GrappgrapsenGrasGrasGras- / gras-GrasafGrasaarmeneeGrasblummGrasdeiwelchenGrasfréissergrasgréngGrashallemgrashauGrasséisselgrashinnchengraslandGraslilienGrasméck-mëschGrasputsch-wëschGrassomGrasstä-steeGrasstéckgratinéierenau gratinGratifikatioungratisGrattoirgratuléieren, grateléierenGratulatiounGrau(e)lgraulengraulenGraulertgrausam, grausemgravegravéierenGraveurGravuregravetéitesch, gravedéiteschGravetzbankGräf, GreefgräifenGräifer(kran)GräinGräins-GräinsbloderenGräinsburGräinskapellGräinskiirmesGräinswaassergräis, greisGräischgräisslech, -lichGräisslechkeetgräppen, grëppenGrätschgrätschen, grëtschengräwen, grewenGrä(f)- panGräz, Greezgräwen, grewengräzeg, grezeggräzen, grezenGräzert, GrezertGrä(t)zen, GrëtzenGrätzgrä(t)zenGreechenGrefer, Grep(er)GrëffGreffeGreffier, GrëffchenGreffegreffenGregorGréichGriichgréikesch, grekesch, grikeschGréidel, Grid(d)el, GréidiGréifgréiwenGréif-Gréiwen-GréifdigelGréiwendigelGréifpanGréiwepanGréifzoppGréiwenzoppGréisgreisGreiskrautgréissenGréisstgréisstendääls, -deelsGréitGréitchen | Grapp M. (Pl. Gräpp, lok. Greep) (lok. F., bes. Mosel): 1) «die hohle, zum Greifen gekrümmte Hand» — en hält ëmmer de G. op (er ist immer am Betteln) — ech hu fir fënnef Fanger(en) an de G. kritt (nichts) — dann huel den Hënner (d'Been) an de G. a laf! (mache dich aus dem Staube) — maach, datt ech dech nët ënnert d'Gräpp kréien! (drohend) — wann s de deem an d'Gräpp (an de G.) leefs, da gët et keng dräi Längten — huel d'Aën an de G. (paß auf, sieh dich um!) — dat hun ech am G. wéi de Biedelmann d'Laus (das besitze ich sicher) — hien huet et am G. (eher: Grëff) (er versteht es) — hien huet säi Geschäft ferm am G. (er hat sein Geschäft in der Gewalt, fest unter Aufsicht) — en as de Jhandaarme riicht an d'Gräpp, (d'Grëpp) gelaf — da kommt Kanner, haalt de G. op (beim Austeilen); 2) «Handvoll» (als Maß) — e G. voll, aber auch einfach: e G. Salz usw. — si stielen et mat de Gräpp(en) — d'Hoer gi mer mat de Gräpp aus — 't geet (kënnt) em nët op e G. (voll) un (er nimmt es nicht genau, er ist sehr freigebig, auch pej.: er spricht nicht immer die lautere Wahrheit); 3) «Flachsbündel» (cf. Bëttchen, I/135) — dazu auch das Dim.: Gräppchen (lok. Grëppchen) M. (F.) — e G. hei, e G. do, am Enn huet ä fir eng Gääss z'erhalen (hier und dort stehlen) — im Nösl. in all diesen Bed. dafür meist Graff.
grapsen (lok. Ostrand groopsen) intr. Verb.: «hastig nach etw. greifen».
Gras (weitgehend unterschieden: casus rectus graas, casus obl. gra·s) N.: «Gras» — dee léisst sech d'G. ënnert de Féiss ewech schneiden (weiß seinen Vorteil nicht zu wahren) — e muss an d'G. bäissen (sterben) — [Bd. 2, S. 75] looss emol G. iwwert déi Affär wuessen (lasse die Angelegenheit in Vergessenheit geraten) — deen héiert d'G. wuessen an d'Fléi (Mécken) houschten (néitschen) (ein Superkluger) — et wiisst hir kä G. ënnert de Féiss(en), sou fläisseg as se — wou deen hintrëtt, do wiisst kee G. méi — wou G. wiisst, (do) wuessen och soss Saachen (von einem vom Unkraut überwucherten Garten) — den Hond frësst G. 't gët Reen — d'G. gët em giel ënnert de Féiss(en) (er ist zu langsam) — d'Kéi (betont) friesse G. (tadelnd, gegen Grünkost) — géi G. friessen (abweisend) — dazu das Dim.: Grieschen (s. d.).
Gras ON.: 1) «Fond de Gras» — Gem. Differdingen, Kant. Esch — 473.; 2) in dieser Bed. auch Grass: «Gras» — Gem. Steinfort, Kant. Capellen — 386 — de Graasser Haff — déi Al vu Grass — de Grénge vu G.
Gras- / gras- -af M.: «Grasaffe» (als Schimpfwort); -aarmenee F.: «Federnelke»; -blumm F.: «Kartäusernelke» dann: «jede Art Nelke» — s. Hunneblumm; -deiwelchen M.: «Grasteufelchen» — beim Viehhüten rufen die Kinder einem Gespielen so nach und werfen ihn mit Rasenstücken (Erinnerung an den «wilden Mann», der in alten Volksbräuchen, mit Gras umhüllt, auftritt und den Winter darstellt); -fréisser M. in der lok. Ra.: ich säin noach kä Grasfrisser (als Protest gegen vegetarische Kost — so bes. Echt.); -gréng Adj.: «grasgrün»; -hallem M.: «Grashalm»; -hau (lok. Ostrand) F.: «kurze Sense» — sonst dafür -séissel F.; -hinnchen (lok.) M.: «dicke grüne Heuschrecke»; -land (Nösl.) N.: «Herveland» (Prov. Lüttich, Belgien) — dorthin zogen bis 1940 Einwohner des Nösl. zum Grasmähen; -lilien F.: «Graslilie»; -méck, -mësch F.: «Grasmücke» — s. Graatsch; -putsch, -wësch M.: «zum Kesselscheuern dienender Graswisch»; -som M.: «Grassamen»; -stä, -stee F.: «Futterversteigerung»; -stéck N.: «mit Futter bestandenes Feld».
gratinéieren intr. Verb.: «mit einer Kruste backen, meist mit Käse und Buter» — dazu: au gratin (wie frz. — Ton: 2) — au gratin am Schäffche preparéieren.
Gratifikatioun F.: «Gratifikation».
gratis Adv. (auch adjektivisch): «unentgeltlich» — e gratis(se) Billet.
Grattoir (wie frz., aber Ton: 1) M.: «Ziehklinge zum Abschaben der Sohle und der Absätze» (Schusterspr.).
gratuléieren, grateléieren intr. Verb.: «gratulieren» — iron.: da kanns de der g. (dann geht es dir schlecht) — dafür auch: felicitéieren; dazu Gratulatioun F.
Grau(e)l M.: 1) «Abscheu, Ekel»; 2) «große Furcht» — de G. as e béist Déier.
graulen I unpers./refl. Verb.: «Abscheu empfinden, sich grauen, bange sein, fürchten» (bes. gespensterhafte Wesen) — et grault mech — ech graule mech dergéint — 't grault mech duerch de Bësch ze goën — gelegtl. pers.: déi Aarbecht do grault mech — auch: grailen.
graulen II unpers. Verb.: «schallen» — 't huet gegrault bis an d'Wolleken (etwa das Bellen der Hunde zur Nachtzeit).
Graulert M.: s. Fäertert sub 2/a.
grausam, grausem Adj.: «grausam» — bes. adverbial in superlativischer Bed. — do iirs de dech g. — en as g. delikat (sehr empfindlich); dafür allg.: uerg, wéischt, wëll.
grave (gra:f, aber flektiert gra:vən) Adj.: «ernst, schwerwiegend, schlimm» — da's e gravë Fall; dafür allg.: schwéier, schlëmm.
gravéieren (-v-) intr./trans. Verb.: «gravieren, einritzen» — dazu: Graveur (Ton: 1) M.; Gravure (wie frz.) F.
gravetéitesch, gravedéitesch Adj.: «gravitätisch» — auch: granedéitesch und gar grenadéitesch (anklingend an Grenadéier).
Gravetzbank (Einzelbeleg aus Grevenmacher †) F.: «Gerät zum Aufkratzen der Wolle».
Gräf, Greef (Pl. Gräfen, Gräfer) M.: 1) «Mistgabel» — 't as fir an e G. ze lafen (es ist zum Davonlaufen, zum Verrücktwerden) — lok.: 't as fir mam blousen (Hënner) an e G. ze lafen (sprangen) — e G. mat dräi Zénken (Dreizack) — 't paakt een et nët mat engem G. un (so schmutzig, auch moralisch) — en huet e puer Hänn ewéi [Bd. 2, S. 76] e G. (große, ungeschlachte Hände) aber: Fangere wi Gräfer (unsaubere Finger) — gët em e G. an d'Hand, dann as en a séngem Element (anspruchsloser Bauernjunge); 2) übtr.: «Finger» — maach déng Gräfen emol propper, iers d'un den Dësch kënns; 3) Schmähwort: du ale G.! (Schwerennöter). | |