VresinnfrësserVresinnfrësseschFrettFrettchenFricotFridd(en)FriddensapostelFriddensgeriichtFriddensriichterFridderechfriddlech, fritterlechfrieden, frëddenfriemFriemdFriemebuchFriemekummerFriemenzëmmerFriemepolizeiFriessFriess-FriessdeiwelFriessglasFriessmokelFriesspakFriesspanzFriesssakFriessechtFriesseféiwerFriessenfriessenFrigo, FrigidaireFriichtchenFriichtenFri(i)dchenFriidbëschFriidhaffFrikadellenFrikassee, (-i, -éi)FriktiounFrimeFrimousseFrin(ni), Frinnes, FrinzFripierFripchenFripiers- / Fripches-FripiersbuttekFripchesbuttekFripiersgezeiFripchesgezeiFripiersgeschirFripchesgeschirFripierskromFripcheskromFripiersmaartFripchesmaartFripierswuerFripcheswuerFripongfripongzegfrippen, fripsenFrippertFriséefriséierenFriselFriselenfriselenFrissonFrisurFrittFritte(n)-FrittebudFrittendëppenFrittefettFrittefraFrittemannFrittemännchenFritureFritzFrivolitéitFrofroënFroidfroisséierenFromfaaschtenfromm, frummFron(g)FrontfrontéiertFrontFrontièreFronzFroncéfronzen, fronzelenFroossFroossbatti-néckel-pittchenFrosspanzFroossechtFrotz | -frësser M.: «Fresser» in Zussetz. wie: Äächefrësser (Maikäfer), Häerz-, Kabes-, Koze-, Wisefrësser (s. d.), dazu das F.: -frëssesch.
Frett F.: «Eisenband um die Nabe» (frz. frette).
Frettchen M.: «Frettchen», dafür auch: Furet (aus dem Frz.).
Fricot (Ton: 1) M.: 1) «Essen, Gericht» (meist pejor., etwa «Eintopf» — cf. auch: Frikassee), aber auch: e gudde F. (Leibspeise) — Ga.: du bezills de Wäin an ech bezuelen de F.; 2) «Gerümpel» — huel de ganze F. (cf. Bibelot).
Fridd(en) (lok. Frid) M.: «Friede» — Spw.: Däi Wëlle mäi Fridd — Raa.: em des Fridds (des léiwe Friddens) wëllen — wat mécht een nët fir de F. am Haus (am Stot) — loos mech a(m) (auch: mat) F. (auch: zefridden) — looss em säi F. (beschwichtigend oder ironisch) — em Fridd liewes (oder biddes) wëll(en)! — gëf dach Fridd — mer kréie kee Fridd esou laang wéi deen am Duerf (am Haus) as — du hun ech awer Fridde gebueden — ech kommen nët a mäi F. (ich kann es nicht fassen) — ech loossen em kee F. bis ech dat hun — dee léiwe Fridd!
Friddensapostel M.: 1) «beschwichtigender Mensch, der überall versöhnend einzugreifen sucht»; 2) iron.: «Hasenfuß».
Friddensgeriicht N.: «Kantonal-, Friedensgericht, unterste gerichtliche Instanz» (dafür im Westen: Jhust).
Friddensriichter M.: «Friedensrichter».
Fridderech männl. Vorn.: «Friedrich» — erscheint als Frid, Fri(i)dchen, Fritz(chen), Fruttes (dies besonders für einen Fritz, wenn er in die Lümmelsjahre kommt) Fréiz (kommt auch als Hausname vor) — Ra.: dat passt ewéi Aasch op F. (gar nicht).
friddlech, fritterlech Adj.: «friedlich» — ma séi dach méi f.!
frieden, frëdden (lok. phV.: nördl. u. östl. Gutland /fre:dən, Ösl. /frjεdən — Part. Praet.: gefrueden mit den phV. entsprechend Ltb. 37, sowie gefrëtt, gefrott, -dden — Praet. im Nösl.: ich frott) trans. Verb.: 1) «berühren, fühlen, abtasten» (auch übtr.) — hei, frëtt emol (fühl einmal) - e friet an e fréckelt fir eppes hannert mer erauszekréien — mat Froë vermécht een näischt, ower mat F. (gelegentl. spaßh.: mat F. vermécht een näischt, sot d'Meedchen, awer och nët mat Froën, — et hätt gär e Mann gehat) mir mussen emol un em f. (forschen) fir et gewuer ze gin — elo kriss de den Duckes, Däässem, de Pup(p)es gefrueden — den Dokter huet mer de Bols gefrueden, auch übtr.: e kritt de Bols gefrueden (er wird zur Rede gestellt) — d'Drauwe loossen sech f. (= fänken un ze mëllen — die Trauben gehen in den Wein); 2) refl.: «sich fühlen» — ech f. mech nët méi vun Äifer, vru Péng, Roserei — elo f. se sech (sie werden selbstbewußt — dafür auch: se fillen sech) — auch: fried emol dee Stofft hei, e friet sech mockeleg (un).
friem (lok. phV.: nördl. Gutland fre:m, Osten um Echt. frim, Ösling frjεm) Adj.: 1) «fremd» (auch substantivisch) — de Frieme gebiert d'Éier (kënnt d'Éier zou) — mer hu f. Leit (Gäste) am Haus — e schafft mat elauter f. Leit (oder frieme Leiden — Dienstboten, Tagelöhner) — 't as een op déi f. Leit ugewisen — en huet e Frieme bei sech (er ist angeheitert — cf. eleng) — ausweichend: 't war e Friemen, 't war kee vun hei — e geet f. (von einem untreuen Ehemann); 2) «ausländisch, auswärtig» — frieme Botter, Wäin usw. — iron.: e friemen Étranger (bes. auf die vorwitzige Frage: wien as et?); 3) «ungewohnt, seltsam» — ech hat esou e friemt Gefill — en as ewell eng Zäit laang esou f. — 't waren elauter f. Gesiichter — 't gouf elauter f. Speisen a friemt Gedrénks; 4) «befremdet, unbekannt» — d'Kand huet mech esou f. bekuckt — de Béischt as f., en as ganz verschotert — ech si f. an dëser Stad — e kënnt mech esou f. vir.
Friemd (lok. phV.: fre:mt, frimt, frεmt, frjεmt) F.: «Fremde» — an der F. gët ee gewuer, wéi gutt et doheem as.
Friemebuch N.: «Fremdenbuch» (eines Hotels).
Friemekummer F., Friemenzëmmer N.: «Fremdenzimmer». [Bd. 1, S. 415]
Friemepolizei (-police) F.: «Fremdenpolizei».
Friess (lok. phV. cf. friessen) F.: «reichliches Essen, Gelage» — d'Stodenten halen eng F. (of) — Mosel: eng fonte Fräess (gefundenes Fressen).
Friess-: -deiwel M.: «großer Esser»; -glas N.: «Freßglas der Vögel»; -mokel M.: «großer Esser»; -pak M.: «Lebensmittelpaket»; -panz F.: «Fresser» (auch Froosspanz); -sak M.: «großer Esser».
Friessecht F.: 1) = Friess; 2) «was bei einer Fütterung vom Vieh gefressen wird, ein Trog voll».
Friesseféiwer N.: «unbändiger Appetit» (meist gepaart mit Faulheit) — en huet d'Leiekränkt an d'Friesseféiwer.
Friessen N.: «Fressen, Fraß» (zunächst für Schweine, Hunde, dann auch auf minderwertige menschliche Nahrung übtr.) — da's e fierdegt (fonte) F. (gefundenes Fressen) — wat krute mer do e F. virgesat — dazu die Zussetz.: Honds-, Schwéngsfriessen (cf. auch Friess).
friessen (lok. phV.: nördl. u. östl. Gutland /fre:sən, Westen, Nösl., Süden /frε:sən — du frëss, hie frësst, Süden frëscht — Part. Praet.: gefriess u. entspr. Var., gelegtl. spaßh.: gefross — Konj. Praet.: ech fréiss, frëss, friss, Ind. Praet. seltener, alt frouss, Nösl. fruss) trans./intr. Verb.: 1) «fressen, übermäßig essen» — Spww.: F. a saufe mécht räich Dokteren (cf. auch Bauer); Raa.: hie frësst ewéi e gepant (gepfändetes) Päerd, eng Kou, e Wollef — e frësst, datt en an enger Säit opgeet (bascht) — en hätt Schongneel (Schuhnägel) gefriess — e fréiss säin egenen Dreck (so geizig ist er) — d'Kaz huet d'Maus mat Haut an Hoer gefriess — ech kënnt dech f. (aus lauter Liebe) — d'Këndche war fir ze f. — en hätt mech aus Haus an Haff gefriess — friess d'Zalättchen, de Pobeier mat! — ech hun nach kee gefriess (du hast keinen Grund, mich zu fürchten) — géi bei de Monni, e frësst dech nët — du hues bal gemengt, e géing mech (wëlle) f. — e frësst säi Wuert (ist wortbrüchig) — en huet Geld ze f. — muss du mer d'Hierz da f., offriessen? — ech fréiss (frëss) nach Beem (so stark fühle ich mich noch); 2) «zersetzen, sich ausdehnen» — d'Wonn frësst weider, an, no, ëm sech (die Wunde dehnt sich ulzerös aus) — d'Glänner as vum Rascht gefriess (zerfriess).
Frigo, Frigidaire M.: «Kühlschrank».
Friichtchen F.: «Früchtchen» (übtr.) — dat sin esou Friichtercher — dafür in der Schulspr. auch: Fruit sec M.
Friichten Pl. F.: 1) «Körnerfrüchte» — mer hun all F. ënnerdag; 2) neuerdings auch «Früchte» im allg., statt Uebst (s. auch Fruucht).
Fri(i)dchen männl. Vorn.: = Fridderech (s. d.).
Friidbësch ON.: «Friedbusch», Gem. Bourscheid, Kant. Diekirch — 116.
Friidhaff ON.: «Friedhof», Gem. u. Kant. Diekirch (Gehöft nördl. der Stadt Diekirch).
Frikadellen Pl. F.: «kleine Fleischkuchen aus gehacktem Kalb- oder Schweinefleisch».
Frikassee, (-i, -éi) (Ton: 2) M.: 1) urspr. «eingeschnittenes Fleischgericht»; 2) verallgemeinert: «gutes Essen».
Friktioun F.: 1) «Friktion, Abreibung, Haarwäsche»; 2) spaßh. übtr.: «Standpauke».
Frime (wie frz.) F.: «Schein(miene)» — säi ganzt Gedéngels war nëmmen eng F.
Frimousse (wie frz.) F.: «Fratze». | |