongendongenDonkaboundonkeld.-faarwegd.- gréngd.-grod.-routDonkelhätDonkelsdonkelzechdonkelzendonkenDonnekerDonnerD.- baartD.-käilDonnerkniedelDonnerknid(d)elDonnerknippchenDonnerkrautDonnerliewegDonnerlittchenDonnerschlagDonnerwetzkiDonnerwiederdonnerendonnerwiederenDonneschtegDonneschtenDonstdonsteg, donschteg, domschtegdonsten, donschten, domschtendënstenDonwen, DonwelDoosbreg, DoosburrigdorDorDoorchen, DoortchenDoriDorjekel, Torjekeldor-, torjekelenDorneterendoséierenDoossDosenDotzendDortoirdoschenDossierDotDottDotzdouDouanedédouanéierenDouanier, Duanjën, Duanjë(t), DuenierDuanjeën, Duenercherdoubel, dubbeldoubléierenDoublé, DubleeDouceurDouddoud-/Doud-DoudangschtDoudangschtkläckelchendoudaremdoudkrankdoudmidddoudonglécklechDoudschwääss-schweessDoudséilDoudsënnDoude(n)-DoudenauerDoudenauerDoudebierDoudebildDoudebiroDoudebléiDoudeblummDoudeborDoudebréifDoudendengschtDoudefraDoudegriewerDoudenhais(ch)enDoudenhiemDoudekappDoudekëschtDoudekledeschDoudeluedDoudemassDoudemëssDouderechtDouderegëschter | Dong M.: «Dung, Dünger» — D. nennt man den Mist, sobald er zur Düngung verladen wird; Zussetz.: D.- schlo F.: «hölzerne Schlage» zum Festklopfen des Dungs; Konschtdong «chemische Dünger».
dongen I. s. dun.
dongen II. intr. Verb.: «Exkremente abgeben» (vom kranken Vieh).
Donkaboun F.: «Tongabohne» (bot.).
donkel Adj.: «dunkel» — am Donklen as gudd monklen (Wb. 06); Zussetz.: d.-faarweg «dunkelfarbig»; d.- gréng «dunkelgrün»; d.-gro «dunkelgrau»; d.-rout «dunkelrot».
Donkelhät F.: «Dunkelheit» s. Däischtert.
Donkels ON.: Dorf, «Doncols», Gemeinde Winseler, Kanton Wiltz — 84.
donkelzech Adj.: «etwas dunkel».
donkelzen intr. Verb.: «anfangen zu dunkeln».
donken trans. Verb.: «tun» s. dun.
Donneker M., nur als Interj. gebr.: (Der) Donneker nët nach! (Ärger) — Der D. soll dech huelen! (Verwünschung).
Donner M.: s. Dimmer; sonst auch in Interj.: Der D.! — Echt.: wat d'r D. drät dich oan! (was ficht dich an? du wirst doch nicht?) — Du krappechen D.! (Verwünschung); Zuss.: D.- baart M.: «Mauerpfeffer, Sedum acre» (bot.) s. D.-kraut; D.-käil M.: 1) «Belemnit, Pfeilstein»; 2) «Steinaxt»; ad 1. u. 2: D.-k. ist nach dem Volksglauben ein Keil, der mit dem Blitz niederfuhr, gilt als heilkräftig und wurde als Schutz gegen Blitzschlag unter das Dachgesperr gelegt; 3) als Interj.: Dk. nët nach! (Ungeduld); -kniedel, -knid(d)el F.: nur als Interj. — Dk. an keen Enn! (wie d. vor.); -knippchen F.: nur als Interj. — Dkn.! (Verwunderung); -kraut N.: «Dach-Hauswurz, Sempervivum tectorum» (bot.) (frz. joubarbe) früher als Salbe gegen Verbrennen gebraucht — s. D.-baart — auch Dachlauch genannt, wurde allenthalben auf Mauern u. Dächern geduldet, weil es angeblich den Blitz weghielt; -lieweg Interj.: Dl. a keen Enn! (Ungeduld) — mä Dl., kënnt Der dann nët schwätzen?; -littchen Interj.: wie -knippchen; -schlag M.: «Donnerschlag»; -wetzki Interj. (Ungeduld, Verwunderung); -wieder N.: 1) «Gewitter» — D. matt Schlappen (arges Unwetter) 2) übtr.: «Wortwechsel, Zornesausbruch» [Bd. 1, S. 217] — 't geet en D. lass — 't geet wéi en D. mat deem (sehr schnell) — en huet en D. gelueden (Zornesausbruch in Aussicht) — in Interj.: D. nët nach!; 3) von Menschen: en aalt, e liewegt D. (zanksüchtiges Frauenzimmer); Kinderreim: Dw., Eecheblieder, Bichenholz, den as stolz (wéi sin déi Stroossener sou stolz), auch: Bichenäscht, Fraleitsfäscht.
donneren intr. Verb.: 1) «donnern» s. dimmern; 2) übtr.: «eifern, wettern» — lo donnert et geschwënn (vor einem Zornesausbruch) — wann et och alt emol donnert, sot d'Fra, 't huet een iewel e Mann am Haus.
donnerwiederen intr. Verb.: wie das vor.
Donneschteg M.: 1) «Donnerstag»; gréngen D., «grüner Donnerstag»; fetten D., «Donnerstag vor Fastnacht»; dem fetten D. sei Brudder, «Donnerstag nach Aschermittwoch» — lok. phV. im Südwesten: Donneschten — ech kommen en D. (am D.-tag), Donneschtes (Donnerstags) an d'Stad; 2) «Nachsitzen am schulfreien Donnerstagnachmittag» (Pennälersprache).
Donst (phV.: südl. einer Linie Künzig-Wellenstein häufig don:St, bisw. dom:St, Westen do:nSt, do:unSt) M.: 1) «Dunst» (bes. Heißwasserdunst) — sech um D. d'Fangere verbrennen — engem bloen Donst virmaachen — bloen Donscht as keng Konscht; 2) «feiner Schrot» für Flinte (Vugelstëps).
donsteg, donschteg, domschteg Adj.: «dunstig» — 't as al d. an der Kichen.
donsten, donschten, domschten, lok. dënsten intr. Verb.: 1) «ausdünsten»; 2) «qualmen» z. B. vom Feuer, das nicht gut brennt — s. verdonsten.
Donwen, Donwel ON.: Dörfer, «Oberund Niederdonven», Gemeinde Flaxweiler, Kanton Grevenmacher — 450, 452.
Doosbreg, Doosburrig ON.: Burgdorf an der deutschen Grenze «Dasburg» an der Our, aber: Doosber Breck (Brücke über die Our).
dor s. duer.
Dor F.: Vorname «Dorothea», Dim.: Doorchen, Doortchen — Hausname: an Douertches (Ehnen). | |