|  -deën, -däën (phV.: Osten -tiën, Nord. -dägen, -deegen) trans. unpers. V.: 1) «lostauen, tauen» — mer musse fer d'éischt d'Wasserleitong ë. — gesäis de, 't as de muergen ëntdeet — 't as ënt(d)ikt (Nordösling) — et as ënt(d)icht — (Ösling, Ostrand); 2) «munter, gesprächig werden» — en as sou lues a lues ëntdeet, ëndeet; -dremen, -drämen trans. V.: «im Traum einfallen» — dat wier mer nët ëntdräämt — ech konnt dat nët ëntdremen; -dun, -doun, -din refl. V.: «entsagen, abgewöhnen, verzichten» — ech ka mech dees nët ëntdun — du muss dech der Ligen ëntdin, mäi Jong (du mußt dir das Lügen abgewöhnen, mein Junge!) — et kann sich sénger nët ëntdon (sie kann sich ihm nicht entziehen); -falen intr. V.: «entfallen» — d'Glas (d'Wuurt) as em ëntfall; -féieren trans. V.: 1) «entwenden, stehlen»; 2) «entführen»; -foochen, -fooschen, -fauschen (Dœnningen, Clerf), -woochen (Echt.) I intr. V.: «entschlafen» (ohne daß man es wollte) s. ëntwokelen; -foochen II trans. V.: «betäuben, stillen» (Wb. 06); -fueren trans. V.: «entfahren» — wuefir hues d'em dat gesot? - O, 't as mer esou ëntfuer — s. auch än, een Pron. sub 7, S. 56; -gappelen, -jappelen intr. V.: s. ënttompen; -géint phV.: Osten -gint, spor. im Gutland -géingt, lok.: antgéint Adv.: «entgegen» (s. geint) — looss mer em ë. goën — en as mer um halwe Wee ë. komm (im Preis, auch: mer hun de Mëssel gedeelt) — 't as mer haut awer och alles ëntgéint (es geht mir heute alles schief); -goën trans. V.: «entgehen» — du ëntgäs denge Brigel nët! — deem ëntgeet soubal näischt (er ist feinhörig, auch: er ist vorwitzig) — dat war mer ëntgaangen; -halen refl. V.: «sich enthalten» — ech konnt mech nët ënthalen, em d'Wourecht ze soën — en huet sech ënthalen (bei der Abstimmung) — do kann ech mech gutt ë. (iron.); -hiewen trans. V.: 1) «entheben» — du bas dénger Charge ënthuewen (entbunden) — da sin ech där Méi ënthuewen; 2) «zurechtweisen» — ech hun dee mol gutt enthuewen (ich habe ihm tüchtig die Wahrheit gesagt); 3) lok. Mos.: «einen Streich spielen»; -ierwen trans. Verb.: «enterben»; -lafen trans. V.: «entlaufen» — en as dem Oarmutt ëntloof (Esch — er kommt aus der größten Armut) — 't as fir z'ëntlafen (bei Ratlosigkeit); -leed I M.: «Ekel» (Ga.); -leed, -läd II Adj.: «überdrüssig» — bes. bei einer Speise — sech ëntläd an eppes eessen — ech sin doran ëntleed (bin der Sache überdrüssig — auch: verantleed) — ech sin der Träipen ëntleed (ich habe genug von der Blutwurst); -leeden, -läden trans. V.: «verleiden»; -loossen trans. V.: «entlassen»; -leën, -läën, -län phV. Ösling: -legen, -lägen, -léigen Adj. / Adv.: «einsam gelegen, abgelegen» — en ëntleënt Duerf — t' as engt ëntläent Feld (Ösling); -näipen, -nappen intr. Verb.: «einnicken» — en as entnäipt, entnappt — s. ënttompen; -ounen, -unnen refl. V.: «ahnen, vorherfühlen» (s. ounen) — 't huet mech näischt Gutts ëntount — wat ëntount Dir? (Was meinst Du? was fällt Dir ein?); -sannen, -sënnen (Part. -sannt, -sonn, sonnen) refl. V.: 1) «sich erinnern» — ech hu mech des ëntsonnen (ich habe mich daran erinnert); 2) «böse werden, sich ereifern» — en hat sech ëntsonn, ëntsannt — du sollst dich nët esou ëntsannen! (du sollst dich nicht so ärgern!); 3) «erschrecken» (Wb. 06) — ech hu mech bal ëntsonn (ich bin fast verzweifelt); -schäd, -scheed M.: «Entscheid»; -schäden, scheden tr./refl. V.: 1) «ein maßgebendes Urteil [Bd. 1, S. 271] abgeben (in Streitfragen)»; 2) «zwischen mehreren Möglichkeiten wählen, zu einem Entschluß kommen» — en huet sech ëntschäd — dajee, ëntschäd dech! — s. ëntschléissen; -schiedegen trans. V.: «entschädigen»; -schiedegong, -schädigong F.: «Entschädigung»; -schléissen refl. V.: «sich entschließen» — e kann sech nët ë. — s. ëntscheden; -schlofen Verb. A. intr.: 1) «einschlafen» — ech sin ëntschlof (bin eingeschlafen); 2) «gefühllos werden» (von Gliedern) — de Fouss as mer ë. (auch: ageschlof); 3) «nicht mehr akut entzündlich werden» (von Wunden); 4) (nur im Part.): «nicht genügend gebacken, gebraten, gekocht» (von Brot, Fleisch, Eiern); B. trans.: «einschläfern, betäu- ben» — d'Dokteren hun en entschlof; -schëllegen tr. V.: «entschuldigen», auch ënschëllegen — s. exküséiëren; -schëllegong F.: «Entschuldigung» auch: Ëntschëllegong — s. Exküs; -sëcheren trans. V.: «entsichern» (eine Flinte); -setzen refl. V.: «sich entsetzen», nur in der Form: ëntsat — en huet sech ëntsat — e wor ëntsat; -setzen N.: nur in der Interj.: o Entsetzen der Welt!; -setzlech Adj.: «entsetzlich»; -soën trans. V.: «entsagen»; -sprangen intr. Verb.: «entspringen» — en as aus dem Prisong ëntsprongen; -spriechen, -spreechen (Echt.) intr. V.: «entsprechen» — seng Liwerong huet dem Reglement ëntsprach; -spuucht Adj.: «verärgert, haßerfüllt» — en huet sech nach nët ëntspuucht (er hat noch den ersten Groll) — e war géint en ëntspuucht (er war verärgert gegen ihn) - s. Spuucht; -stéiëren tr. V.: «entstören» (Radio); | |