Luxemburger Wörterbuch

Grefer, Grep(er) M.: 1) «Weberknecht» (Art Spinne) — s. Léngewiewer; 2) oft für «Kohlschnake» — cf. auch Hippebeen.

Grëff (lok. dafür Graff — Pl. Grëff, Grëffer) M.: «Griff», und zwar: 1) «Handlung des Greifens» — en huet e G. an d'Caisse gedoën — mat engem G. hat ech e gepaakt — dat war e gudde G. — en hat e falsche G. gemat — et behält ee kee G. — dat spiert een um G. — beim Nußhändler: fënnef Grëff sin en halleft Honnert Nëss (er greift automatisch 5 Nüsse mit einer Hand); 2) «Fertigkeit» — en huet et am G. fir een an Amen a Jo ze raséieren — auch auf intellektuelle Fertigkeit bezogen: hien huet et am G. fir een eranzelëen — do as näischt ze fréckelen, dat muss een am G. hun — eppes nët méi am Grëff, Graff hun (keine Übung mehr haben bei etwas); 3) «Handhabe» (allgem. «zum Gräifen sub A und B bestimmter Gerätteil an Fenstern, Türen, Werkzeugen, Gefäßen usw.») — de G. as mer entfuer — de G. as lass; 4) Flurn.: de gëlle G. (so z. B. bei Eich).

Greffe I (meist wie frz., aber Wb. 06: grəf) M.: «Gerichtskanzlei» — op de G. goën — dazu: Greffier, Grëffchen M.: «Gerichtsschreiber».

Greffe II (allg. wie frz., aber Wb. 06: grəf M.) F.: «Pfropfreis», dazu das trans. Verb.: greffen «propfen» — s. Gamm.

Gregor männl. Vorn.: «Gregor» — erscheint als: Giärrjen, Grég, Gré(n)- gor, Gori, Grégoire, Grigor.

Gréich, neuerdings Griich M.: 1) «Grieche»; 2) Pennälerspr.: «Angehöriger der griechisch-lateinischen Sektion am Athenäum» (zur lautl. Entwicklung cf. Bruch, Grundleg. III/25).

gréikesch, grekesch, grikesch, neuerdings griichesch, Adj.: «griechisch».

Gréidel, Grid(d)el, Gréidi weiblicher Vorn.: «Gretel» — zu Gréit (s. d.); als N. in der Ra.: 't kënnt elo wéi d'G. am Hierscht (aufgedonnert, ohne Geschmack angezogen) — déi preisesch Gréidelen — Kinderreim: G. Paschtéidel, am Uewe gebak, Mamm kommt schmaacht, Wéi gutt as dat (ähnlich: Gréitchen, Paschtéitchen ... wéi krupst dat!) — auch: Gréidelchen, Gréideli, Grutt(zel).

Gréif (Pl. Gréiwen) M.: 1) «Speckwürfel» (roh oder ausgelassen) — Schneid en décke G. a mäi Sak! häufig in Heischeliedern (cf. Fuesentsbrot) — e vergeet wéi de G. an der Pan (er magert zusehends ab) — bäi jidder Stäerzel e G. — e geheit e G. no enger Säit Speck (er möchte um geringen Einsatz viel gewinnen) — e léisst sech d'Gréiwe vun der Zopp huelen oder e verkääft sech d'Gréiwe vun der Zopp (er gibt seine Vorteile preis) — spaßh. (cf. auch sub 3): en as sénger Mamm un d'Gréiwe gaangen oder en huet e G. laaschtgestach (er hat Ausschläge um den Mund); dazu lok. das Verb.: gréiwen, wie gräwen, grewen I; Folkl.: «Maacht, dass der gegréift sid, bis ech erëm sin», sot d'Hex, wéi se Gréiwen ausgeloosst huet, do as se e Fouermann mat séngem Gespann an engem Fudder Hee an d'Musel stousse gaang; 2) «geringe Quantität» — nëmmen (e Kärel wéi) e G. — en aarme G. (cf. auch Gif) — hier mat deem Gréifchen! (wenn es auch nur wenig ist); 3) «Ausschlag, bes. am Mund, Mundkruste» — en huet de Mond, d'Gesiicht voller Gréiwen (cf. Roff).

Gréif-/Gréiwen- -digel M., -pan F.: «Bratpfanne, Auslaßtiegel»; -zopp F.: «Speckwürfelsuppe».

Gréis (Ostrand Gris, Griss, Westen veraltet Grois) M.: 1) «feine Kleie» (bes. als Viehfutter) — G. as feine Krësch (s. d.) — de Buedem as wi Griss (lok. Lenningen); 2) «grobes Mehl» — cf. auch: Schmull.

greis Adj.: s. gräis.

Greiskraut N.: «scharfe Dürrwurz, Erigeron acre». [Bd. 2, S. 78]

gréissen trans. Verb.: «grüßen» (eher als feierlich empfunden) - Echt.: Gott gréiss dech! (iron.: «keineswegs») — gréisst mer äre Papp! — e gréisst mech nët méi — sonst eher Umschreibungen mit Bonjour (s. d. — cf. auch: saluéieren) — gréiss mer är Stousskar! — gréisst mer eier Héiner! (spöttische Abweisung — Echt.).

Gréisst (Ostrand Gri(i)sst, Süden Gréischt) F.: «Größe» — Schong vu ménger G. — mir hun är G. nët méi do — si si vun enger G., si sin eng G.

gréisstendääls, -deels (lok. phV. s. d. vor.) Adv.: «größtenteils».

Gréit weibl. Vorn.: «Grete, Margarete» — erscheint als: Grit(t), Gritti im Osten, Grikt im Nösl., sonst auch Ma(a)rgréit, Dim.: Gréidel u. Var. (s. d.), Gréitchen, Ma(a)rgréitchen — Spw.: Dräi Gréiten (Gréiden) ëm en Haus, as esou gutt wéi en däregen Zonk drëm.

Gréitchen N.: Dim. zum vor. (s. d.) 1) «Haspel beim Spinnen»; 2) Gréitchen (Joffer) am Gréngen «Türkischer Schwarzkümmel, Gretchen im Grünen»; 3) Gréitchen an der Heck «Epilobium montanum, Weidenröschen».

Gréiweknapp ON.: «Grewenknapp» — Gem. Bœvingen (Attert), Kanton Mersch — 245.

Gréiwel M.: «Nacken» — auch Gréiwekaul F. — Da kriss d'eng ferm an d'G.

Greiweldéng, Greiweljen ON.: «Greiveldingen» — Gem. Stadtbredimus, Kant. Remich — 460; mat der Greiweljer Gewalt rappt (hieft) een eng Geess hannenerëm (mit Gewalt bringt man manches zuwege) — Neckname der Greiweldinger: Greiweljer Biedelleit.

Gréiwels ON.: 1) «Grevels» — dafür auch: Gréiwels-Brasilien, Neibrasilien (s. Brasilien); 2) «Gehöft bei Bartringen».

Gréiwemaacher, lok. Grewe-, Grëwe-, Griewe- ON.: «Grevenmacher» — Gemeinde u. Kant. Grevenmacher — 379; häufig dafür einfach: Maacher.

Gréiwin F.: «Gräfin».

grell Adj.: «grell».

Grell F. (Ga.: M.): «Dürftigkeit, Elend» — en as an der G. (nagt am Hungertuche).

Grëméi M.: «Gerstengraupe, geschälte Gerste».

grëmmeg, gremmeg Adj.: meist wuedegremmeg, puttegremmig (s. d.).

Grëm(me)lëscht ON.: «Grümmelscheid» — Gem. Winseler, Kant. Wiltz — 81; Grëmmelëschter Bengelen Pl. M.: «Reisestöcke aus Eichenholz mit bogenförmigem Griff und Eisenspitze, die in G. hergestellt werden».

grëmzeg, gremzeg Adj.: «muffig riechend oder schmeckend».

grëmzen, gremzen intr. Verb.: «nach verdorbenem Speck riechen od. schmecken» (von gekochtem oder gebratenem Fleisch, das zu lange eingeschlossen aufbewahrt war).

Grenadéier M.: 1) «Grenadier» — e steet do wéi e preisesche G. — riicht ewéi e G.; 2) «strammes, forsches Mädchen».

Grenadine (wie frz.) F.: 1) «Granatapfelsirup»; 2) «halbseidenes, gazeartiges Gewebe».

Grëndel, Grendel I (lok. Gréindel) M.: 1) «Grindel, Pflugbaum»; 2) «hölzernes Gittertor»; 3) «herrische Frau» — mäi G.