Luxemburger Wörterbuch

gréikesch, grekesch, grikesch, neuerdings griichesch, Adj.: «griechisch».

Gréidel, Grid(d)el, Gréidi weiblicher Vorn.: «Gretel» — zu Gréit (s. d.); als N. in der Ra.: 't kënnt elo wéi d'G. am Hierscht (aufgedonnert, ohne Geschmack angezogen) — déi preisesch Gréidelen — Kinderreim: G. Paschtéidel, am Uewe gebak, Mamm kommt schmaacht, Wéi gutt as dat (ähnlich: Gréitchen, Paschtéitchen ... wéi krupst dat!) — auch: Gréidelchen, Gréideli, Grutt(zel).

Gréif (Pl. Gréiwen) M.: 1) «Speckwürfel» (roh oder ausgelassen) — Schneid en décke G. a mäi Sak! häufig in Heischeliedern (cf. Fuesentsbrot) — e vergeet wéi de G. an der Pan (er magert zusehends ab) — bäi jidder Stäerzel e G. — e geheit e G. no enger Säit Speck (er möchte um geringen Einsatz viel gewinnen) — e léisst sech d'Gréiwe vun der Zopp huelen oder e verkääft sech d'Gréiwe vun der Zopp (er gibt seine Vorteile preis) — spaßh. (cf. auch sub 3): en as sénger Mamm un d'Gréiwe gaangen oder en huet e G. laaschtgestach (er hat Ausschläge um den Mund); dazu lok. das Verb.: gréiwen, wie gräwen, grewen I; Folkl.: «Maacht, dass der gegréift sid, bis ech erëm sin», sot d'Hex, wéi se Gréiwen ausgeloosst huet, do as se e Fouermann mat séngem Gespann an engem Fudder Hee an d'Musel stousse gaang; 2) «geringe Quantität» — nëmmen (e Kärel wéi) e G. — en aarme G. (cf. auch Gif) — hier mat deem Gréifchen! (wenn es auch nur wenig ist); 3) «Ausschlag, bes. am Mund, Mundkruste» — en huet de Mond, d'Gesiicht voller Gréiwen (cf. Roff).

Gréif-/Gréiwen- -digel M., -pan F.: «Bratpfanne, Auslaßtiegel»; -zopp F.: «Speckwürfelsuppe».

Gréis (Ostrand Gris, Griss, Westen veraltet Grois) M.: 1) «feine Kleie» (bes. als Viehfutter) — G. as feine Krësch (s. d.) — de Buedem as wi Griss (lok. Lenningen); 2) «grobes Mehl» — cf. auch: Schmull.

greis Adj.: s. gräis.

Greiskraut N.: «scharfe Dürrwurz, Erigeron acre». [Bd. 2, S. 78]

gréissen trans. Verb.: «grüßen» (eher als feierlich empfunden) - Echt.: Gott gréiss dech! (iron.: «keineswegs») — gréisst mer äre Papp! — e gréisst mech nët méi — sonst eher Umschreibungen mit Bonjour (s. d. — cf. auch: saluéieren) — gréiss mer är Stousskar! — gréisst mer eier Héiner! (spöttische Abweisung — Echt.).

Gréisst (Ostrand Gri(i)sst, Süden Gréischt) F.: «Größe» — Schong vu ménger G. — mir hun är G. nët méi do — si si vun enger G., si sin eng G.

gréisstendääls, -deels (lok. phV. s. d. vor.) Adv.: «größtenteils».

Gréit weibl. Vorn.: «Grete, Margarete» — erscheint als: Grit(t), Gritti im Osten, Grikt im Nösl., sonst auch Ma(a)rgréit, Dim.: Gréidel u. Var. (s. d.), Gréitchen, Ma(a)rgréitchen — Spw.: Dräi Gréiten (Gréiden) ëm en Haus, as esou gutt wéi en däregen Zonk drëm.

Gréitchen N.: Dim. zum vor. (s. d.) 1) «Haspel beim Spinnen»; 2) Gréitchen (Joffer) am Gréngen «Türkischer Schwarzkümmel, Gretchen im Grünen»; 3) Gréitchen an der Heck «Epilobium montanum, Weidenröschen».

Gréiweknapp ON.: «Grewenknapp» — Gem. Bœvingen (Attert), Kanton Mersch — 245.

Gréiwel M.: «Nacken» — auch Gréiwekaul F. — Da kriss d'eng ferm an d'G.

Greiweldéng, Greiweljen ON.: «Greiveldingen» — Gem. Stadtbredimus, Kant. Remich — 460; mat der Greiweljer Gewalt rappt (hieft) een eng Geess hannenerëm (mit Gewalt bringt man manches zuwege) — Neckname der Greiweldinger: Greiweljer Biedelleit.

Gréiwels ON.: 1) «Grevels» — dafür auch: Gréiwels-Brasilien, Neibrasilien (s. Brasilien); 2) «Gehöft bei Bartringen».

Gréiwemaacher, lok. Grewe-, Grëwe-, Griewe- ON.: «Grevenmacher» — Gemeinde u. Kant. Grevenmacher — 379; häufig dafür einfach: Maacher.

Gréiwin F.: «Gräfin».

grell Adj.: «grell».

Grell F. (Ga.: M.): «Dürftigkeit, Elend» — en as an der G. (nagt am Hungertuche).

Grëméi M.: «Gerstengraupe, geschälte Gerste».

grëmmeg, gremmeg Adj.: meist wuedegremmeg, puttegremmig (s. d.).

Grëm(me)lëscht ON.: «Grümmelscheid» — Gem. Winseler, Kant. Wiltz — 81; Grëmmelëschter Bengelen Pl. M.: «Reisestöcke aus Eichenholz mit bogenförmigem Griff und Eisenspitze, die in G. hergestellt werden».

grëmzeg, gremzeg Adj.: «muffig riechend oder schmeckend».

grëmzen, gremzen intr. Verb.: «nach verdorbenem Speck riechen od. schmecken» (von gekochtem oder gebratenem Fleisch, das zu lange eingeschlossen aufbewahrt war).

Grenadéier M.: 1) «Grenadier» — e steet do wéi e preisesche G. — riicht ewéi e G.; 2) «strammes, forsches Mädchen».

Grenadine (wie frz.) F.: 1) «Granatapfelsirup»; 2) «halbseidenes, gazeartiges Gewebe».

Grëndel, Grendel I (lok. Gréindel) M.: 1) «Grindel, Pflugbaum»; 2) «hölzernes Gittertor»; 3) «herrische Frau» — mäi G.

Grëndelketten F.: «mit dem Querzeug oder horizontalen Kesselhaken am Grëndel befestigte Spannkette des Pfluges» — dafür meist: Zoch oder Tirage (s. d.).

Grëndel II M.: «Krönelhammer» (Rh. Wb. II/1411 sub «Grindel II») — Steinmetzwerkzeug zur Oberflächenbearbeitung von Bau- und Hausteinen — dafür auch: Flächt (s. d. sub 2), Scharréiereisen, Schloper — dazu die Abl.: grëndelen trans. Verb.: «mit dem G. bearbeiten».

Grendel ON.: 1) «Crendal» — Gem. Bœgen, Kant. Clerf. — 38; dafür auch Krendel, Kréindel; 2) «Grendal» — Dorf im Kant. Attert, belg. Prov. Luxbg. — B 13.

grëndlech Adj.: «gründlich» (adverbial häufig in der Bed. «sehr») — eng g. Aarbecht — du hues der déng Saach g. verduerwen — maach et g. — ech hun em g. d'Mänong gesot — wäsch dech emol g. (am Fong!) — dazu die Abl.: Grëndlechkät, -keet F.: «Gründlichkeit».

gréng, gring (Ostrand gréin) Adj.: 1) «von grüner Farbe» — 't as mer g. a giel virun den Aë gin (ich war einem Schwindel-, Ohnmachtsanfall nahe) — en huet sech g. a giel gëiergert — en huet en g. a giel vernannt — g. as d'Faarf vun de Schënner — dat Gréngt as gutt fir d'Aën — en as g. am Gesiicht (Zeichen von Übelsein) — gréngen Dësch (Konferenztisch im allg., etwa: Gericht, Professorenkonferenz) [Bd. 2, S. 79] — e koum vrun de gréngen Dësch (der Schüler wurde vor die Professorenkonferenz, den Disziplinarrat zitiert, auch: Conseil, Conseil de discipline — grousse Conseil, klenge Conseil) — g. ewéi Gras (grasgréng) — g. Aarbecht (Laubarbeiten im Weinberg) — grénge Krëschtdag, wäiss Ouschteren — g. Bounen — e grénge Fräsch (Laubfrosch) — grénge Kaffi — en as op kee gréngen Zwäg komm — de gréngen Héitchen droën (nach altem Brauch nicht nur Schinder- und Judenhut, auch der bis über die Ohren Verschuldeten); 2) «frisch» (im Ggs. zu dir — s. d.) — mir fidderen nach ëmmer g. — gréngt Fudder (Grünfutter) — gréngt Fleesch (frisches, rohes Fleisch) — gréngt Faass (Faß vor der Aufnahme des Weins; daher: d'Fässer g. maachen «die Fässer vorbereiten» — auch wäigréng) — gréngt Holz — e gët erem g. (übtr. — er erholt sich von einer Krankheit, einer Rüge usw.); 3) «unreif» — g. Praumen — en as nach g. (hannert den Oueren — halb erwachsen, unreif) — anders: en as nach g. a gudder Déng (zwar alt an Jahren, aber noch rüstig in manchen Hinsichten) — esou gréngt Geméis (unreife Jugend); 4) gréngen Donneschdeg M.: «Gründonnerstag»; dazu: g. Äer Pl. N.: «hartgesottene Eier mit Spinat» (traditionelle Platte auf Gründonnerstag).

Gréng, Gréin M.: 1) «grasbewachsenes Flußufer»; 2) «Flußinsel»; 3) «Anger».

Grénge(n)- / grénge(n)-