| Fruessem ON.: «Frassem», deutschspr. Ort in belg Lux. (bei Arlon) — B 34.
fruet Adj.: «taub» (von Ähren) — zu mhd. vrat (cf. auch frued, fratt) — Osten: di määst Iën säi froat (die meisten Ähren sind taub).
frumm Adj. = fromm (s. d.).
Frummhät F.: «Frömmigkeit».
vrun Adv./Präp. = virun (s. d.).
Frunnes männl. Vorn.: Var. zu Franz (s. d.).
Fruucht (Nösl. u. Süden: fru:t, mittl. Ösl.: fru:çt) F.: 1) «Brotgetreide» (auf dem Halm und gedroschen) — Raa.: d'F. as gutt gestackt (im Frühling sprießende Getreidefelder heißen: de Som, d'Somen) — d'F. as gutt gekiermt, gekiernt, gekäert («gekörnt», im Sommer) — d'F. steet schéin — d'F. steet, 't kënnt eng Kaz driwwer goën (ähnlich: wéi d'Hoer um Honn) — de Schéifer dreift d'Schof (oder einfach fiert) iwwer (oder duerch) d'F. (damit das Getreide nicht zu geil in die Halme schießt) — früher hieß es: wa mer esou vill Maler F. kréie, wéi mer Sieschter séien, da kënne mer zefridde sin — d'Schwäi waren an der F. (die Wildschweine haben Verheerungen im Getreidefeld angerichtet) — mer gin an d'F. — d'F. gët geschnidden — déi F. gräift sech gutt — mer tässelen d'F. (bringen das Getreide auf einen Schober im Freien); Qualitätssorten: viischt F. (Vorsprang — s. viischt sub 1) — hënnescht F. (die schweren Getreidekörner, die beim Wanen hinten liegen bleiben) — Der Hahn ruft: Mir hu vill Fruucht, worauf ihm der Nachbarshahn neidisch antwortet: Et wäerd nët laang daueren; Komp.: [Bd. 1, S. 418] Wanterfruucht (Brotgetreide jed. Art), aber Mäerzwääss (Sommerweizen); 2) «Fruchtbestand, Obstqualität» — de Bam dréit keng schéi F.; 3) «(Gläschen) Kornbranntwein» (statt: Fruuchtdrëpp) — gët mer eng F. — 't as F. an däer Fläsch — en huet F. gebrannt; 4) selt. in der Bed. «Frucht, Obst» — cf. dagegen Friichten sub 2.
Fruucht-: -aacher F./M.: «Ähre»; -branntewäin M., -drëpp F.: «Kornschnaps» — git mer eng Fruuchtdrëpp (ich möchte ein Gläschen Kornschnaps) — auch einfach: git mer eng Fruucht; -gewan F.: «mit Brotgetreide bepflanzte Felder» — zur Zeit der Dreifelderwirtschaft war der Bann in drei Teile aufgeteilt: Brooch-, Fruucht-, Lenzgewan; -handel M., -händ(e)ler M.: «Getreidehandel, -händler»; -kaascht M.: «Kornhocke»; -kiirch F., -maart M.: «Kornmarkt» (früher in den Bogengängen im Untergeschoß des Stadthauses von Luxemburg); -kummer F.: «Kornkammer» (wo früher das Brotgetreide aufbewahrt wurde); -schëpp F.: «hölzerne Kornschaufel» (zum Erwerfen — s. d. — des Brotgetreides); -séissel F.: «Getreidesense» (auch: Karbock); -sieschter M.: «niedriger Sester zum Messen des Brotgetreides»; -späicher M.: «Kornspeicher»; -tässel M. = -kaascht.
Fuchsia F.: «Fuchsie, Christusträne» — wofür meist Kläckelcher.
fuchteg, -ig Adj.: «zornig, gerecht entrüstet» (auch: hafteg) — as dat nët fir f. se gin?
Fuchtel (Nösl.: Futtel) F.: «scharfe Zucht» — en huet séng Kanner an der F. — schéck dech, soss huelen ech dech an (ënner) d'F.; dafür sonst: Fuucht-, Kar-, Kuerbaatsch.
fuchtelen intr. Verb.: «fuchtelen» — en huet mat den Äerm (an der Luucht) gefuchtelt.
Fuddel (lok. Fudel) F.: 1) «Fetzen»; 2) «Vettel, unordentliches Frauenzimmer» (cf. Fatz); 3) «billige, dünne Kleidung» — et hat nëmmen esu eng F. aan (Nösl.).
fud(d)el Adj. in der Ra.: hu(d)del a fu(d)del (neben fatz).
fud(d)eleg I (zu dem vor.) Adj./ Adv.: 1) «zerfetzt, zerzaust, zerlumpt»; 2) «schmutzig»; 3) übtr.: «flatterhaft, zerfahren»; 4) «dünn, billig gekleidet» — fuddelig geklät (cf. Fuddel 3).
fud(d)eleg II (zu dem folg.) Adj.: «betrügerisch» (beim Spiel).
fud(d)elen intr. Verb.: 1) «unehrlich beim Spiel sein»; 2) Pennälerspr.: «die Schulresultate fälschen» — 't as gefuddelt gin, soss wäers de nët vru mech komm; 3) in der Ehe: «die Konzeption verhindern» (cf. fautelen, huddelen).
Fud(d)eler M., Fud(d)elesch F.: «Falschspieler(in)»; s. Huddeler.
Fud(d)el(er)ei F.: «Mogelei, Fälschung» — d'F. befënt sech (der Betrug kommt an den Tag) — s. Gehuddels.
Fudder I (lok. phV. cf. Ltb. 71) N.: «Fuder», und zwar: 1) «große Wagenladung, schwere Fuhre» (etwa 30 Zentner) — es heißt e F. Hä (Heu), aber eng Fouer Fruucht — e F. (auch Teimer) Mëscht — en as esou gutt ewech (fort) ewéi e F. Mëscht em Gehaansdag (ein Glück, daß er weg, gestorben ist) — mir brauchen zéng F. Steng fir déi Mauer (die Arbeitsberechnung erfolgte dagegen nach Tuesen — cf. Tues, frz. toise) — e F. am éischte Poul (oder: am ieweschte Sprass gebonnen «ein dickes Fuder Heu, das bis zur obersten Sprosse der Wagenleiter — s. Geck — reicht»); 2) «Hohlmaß» (heute durchwegs von 1000 Litern, früher 24 Hotten zu 40 Liter) — en huet e F. Wäin ageluegt; 3) «Traglast des Schiffes» (Moselschiffahrt) — d'Schëff hält siechzeg Fudder.
Fudderfaass N.: «Fuderfaß» — cf. auch fiddereg.
fudderweis Adv.: «fuderweise, in großen Mengen».
Fudderwon M.: «Heu-, Leiterwagen».
Fudder II (lok. phV. cf. Ltb. 71) N.: 1) «Futter», und zwar a) heute eigtl. «Nahrung der Tiere» (wofür auch Fudderaasch — s. d.) — d'Päerd si gutt am F. (gut genährt) — dat Stéck as zu F. ugeluegt (oder läit am F. «Feldwiese»); Arten: Hénger-, Kanéngerches-, Kéi-, Päerds-, Schwéngsfudder (in der letzten Zussetz. lieber -friessen), dréchent, gréngt, Feld-, Wisefudder; b) «Menschenkost» (eigtl. u. übtr.) — si halen e knapp am F. (nähren ihn schlecht) — en as ze deier am F. (tüchtiger Esser) — du kriss zevill staarkt F. (du wirst übermütig) — dat as sénges F. (das schmeckt ihm, paßt ihm); Zussetz.: Stodentefudder (s. d.); 2) «Ährenabfälle beim Dreschen» (bes. vom Hafer) — d'F. gouf fréier mat de [Bd. 1, S. 419] Rommele verfiddert — fréier hu mer op F. geschlof (cf. auch Kuef).
Fud(de)raasch M.: «Viehfutter» (im allgem. — Fudder + frz. fourrage). | |