FodatiounFoderieFodeurFongà fonds perduFonkFonkebogdelfonkelenfonkelnei, fonkelnoolsnei, fonkelnotznei, fonkelnogelsneiFonniPhonographFonsFonsFonsFons(i), FontesFontFontaineFontenell(chen)FooschfooschfooschenfooschenFooschfuedemFooschkotténgFooschzwirFooss, Foossi, FossifoppenforForbangforbéi, forbiformi, furbiForcepar force, per forcemat Forceforceméissegforcéieren, forssenVorelForelvorelenForellForensenForêtForfaitForgeForgerongFormförmlechformaliséierenFormatiounforméierenformellformen, fuermenformidabelFormulaireFormelärformuléieren, formeléierenForschett, FurschettForschettForschettForstverwaltongfortFort-fort-FortbréngenFortdreiwenFortdroënFortdunFortféierenFortfléienFortfuerenFortgankFortgoënForthëllefForthëllefenFortierwenFortjoënFortkommenFortkommesFortlafenFortlafesFortleënFortrennenFortschafenFortschéckenFortschläfenFortschreiwenFortschreiwerFortschrëttFortsetzenFortsetzongFortsoënFortunFortwerfenFortwëschenFortzéienFortFortFortifikatiounFortunefortunéiert | Fodatioun F.: «Stiftung Pescatore» (Altersheim in Stadtlx.).
Foderie F.: «Gießerei»; Fodeur M.: «Schmelzer».
Fong M.: 1) «Grund, Boden (eines Gefäßes, Wassers), Fundament» — 't gesäit een nët bis op de F. — mer si geschwënn um F. (etwa beim Graben) — en huet kee F. méi kritt (beim Baden, Schwimmen) — setz mer en neie Fong a méng Box (dafür auch: Aasch) — d'Haus huet e gudde F. — si fanne kee richtege F. — de F. as elauter Sand — spaßh.: deen huet kee F. (ißt, trinkt maßlos); 2) «Hintergrund, Horizont, hinterer, tiefster Teil» — ganz hannen am F. — am F. gët et schon däischter — sëtz dech an de Fong — kuck emol ganz ënnen am F. (vum Tirang); 3) «das Wesentliche, Quintessenz, Hauptpunkt einer Frage» — am F. (geholl) hues de Recht (im Grunde, letzten Endes) — e kennt säin Handwierk am F. (gründlich) — ried nët baussenerëmmer, géi der Saach op de F. — auch materiell: de F. vun der Loft as nach kal — 't muss een de Saachen nët ze vill op de F. goen — ech soën Iech emol de Fong vun der Saach; 4) «moralische, geistige, materielle Grundlage, Grundelemente» (dazu das Dim.: Féngchen) — Spw.: Elo hun ech emol e Féngchen, sot de Metz, du hat en e Su fond (Metz = der Name einer reichen Familie); Raa.: e Gléck, datt de Jong e gudde F. hat — e ka léiere, wéi e wëllt, 't as einfach kee F. do — wann déi nët dee gudde F. gehat hätten — et as e F. vun Éierlechkeet, en zolidde F. do — elo hu mer emol e F. (nach dem ersten Gang, beim Essen), auch: Fëllement; 5) «Geschäftsfonds» — de F. war ze deier — en huet d'Geschäft mam F. verkaf; 6) im Pl. Fongen: «Geldmittel, Kredit» — déi néideg F. sin do — wou kréie mer d'F. hier? — Jongen, suergt fir d'F. (beim Kegeln; Aufforderung der Sieger an die Besiegten zu zahlen); 7) in der Ra.: à fonds perdu (A fõ/pεrdy) «verlorenes Kapital, auf Leibrente angelegtes Kapital» — en huet säi Verméigen à fonds perdu gesat (oder gin).
Fonk (bisw., bes. Stadtlx.: Fonken — Dim.: Fénkelchen — weitgehend dafür Quonk — s. d.) M.: «Funken» — d'Fonke sin ewechgefuer (-geflunn) — d'Fonke sin em vrun d'Aë komm — 't as nach kee F. um Häerd — kee F. a kee Feier — wann s d'ee Fénkelche Verstand gehat häss — 't huet em kee F. a kee Fatz gedoën — en huet kee Fonke Schimt, kee F. Glawen am Leif — dazu früher Fonkebogdel M.: «Rauchfaß», Ösl. — heute: Roochfaass (Ösl.), gemeinlx. Raach-
fonkelen intr. Verb.: «funkeln» (auch: fénkelen) — ech haën der eng, datt d'Stären der virun den Aë f. — séng Aën hu gefonkelt vu Fräd, vu Roserei.
fonkelnei, fonkelnoolsnei, fonkelnotznei, fonkelnogelsnei Adj.: «funkelnagelneu» (dafür auch: fuschnei) — Kinderreim: Jhangeléi, de Jhangeléi, de Bichebei, De Schneider as nach fonkelnei (s. splënternei).
Fonni männl. Vorn.: Var. zu Alfons (s. d.).
Phonograph M.: «Grammophon», gelegentlich Phono. [Bd. 1, S. 400]
Fons I F.: «Gesicht, Fratze» (belegt bei Anton Meyer, E Schrek ob de Lezeburger Parnassus, S. 40).
Fons II F.: «Knabenspiel, mit dem Kreisel» (nur Ga.).
Fons III F. in der Ra.: an d'F. huelen (nur Ga.: «in die Enge treiben» — in der gemeinen Sprechart).
Fons(i), Fontes IV männl. Vorn.: Kurzform zu Alfons (s. d.).
Font F.: «Pistolentasche» (frz. fonte).
Fontaine (wie frz. aber Ton: 1) F.: «Wasserbehälter mit Zapfhahn», manchmal: «Springbrunnen».
Fontenell(chen) F.: 1) «weiche Stelle am Schädel kleiner Kinder» 2) «künstl. hervorgerufenes Geschwür»; 3) «Narbe» (frz. fontanelle).
Foosch M.: «Vorrat» in der Ra.: mir hun et op F. (Echt.: Foasch, Foarsch).
foosch Adj.: «unzuverlässig, falsch» — en Dill, e Buert as f. = et as em nët ze trauen — cf. falsch, fuelsch.
fooschen I trans. Verb.: 1) «den Zwirn anschlagen, provisorisch zusammennähen»; 2) übtr.: «schlecht arbeiten» — déi Mauer as nëmme gefooscht.
fooschen II trans. Verb.: «hauen» — ech hun em eng gefooscht.
Fooschfuedem M.: «Heftfaden» — d'Fooschfiedem sin nach nët gezunn (de Kostüm as nach nët bezuelt).
Fooschkotténg (bisw. auch einfach: Fooschert) M.: «Heftfaden, Anschlagezwirn».
Fooschzwir M.: «Anschlagzwirn».
Fooss, Foossi, Fossi männl. Vorn.: Kurzform zu Alfons (s. d.).
foppen wie focken II nur als Verbadj.: gefoppt — s. geflappt.
for Adv.: «leicht, halb» in der Ra.: ech war f. entschlof (halb eingenickt).
Forbang (Ton: 1) M.: 1) «aus der Gesellschaft ausgeschlossener Mensch»; 2) «Verachteter».
forbéi, forbi, bisw. formi, furbi Adj.: 1) «lendenlahm, verfangen» (cf. verfänken) — d'Päerd gët f., wann et ze laang méisseg am Stall steet (andere Erklärung: wann et eng Zäitlaang nët ze friesse kritt, wat et gewinnt as); 2) «überarbeitet, ermattet».
Force (wie frz.) F.: 1) «Kraft» — en huet keng F. méi am Leif — Spw.: Mat (an der Mosel spaßh.: der Greiwelger «Greiveldinger») F. hieft (räisst) een eng Gääss hannenerëm; 2) «Anstrengung, Ausschweifung, Leistung» — wat huet e Forcë gemaacht — nach en etlech esou Forcen, dann hues de däin Téi — op déi F. hin gi mer een huelen; 3) in den Raa.: a) par force, per force bisw. auch: mat Force Adv.: «unbedingt» — e wollt d'Meedche p. huelen, awer d'Elteren hu sech drageluegt, well et sénger Saach nët war; b) Force majeure (fors/mA- ʒə:r) F.: «höhere Gewalt, unvermeidliche Notwendigkeit» — 't war F., ech konnt nët anescht.
forceméisseg Adv.: «zwangsweise».
forcéieren, forssen Verb.: A. trans.: 1) «zwingen, nötigen» — 't soll ee kee f. fir z'iessen — eppes f. (etwas erzwingen) — forcéiert bestued daacht nët — eng forcéiert Laach (gezwungenes Lachen); 2) «mit Gewalt erzwingen und dadurch beschädigen» — d'Schlass as forcéiert gin — Volksmedizin: 't däerf een de Schwier nët ze f. (man darf therapeutisch nicht zu energisch vorgehen); 3) «drängen» — 't soll een näischt f.; B. refl.: 1) «sich Gewalt antun, sich selbst überwinden» — ech hu mech missen derzou f.; 2) «sich überanstrengen» — passt op, forcéiert Iech nët!
Vorel M.: «Vorteil» — en as op säi V. aus — lok.: Voordel — s. Virdäl.
Forel M.: «Rodland».
vorelen (Echt.) intr. Verb.: «Vorteile bringen».
Forell (Ton: 2) F.: «Forelle» kürzer auch: Frell.
Forensen (Ton: 2) M.: «Angehöriger einer fremden Gemeinde, der in der in Frage kommenden Gemeinde Grundbesitz hat.» | |