| fasséngerlech (Echt. u. Sauerbogen: fasseinerlich) Adj.: 1) von Sachen: «schön geformt, gut gearbeitet» — e fasséngerlechen Hutt; 2) von Menschen: «von schöner Gestalt, gutem Aussehen» — e fasséngerlecht Meedchen — en as nët méi f. (zu beleibt); 3) adverbial: «recht, ordentlich» — da's nët f. geschafft.
fassonéieren trans. Verb.: «fassonieren, gestalten, formen».
Fassong (Ton: 2), Osten: Fassaun, Fassoun F.: 1) «Zuschnitt» — däi Kleed huet eng droleg F. — mäin Hutt as ganz aus der F. geroden (etwa nach einem Regen) — aus aller F. (vollkommen aus der Form, von Menschen: [Bd. 1, S. 306] erzürnt) — ouni Middel a F. (Nordösl.: kee Muddel a kee F.); 2) «Macherlohn» — de Stoff(t) as d'F. nët wäert (der minderwertige Stoff lohnt den Macherlohn nicht) — auch auf nichtsnutzige Menschen übtr.: 't as nëmme schued fir d'F., d'F. as nëmme verluer; 3) «Ordnung, ordentliches Aussehen» — d'Saach as an der F. (die Angelegenheit ist in Ordnung) — ech wäerd e schon an d'F. kréien (ich werde ihn schon zurechtstauchen, ihm Umgangsformen beibringen) — 't geet erëm an d'F. (das geht wieder in Ordnung); 4) «Schein, Äußerlichkeit» — 't war nëmme fir F. (um den Schein zu wahren, nicht ernst zu nehmen) — 't as näischt verluer wéi d'F. (verächtlich von einem Toten); 5) meist im Pl.: «Umstände» — maach dach keng Fassongen (cf. Embarras) — cf. frz. façon.
Fassongemécher M.: «jem. der Umstände macht» (cf. Ambraskréimer, -mécher).
fatal (Ton: 2) Adj.: «verhängnisvoll, unangenehm».
Vatter, Vueder (Osten: 'fO:dər) M.: 1) «Vater» (der Alte, im Ggs. zum Sohn) — bes. im verächtlichen Sinn: 't as grad een ewéi säi V.; 2) besonders von Gott Vater gesagt — Gott (der) Vatter am Himmel — e lieft ewéi Gott Vatter am Frankräich; Zussetz: Vatterland N.: «Vaterland» in der Ra.: a wann d'V. drop zuschane géing; Vatterwelt F.: in der Ra.: fir d'V. nët (für alles in der Welt nicht); cf. Vadronser, Vätterlecht.
Fatz, Faz Familienname zu Servatius.
Fatz F.: 1) «Fetzen» (allgem. von Stoff, Papier u. ä.) — d'Box as a Fatzen (zerfetzt) — ech kënnt en a Fatze rappen (ich könnte ihn vor Wut zerfetzen) — e fuerzt, leeft, néitscht (niest) . . . datt d'Fatze fléien — do fueren d'Fatzen ewech (da fliegen Späne, auch übtr.) — d'Ridoë sin eng F. an elauter (die Gardinen sind total zerfetzt) — dat schéinst Gezei zerfällt a Fatzen — en hat keng ganz F. méi um Leif (seine Kleider waren ganz zerrissen, bes. nach einem Streit); 2) «Lumpen» — hues de keng al F. fir dat hei propper ze maachen? — eng lénge F. fir ëm mäin Daum (ein abgerissenes Stück Leinen, um meinen verletzten Daumen zu verbinden) — si fléien an de Fatzen (gehen ärmlich, in Lumpen gekleidet einher) — huel déng Fatzen a géi!; 3) «ein lüderliches Weibsbild» (äußerlich u. moralisch unordentlich) — dafür in Echt. auch: en Futz (Lustig) — déi verlafe Fatz an Zatz! 4) dermat.: «großlamellöse Schuppenbildung, Epidermisfetzen»; 5) «Flaum, Haut» (auf Flüssigkeiten, z. B. Milch, Essig, Wein) s. Flom; Dim.: Fätz(el)chen F. (Pl. -cher).
Fatz M.: «Fetzen, kleines Stück» — kee Fatz (gar nicht) — auch als starke Negation statt nët gebraucht: ech si kee Fatz midd, 't huet mer kee Fatz gedoën, gehollef, geschued — kee Fatz a kee Batz (= nët déi Boun, keng Grimmel) — ähnlich: kee F. a keen Oosch — Mosel: keen Hamen a keen Mamen a kee F. Auder (spindeldürres Weib) — fir all F. muss een haut en Auswäis hun (für jede Kleinigkeit).
fatz Adj.: 1) «zerfetzt» — 't as huddel (Osten auch: fud(d)el) a fatz, hudel a fudel (in tausend Fetzen); 2) adverbial «total» in der Verbindung: fatz aniichter (eniichter — nüchtern) usw., cf. Fatz-/fatz-.
fatzeg (Osten: 'fO:tsiç) Adj.: 1) «zerrissen, zerfetzt»; 2) «zerlumpt, unordentlich»; 3) «groß und schwer, maximal» — eng f. Bierd Gestrees (eine schwere Bürde Streu) — eng f. Rechnong (eine hohe Rechnung) — en hat sech eng F. ugestréckt (er hatte sich sehr betrunken) — eng F. op d'Schnëss (eine kräftige Ohrfeige) — eng F. an d'Këscht, d'Pan (eine schwere Niederlage, beim Sport) — e fatzegen Humpen (ein großes Glas Bier); 4) adverbial: «sehr» — en as f. rosen — 't huet f. gereent — ech hu mech f. gëiirt.
fatzen intr. Verb.: 1) «herumstrolchen, sich liederlich herumtreiben»; 2) «fürbaß schreiten» (durch Kot, Schnee, hohes Gras u. ä.) — mir sin dräi Stonne laang duerch den Dreck gefatzt — kommt dir och nach gefatzt? (kommt ihr auch noch angegangen) — wéi kënns de do gefatzt! (von einem unordentlichen Gang).
Fatzert (Osten 'fO:tsert) M.: «unordentlicher Mensch» (äußerlich und moralisch) — Wb. 06: zerlumpter Mann.
Fatz- / fatz-: -an, -anéi N.: «liederliches, unordentliches Mädchen» (cf. Fatz sub 3); -aniichter Adj.: «ganz nüchtern»; -beidel M.: 1) «unordentlicher Mensch» (= Fatzert); 2) «Wanderbursch» (zum Verbum fatzen s. d.); 3) «Vagabund, Lump»; -beideleg Adj.: «unordentlich, äußerlich und moralisch verkommen»; -bënzig Adj.: «steifverrückt, total verrückt» (Echt.); [Bd. 1, S. 307] -brudder M.: = -beidel sub 2 und 3; -geckeg Adj.: «pudelnärrisch», dafür auch schass-, zatzgeckeg; -gréit, -kätt N.: = -an, -anéi (s. d.); -kinnek M.: = Fatzert; -klos M. = Fatzert; -lëschteg (Wb. 06 -lustig) M.: «gedankenloser, frivoler Mensch» (Mann, Frau, Kind); -lussi N.: «lustiges, frivoles Frauenzimmer» — 't as esou e F.; -mrei -merei N.: «Kind in zerfetzten Kleidern»; -néckel, -tinnes M.: = Fatzert.
Vau M.: Name des Buchstaben v (Pl.: Vauen, Vauer).
Faubourg, Pl.: Faubouren ('fo:bu·ər-) M.: «Vorstadt, Stadtviertel» — Faubourgsmanéieren (grobe, rüpelhafte Umgangsformen) — am Faubourg (Straßenname in Esch a. d. Alzette, Arlon, Hobscheid, Eischen).
faukelen intr. Verb.: = lok. Var. zu fautelen (s. d.).
Vaul (fA:ul fε:ul) M. = lok. phV. zu Vull (s. d.).
faul (kurz fAul — Ostrand fε:ul — sonstige phV. cf. Ltb. 76) Adj.: 1) «faul» im eigtl. Sinn: «von Fäulnis betroffen» — d'Gromperen am Buedem sin hallef f. — bei faulen Äppel as nët vill Wiel (bei faulen Äpfeln ist die Wahl klein) — übtr.: dat si faul Äppel, f. Fësch (Ausflüchte) — Kinderspiel: gëf mer en Apel oder wëlls d'en Apel? s. Apel, S. 33 — faule Buedem (leichter, schwarzer, meist angeschwemmter Boden oder mooriger Boden in versauerten Senken) — faule Steen (bröckelnder Stein in altem Gemäuer) — faule Kallek (früher vergrub man den Kalk, damit er besser binde) — von den Trauben: edelfaul (braungefleckt bei Überreife, durch den grauen Traubenschimmel - Botrytis cinerea) — réifaul (krankhaft faul vor der Reife, häufig in nassen Jahren) — sauerfaul (vom Sauerwurm befallen) — von Personen: deen as f. am Leif (übelriechender Atem, oder widerliche Bauchwinde, derb für «tuberkulös») — f. Fleesch (auch: falsch Fleesch — durch Verwundung abgerissenes Stück Fleisch, Auswuchs einer Wunde) — gesteigert: rotz-, ratz-, matsch-, patschfaul; 2) übtr.: «unangenehm, schwierig, übel, dumm» — eng f. Affär (eine trübe, unangenehme, schwierige, lästige . . . Angelegenheit) — wat eng Faul (scil.: Ausried — welche dumme Ausrede) — dat as f. (das ist ein schwieriger Fall) — Schulsprache: eng f. Stonn (unbeschäftigte Stunde zwischen zwei andern. dafür auch: Sprang-, falsch Stonn) — e faule Witz (Humbug) — maach keng f. Witzen! (laß die Späße!).
Faul- (kurz): -eck M.: dermat.: «Faulecke, angulus infectiosus»; -hiwwel, -koup M.: «Komposthaufen».
faul (lang fA:ul — häufige ländliche phV. fε·ul) Adj.: «träge» (dafür auch: dréideg, liddereg) — f., frech a gefréisseg (auch: déck, f. an dobäi e Fréisser — cf. auch domm) — Vergleiche: en as esou f., e ma(g) sech nët kraze, wou ët e bäisst — f. ewéi (eng) Mëscht (Mascht), e Maschtsak, Maschthans, Maschtepull (in diesen Raa. kreuzen sich faul-gefault und faul-träge, sowie Mist und Mast) — f. ewéi Stréi (Stroh), Bounestréi (Bohnenstroh).
Faul- (lang): | |