viraarbechtenViraarbechterViraarm, -aremviraus, virausserVirbauvirbauenvirbedeitenVirbedeitongvirbehalenVirbehal(t)virberädenVirberädongvirbeschädenvirbiedenVirbildvirbildenvirblosenVirbrautVirbräitchemannvirbréngenVirbuervirbuerenVirdanzvirdanzenVirdänzerVirdäl, -deelvirdeemvirderhandVirderkniechtvirdrängenvirdroënvirdrunviregvireileg, -igVireilegkät, -keetviréisch(t), viréieschVirelterenvirenzegvirëns, virënst(er)vireranvirewechVirfaartVirfaartsrechtvirfalenVirfallVirfankVirfoussVirgankVirgäertchenVirgängervirgeheienvirgeienVirgeschmaachVirgeschichtvirgëscht(er)VirgesetztenvirgesinnvirginvirgoënVirgraffvirgräifenvirhalenVirhalesVirhandvirhand(s)vir(h)ändsegVirhiefVirhouchzäidervirhuelenvirhunviriwwerVirkafVirkaafsrechtvirkafenVirkäfer,- keferVirkäfesch, -kefeschVirkéiervirkéierenvirknaënvirkommenVirkommesVirlafvirlafenvirläfeg, -lefegvirläschtegvirleënvirleienvirléienvirleschtVirliesvirliesenvirmaachenVirmannVirmëttegvirmëtte(n)svirmolenvirmoolsVirmomperVirnummvirof | viraarbechten refl. Verb.: «mit seiner Arbeit einen Vorsprung auf die Zeit gewinnen» — mir hun eis haut gutt virgeaarbecht (dafür meist: virschaffen).
Viraarbechter M.: «Vorarbeiter» — früher dafür auch: Commis, heute daneben auch: Virmann.
Viraarm, -arem M.: «Stutzärmel» (meist aus schwarzem Schürzenstoff), dafür auch: Äermchen.
viraus, virausser Adv.: «voraus» (lok. und temporal) — in vielen unfesten Verbindungen, z. B.: v. gesinn, v. soën usw. — dat gët v. bezuelt, wéi d'Hénger (erklär. Zus.: duerno leë se d'Äer) — hätt ech dat am v. gewosst — e wunnt v. (zur Straßenseite, im Vordergebäude) — laf du alt v. — dat war nët v. ze gesinn — e läit (no) v. (er schläft in einem an der Vorderfront gelegenen Zimmer) Gegs. hannenaus.
Virbau M.: 1) «Vordergebäude» — seltener in dieser Bed.: Virgebai, viischte Bau.
virbauen trans. Verb.: 1) «vorbeugen, verhüten» — ech hat där Saach virgebaut (Nordösl.: ich han der Saach virbaut — Ton: 2); 2) «zuvorkommen, benachteiligen» — ech hat en nach grad zur Zäit virbaut.
virbedeiten trans. Verb.: «ankündigen, Vorzeichen sein von» — dat do bedeit eppes Uerges vir.
Virbedeitong F.: «Vorzeichen, Omen» (dafür auch: Unnéng, Waréng).
virbehalen trans./refl. Verb.: «einen Vorbehalt machen» — cf. auch ausbehalen. [Bd. 1, S. 376]
Virbehal(t) M.: «Vorbehalt» (Wb. 06) — cf. das häufigere Ausbehal — ech maachen et nëmmen ënnert dem V., datt . . .
virberäden refl. Verb.: «sich vorbereiten» (trans. meist dafür preparéieren) — de Stodent berät sech fir d'Klass v. — ech hu méng Lektioun nach nët virberät — du kanns dech op eppes dohäm v.— berät dech op eppes v.! (drohend) — ech war op alles virberät, ma nët op dat do — den Här huet en op den Doud virberät.
Virberädong F.: «Vorbereitung» (am häufigsten in der Schulspr.) — déng V. daacht nët vill.
virbeschäden trans. Verb.: «Bescheid sagen» — Echt.: de gës noach bevirschät winni att mer gin.
virbieden intr./trans. Verb.: «vorbeten» — elo geet et lass, sot déi Al vu Gräisch, du huet s'an der Kirech virgebiet (cf. auch: virsangen) — e seet alles no, wat een him vvirbiet.
Virbild N.: 1) «Vorbild»; 2) «Sinnbild» — d'V. vun der Hoffnong as en Anker — dou bas d'V. voan der Faulicht (zu einem träg Daliegenden).
virbilden refl. Verb.: «sich einbilden» (cf. abillen).
virblosen trans. Verb.: 1) «auf einem Blasinstrument vorspielen» — spill mer dee Saz emol nach eng Kéier vir; 2) «rügen» — dee kritt emol eppes vu mir virgeblosen (Echt.: virgebloost belegt).
Virbraut, Virbräitchen F.: «Brautjungfer» (= der Braut hir Sëschter oder eng Kusin, in Ermangelung auch eine der intimsten Freundinnen).
Virbräitchemann M.: «Brautführer» (= dem Bräitchemann säi Brudder oder e Koséng) — lok. phV. des Nordöslings: /fi:rbregdjəm /firbrigdər (cf. auch Ltb. 81) — s. Virhouchzäider.
virbréngen trans. Verb.: «vorbringen» — da bréngt är Saach vir!
Virbuer M.: «Vorbohrer».
virbueren trans. Verb.: «vorbohren».
Virdanz M.: «Vortanz» — (früher bei einer Hochzeit am Nachmittag).
virdanzen trans. Verb.: «vortanzen» — danz mer dat emol v.
Virdänzer M.: «Vortänzer, Tanzlehrer» — agebillt ewéi e V.
Virdäl, -deel, lok. Virel, Echt.: Vorel M.: «Vorteil» — en hoat nëmme sain näisteg Vorelen am Au.
virdeem Adv.: «vorher, vordem, ehemals» — dat war schon v.
virderhand Adv.: «vorderhand» — v. loosse mer et esou sin — v. as näischt Besseres z'erwaarden — spill nët virrderhand (vorzeitig spielen — beim Kartenspiel) Nösl.
Virderkniecht (/fi·ərdər-) M.: «Vorderknecht auf dem Flußkahn».
virdrängen refl. Verb.: «sich vordrängen» (dafür eher: sech virdrécken).
virdroën trans. Verb.: 1) «vorantragen» — hien dréit de Fändel vir; 2) «vortragen, hersagen».
virdrun Adv.: 1) örtlich: «davor, vordran» — 't steet e Bam v. — do steet e Préiter v. (das ist verboten); 2) zeitlich: «vorher, zuvor» — wäre mer erëm v. — ech kommen nach v. — looss mer v. bieden.
vireg, virig Adj.: «vor(her)ig, vergangen» — déi v. Woch — de virege Mount — dat viregt Joër — déi vireg Grompere ware besser.
vireileg, -ig (lok.: -/εleç) Adj.: «voreilig, vorlaut»; dazu die Abl.: Vireilegkät, -keet F.
viréisch(t), viréiesch (lok. Norden und Osten: -/iS-) Adv.: 1) «früher, ehemals» — esou alschléieg Wierder huet ee v. nach héieren; 2) «vorerst, zunächst» — looss mech v. nach froën, ier ech eppes vermaachen (falsch mache) — s. éischt.
Virelteren Pl. M.: «Vorfahren» — eis V. hun dat Mëttel scho kannt — dafür Ga.: Virfueren, alt: Unneghären (s. d.).
virenzeg (-εnts-) lok. Mosel Adv.: in den Verbind. v. gëscht(er), iwwerenzeg muer (vorvorgestern, überübermorgen) - dafür sonst allgem.: iwwervirgëscht, iwwerauwermar.
virëns, virënst(er) (-ənts-) lok. Osten, bes. Echt. Adv.: «vorher, eben» immer mit elo verbunden — elo v. (vor kurzem, eben noch) hat en anescht geschwat — Südosten: elo virënsch(t)er.
vireran Adv.: «vornherein» — ech war vu v. dergéint.
virewech Adv.: «vorneweg, von vornherein» (lok. Heinerscheid: fε:rə/vε:). | |