| -Pietres FN.: «Teil des Petrustales in Luxemburg, der am Unterlauf des Petrusbaches (Pietres) gelegen ist»; -rack M. Pl.: -räck: «Unterrock» — s. Stippchen, Petelär, u. unt. ënnescht, auch Ënneschtkläd (Ösl.); -Sauer F. s. Ënnersauer.
ënniichter s. anniichter.
Enquête, Angkett (Ton: 2) F.: «obrigkeitliche, meist gerichtliche Untersuchung».
Enregistrement (Ton: 3) M.: «Eintragungsamt», wie frz. enregistrement.
Ënsber ON.: «Insenborn», Gem. Neunhausen, Kanton Wiltz — 145.
ënschold, anschold präd. Adj.: «schuldtragend» — en as des ë. — en as et eleng ë. (er allein ist Schuld daran).
Ënsel F.: «Insel» — op der Ë. ënnert Iechternach (a Wann) — Name eines Stadtteils an der Peripherie von Esch an der Alzette (Arbeiterneusiedlung) — Ënselchen Dim.: «kleine Insel».
etaméiëren trans. V.: 1) «anschneiden»; 2) «anfangen, beginnen» — déi Fläsch as etaméiert (die Flasche ist angebrochen).
ent (ənt-) Präf. in fest. verb. Zussetz. In einer Gruppe von trans. V. bezeichnet ent- ein Rückgängigmachen dessen, was das einfache V. besagt. Einige Zussetz. sind direkt aus Substantiven abgeleitet, andere lassen sich direkt an ein Adj. anlehnen. Diese bezeichnen dann ein Wegnehmen der durch das Subst. oder Adj. ausgedrückten Eigenschaften. Weiter hat dann entdie Bedeutung «von etwas weg» angenommen. In einigen Fällen fand eine Vermischung von ent- mit der Präp. in ^< ahd. in statt, und diese Verbalzusammensetzungen bezeichnen dann das Geraten in einen Zustand. ent-/-bannen trans. V.: «befreien von etwas» — elo si mer där Suerg ëntbonnen [Bd. 1, S. 270] — se hun e sénges Eed, sénges Wuurt ëntbonnen, vu séngem Wuert ëntbonnen (niemals in der dt. Bedeutung «entbinden»); -béisen refl. V.: «die Bosheit ablegen» — Se streechlen hien, se stréilen, Man him e Lorberkranz, Di nidderträchtegst Séilen, Ëntbéisen nu sech ganz (R. XIV 348); -beet Verbadj.: 1) «in der Schulter verrenkt» (v. Pferd); 2) «übermüde, erschöpft» — s. beet — ech si ganz ë.; -bieren trans. V.: «entbehren» — Fir Geld! ech hätt mäi Liewen, De Spigel nët ëntbuer (R. XII 285) — s. empieren — mir haten et laang ëntbuer(t), entbiert (wir hatten es lange entbehrt); -brannt Verbadj.: «entbrannt» — 't war em eng Käärz ë. (er ist einer Gefahr entronnen — auch: er hat einen guten Einfall gehabt) — déi Kanner sin op de Schokla ëntbrannt (begierig auf Schokolade); -butschen I intr. V.: «entgehen, entkommen» — s. -wutschen — dee Feler as mer ëntbutscht (der Fehler ist mir entgangen); -butschen II refl. V.: «erschrecken» — wat sollt Dir Iech entbutschen? (R. X 519); -daachen intr. V.: «taugen» — s. daachen — dat ëntdaacht näischt; -dämpen trans. V.: «mit Sauerteig ansetzen» — s. Damp — Huet Dir schon ëntdämpt? — ëntdimpen, ëndämpen (Ösl.); -decken trans. V.: «entdecken»; -deën, -däën (phV.: Osten -tiën, Nord. -dägen, -deegen) trans. unpers. V.: 1) «lostauen, tauen» — mer musse fer d'éischt d'Wasserleitong ë. — gesäis de, 't as de muergen ëntdeet — 't as ënt(d)ikt (Nordösling) — et as ënt(d)icht — (Ösling, Ostrand); 2) «munter, gesprächig werden» — en as sou lues a lues ëntdeet, ëndeet; -dremen, -drämen trans. V.: «im Traum einfallen» — dat wier mer nët ëntdräämt — ech konnt dat nët ëntdremen; -dun, -doun, -din refl. V.: «entsagen, abgewöhnen, verzichten» — ech ka mech dees nët ëntdun — du muss dech der Ligen ëntdin, mäi Jong (du mußt dir das Lügen abgewöhnen, mein Junge!) — et kann sich sénger nët ëntdon (sie kann sich ihm nicht entziehen); -falen intr. V.: «entfallen» — d'Glas (d'Wuurt) as em ëntfall; -féieren trans. V.: 1) «entwenden, stehlen»; 2) «entführen»; -foochen, -fooschen, -fauschen (Dœnningen, Clerf), -woochen (Echt.) I intr. V.: «entschlafen» (ohne daß man es wollte) s. ëntwokelen; -foochen II trans. V.: «betäuben, stillen» (Wb. 06); -fueren trans. V.: «entfahren» — wuefir hues d'em dat gesot? - O, 't as mer esou ëntfuer — s. auch än, een Pron. sub 7, S. 56; -gappelen, -jappelen intr. V.: s. ënttompen; -géint phV.: Osten -gint, spor. im Gutland -géingt, lok.: antgéint Adv.: «entgegen» (s. geint) — looss mer em ë. goën — en as mer um halwe Wee ë. komm (im Preis, auch: mer hun de Mëssel gedeelt) — 't as mer haut awer och alles ëntgéint (es geht mir heute alles schief); -goën trans. V.: «entgehen» — du ëntgäs denge Brigel nët! — deem ëntgeet soubal näischt (er ist feinhörig, auch: er ist vorwitzig) — dat war mer ëntgaangen; -halen refl. V.: «sich enthalten» — ech konnt mech nët ënthalen, em d'Wourecht ze soën — en huet sech ënthalen (bei der Abstimmung) — do kann ech mech gutt ë. (iron.); -hiewen trans. V.: 1) «entheben» — du bas dénger Charge ënthuewen (entbunden) — da sin ech där Méi ënthuewen; 2) «zurechtweisen» — ech hun dee mol gutt enthuewen (ich habe ihm tüchtig die Wahrheit gesagt); 3) lok. Mos.: «einen Streich spielen»; -ierwen trans. Verb.: «enterben»; -lafen trans. V.: «entlaufen» — en as dem Oarmutt ëntloof (Esch — er kommt aus der größten Armut) — 't as fir z'ëntlafen (bei Ratlosigkeit); -leed I M.: «Ekel» (Ga.); -leed, -läd II Adj.: «überdrüssig» — bes. bei einer Speise — sech ëntläd an eppes eessen — ech sin doran ëntleed (bin der Sache überdrüssig — auch: verantleed) — ech sin der Träipen ëntleed (ich habe genug von der Blutwurst); | |