FësilFëspelFëspelerfëspelenFesperVesperFëssFëssfestFestFêteFest-FestdagFestieselFestieselFestkommissiounFestriedfestlechFestlechkät, -keetFestonfestonnéierenFestonnéierspéngel, Festinnier-FestongFestongsgruef, -mauer, -tuer, -zäitFêteFetschenhaffFettFett-FettdrockFettfleckFettvéiFettklompFettkoupfettfettegFettegkät, -keetFettendonneschtegfettenFetthät, -heetFeu ArteficeFeuilleFeuille de routeFeuilletéFeuilletonFeuilletteFeutreféx, fixFéx-féxfäerdeg, fixfäerdegfi, fichFiakerFiançaillenFiancé(e)fiancéierenFiaskoFibelFiberFibermatrassFicelleFissälFicelleholzfichFicheFichezapFichierFichuFischi, Fischee, FischéiFid(d)elFid(d)elFid(d)el-Fid(d)elbounFid(d)elbuerfid(d)elenGefid(d)elsFid(d)elerfiddereg, féid(e)regfidderenfidelFidèleFidibusFiduzfiecht-/ Fiecht-FiedemchenfiedemegfiedemenFiedemkësschenFiederFieder-fieder-FiederballegFiederballegFiederbettFiederblechFiederdanzFiederdousFiederfettFiederféxFiederfochsFiederféchserFiederfochs | Fësil (Ton: 1) lok. Ösl. M.: «Flinte» (frz. fusil) — cf. auch: Fisek, Fisi.
Fëspel (Osten) F., Fëspeler M.: «zu emsiger, übereifriger, nervöser Mensch» (lok. auch: Wëspel).
fëspelen (Echt.) intr. Verb.: «sich emsig, übereifrig betätigen».
Fesper (lok. im Norden u. Osten bel. — spor., etwa in Echt.: Feesper) F.: «Wespe»; dafür sonst: Harespel (s. d.).
Vesper (lok. Ostrand, etwa Echt.: Veesper, Mosel: Väesper) F.: «Vesper» — no der V. (im Laufe des Sonntagnachmittags, ländl. Zeitangabe) — — d'V. as méi laang ewéi d'Houmass (der Unterrock ist länger als der Rock) — 't brauch een esou vill Vespere fir an den Himmel ze kommen ewéi Schnéiklatze fir de Bakuewen ze hëtzen (die Messe, nicht die Vesper hilft den armen Seelen; der Vesperbesuch kann die Sonntagsmesse nicht ersetzen) — bisw. heißt es spaßh.: [Bd. 1, S. 363] eng Sonndesnomëttesnodervespesch Box (Sonntagshose zweiten oder dritten Ranges).
Fëss I F.: = Féidéier (s. d.).
Fëss II F.: «Hexe, Fee».
fest Adj.: «fest, stark, kräftig, gesund» — dafür weitgehend vorgezogen: ferm (s. d.), im Südosten in Randlage: fescht (cf. Palgen, Studien § 70; Bruch, Grundlg. II/§ 58 / Karte 45/A) — in vielen unfesten Verbalverbindungen, etwa: festbannen, -halen, -klappen, -maachen, -nelen, -setzen, -sëtzen, -stellen — fest ewéi e Wak (fest wie Kieselstein) — e geet f. a stawer drop lass — en huet séng f. Gewunnechten — en as f. gepaakt, e läit f. an (er ist arg erkrankt) — e sëtzt nët f. am Still (leicht närrisch) — en as (sëtzt) nët f. am Suedel (er ist nicht sehr beschlagen, oder: seiner Arbeitsstelle nicht immer gewiß) — elo sëtze mer f. (wir können nicht mehr weiter) — mir hale f. (scil.: un onser Scholl — Wahlspruch aus dem Feierwon — s. d.; auch Wahlspruch der Oranier: «Je maintiendrai») — en huet e feste Schlof (tiefen Schlaf) — si freie f. ( a. Ton auf freien: man sieht die beiden häufig zusammen; b. Ton auf fest: sie tragen sich mit festen Heiratsabsichten) — e feste Freier (ein ernster Liebhaber) — en as f. ugestallt, en huet eng f. Plaz — en as nët f. (schwächlich, kränklich) — 't as f. (es ist beschlossen, abgemacht) — fir wat maache se Arel nët f.? (früher: warum wird Arlon nicht befestigt?) — hal hanne f.! (Zuruf der Schiffer an die Halfen - Pferdetreiber, die Pferde an de Sträng zu halten, damit das Schiff nicht abtreibe) — Folklor.: festmaachen — a. «an einen Ort bannen», cf. darüber Nik. v. Werveke, Kurze Gesch. d. Landes Luxbg., 1909, S. 320: «Nicht wenige Personen, namentlich Geistliche, standen im Rufe, ihnen mißliebige Personen bannen zu können: durch Lesen bestimmter Gebete oder Hersagen bestimmter Formeln zwangen sie die Betreffenden, unbeweglich stehen zu bleiben, bis sie dasselbe Gebet oder dieselbe Formel noch einmal lasen oder hersagten, nur diesmal von hinten nach vorne»; b. «kugelfest machen» (mit Himmelsbrief oder Teufelsgeißel — dieser Zauber wird gelöst durch silberne, gesegnete Kugel); in vielen Zussetz.: bibel-, feier-, waasserfest, ähnlich: drénkfest usw.
Fest (Südosten gelegentl. Fescht) Pl. Fester N.: «Feier, Fest» — 't muss (soll) een d'Fester feiere wéi se falen — bisw. spaßh.: 't war e schéint F. (alle Teilnehmenden waren betrunken) — mir kommen nët aus de Fester eraus — dafür auch: Fête (s. d.).
Fest-: -dag M.: «Festtag»; -iesel M.: «der Gefeierte» — spaßh.: geklät, gefiizt ewéi e F. (cf. auch: Danzenochs); -comité M., -kommissioun F.: «Festausschuß»; -ried F.: «Festrede» — dazu: Festriedner M.
festlech Adj.: «festlich» (s. auch: houfeschtlech) — nördlich der st/scht-Grenze spaßh. mit fäs(ch)tlech (fasttäglich) zusammengebracht.
Festlechkät, -keet F.: «Festlichkeit».
Feston (wie frz. — Ton: 1) M.: «gehängartige Verzierung beim Sticken».
festonnéieren trans. Verb.: «mit einem Feston (s. d.) versehen».
Festonnéierspéngel, Festinnier- F.: «Sicherheitsnadel» — s. Versécherongsspéngel, Fabrikssp.
Festong F.: «Festung» — dazu die Zussetz. (bes. in Stadtlx.): Festongsgruef, -mauer, -tuer, -zäit.
Fête F.: «Fest» — bes. in der Sprache der Intellektuellen: d'Schoul organiséiert eng grouss Fête.
Fetschenhaff M. ON.: «Fetschenhof» am Ostrand der Gemarkung von Groß-Luxemburg — daselbst auch: Fetschebour.
Fett N.: 1) eigtl.: «Fett» — e schwabbelt, glënnert vu F. (sehr fett) — e schäfft, en ësst, e frësst mer d'F. vun der Zopp ewech, erof (er übervorteilt mich, nimmt mir das Beste vorweg), auch: e schäfft d'F. vun der Britt, de Schmand vun der Mëllech of, ewech — wie wääss, wéini d'F. kënnt oder usetzt (Ausrede der Langschläfer) — e schwëmmt am F. ( a. sehr korpulent; b. sehr reich) — e schwätzt ewéi wann e F. fäl hätt (auch einfach: en huet Fett fäl — er prahlt ohne Berechtigung) — dat bësselche F. muss de mat dem More verquëssen (= dat Onpläiséierlecht mat dem Pläséierlechen an de Kaf huelen) — do hues de däi F. (gelegentl. Zusatz: du hat den Dëlpes eng Méck doutgeschloën — cf. Méckefett) — ech schmieren e mat séngem ägene F. (zynisch schmeicheln) — d'F. schwëmmt uewen (das Gute siegt) — F. mécht fett, sot de Mann, awer bei eisem Gréit schléit et apaart gutt un — Spaut as F., sot de Schoulléier (gelegentl. Zus.: dat soen ech ménger Mamm, sot drop den aarme Bouf, dann huet s'eppes fir op d'blann Gromperen) — en huet säi F. [Bd. 1, S. 364] heemlech ewéi d'Geessen — deen huet sech gutt an d'F. gesat (reiche Einheirat) — Vill Geschwätz a wéineg F. gët moer Zoppen — hie setzt kä F. un a wann en dra séiz — F. ausloossen, -gräen; 2) übtr.: a. «Verweis, Strafe, Prügel»; b. «Erschöpfung, Mattigkeit» — deen huet säi F. (er ist erledigt, niedergeschlagen, nach Strafe, Verweis, Anstrengung, übermäßigem Trinken).
Fett-: -drock M.: «Fettdruck»; -fleck M.: 1) «Fettfleck» (im eigtl. Sinn) — ech schloën dech, dass nach e F. iwwreg bleift; 2) «dickleibige Person»; -véi N.: «Schlachtvieh»; -klomp M.: «Fettklumpen»; -koup M.: in der Ra.: e géif nët fett, a wann e schon op engem F. (auch: Speckkoup) séiz.
fett Adj.: «fett» — déck a f. (wohlgenährt und gesund aussehend) — f. ewéi en Hammel, en Atter (Otter), eng Maus (Maischen), e Schwäin, eng Klëtsch Deeg, eng Paschtoueschkächen (sehr fett) — f. ewéi e (gemäschten) Aaxestill, e Gäisselstronk, en Zwieschfuedem, en Hunn vu fënnef Su (sehr mager) — en as esou f. et kënnt een e mat enger Bréim (Brombeerranke) zerräissen — en as speckfett (ganz fett) — du kanns f. schwätzen (du hast leicht reden) — schwätz nët esou f. (prahle nicht) — dovu gët kee f. (bei dieser Sache ist nicht viel zu gewinnen, zu verdienen) — du hues gutt f. schwätzen (du hast es leicht) — mir maachen d'Gäns, d'Kou, d'Schwäi f. (mästen) — dovu gët keng (nët emol eng) Maus f. — iron.: wie wääss, wat f. mécht (bei schlechtem Essen, bisw. mit dem Zus.: du war eng Méck an der Zopp ersoff) — an deem Haus gët f. gekacht — si maachen eng f. Kichen — fette Buedem, fett Land, eng fett Weed, Wis — déi f. Joëre mussen déi moër mat duerchhuelen — dee Saz gët f. gedréckt, fetten Drock (auch: Fettdrock) — eng f. Käche mécht e moërt Teschtement — d'Kéil musse f. stoen (die Kohlpflänzlinge müsen in fetter Erde stehen) — e géif nët f., a wann en och op engem Speckkoup séiz (auch: Fettkoup — s. d.) — e fette Maufel (auch übtr.: = e räicht Meedchen, eng gutt Pärtie) — en as heemlech f. wéi d'Geessen — hei ze sëtzen gët eng f. Kou moër.
fetteg (-ig) Adj.: «fettig» (eigtl. u. übtr.) — eng f. Laach (aufdringliches, breites Gelachter) — e fettege Col (verschmierter Kragen) — eng f. Hand (feuchte Hand).
Fettegkät, -keet F.: «Fettigkeit».
Fettendonneschteg M.: «der letzte Donnerstag vor Fastnacht» — s. auch: Brudder (dem fette säi Brudder) und Donneschteg (sub 1).
fetten trans. Verb.: 1) «einfetten, mit Fett schmieren» — Drohung: elo kanns de der d'Schong f., nu fett der awer séier d'Schong (mache, daß du verschwindest) — cf. auch: afetten; 2) «mit Fett zubereiten» — de Kabes muß dräimol gefett gin (Erklärung: wou e geséit gët, an der Brooch an am Dëppen).
Fetthät, -heet F.: «Körperfülle».
Feu Artefice (fə/Artəfis = frz. feu d'artifice) M.: «Feuerwerk», dafür Fredefeier, neuerdings auch Feierwierk.
Feuille (fo:il) F.: «Formular» — in vielen Zussetz., etwa | |