| Haans männl. Vorn.: «Hans» — andere Var. sub Gehan(es) — esou en H. (Dummkopf); dazu die Doppelnamen: Haansbärend «Johann Bernhard»; Haansdomenek «Hansdominik», auch: Hansdëmmi, Haanssonndeg; Haansjak «Hansjakob, Jean-Jacques» (die frz. Form heute geläufig) auch Haansjekel, Haansjokel; Haansméchel «Johann Michel»; Haansnéckel «Johann Nikolaus» auch Haansklos, Jannéckel, Hinzéi — lok.: en alen Haansnéckel (ein alter Junggeselle, auch allgemein: alter Trottel); Haanspéiter «Johann Peter, Jean-Pierre» (die frz. Form heute geläufig) auch Ha(a)nspéit, -péitchen, -pitter, -pitt(chen), -pier, Gehaanspéiter usw., Hanepéip, -pipp, Jhampier, Jhamper, Jhamp(i), Jhämp(i), Jhämper, Jhäm, Jhim, Jhimmi, Jhipp(i), Ämpi, Jhampes, Jhumpes; Haansuedem «Hans Adam»; Haanswëllem «Johann Wilhelm»; s. auch Hans — dazu: an Haanzen, Haanches (Hausname).
Haans F.: «Geburtsteile der Kuh».
Haangeisen N.: «langer, eiserner Haken» — e schäisst H. (er vergeht vor Angst). [Bd. 2, S. 98]
haangelzen intr. Verb.: «das Gefühl der Sättigung nicht geben» — d'Rëndflääschzopp haangelst.
haangelzeg (lok. Echt.) Adj.: «heißhungrig» — in Vianden in dieser Bed.: hangels.
Haapches nur in Verb. mit: Hippches, -chen (s. Happchen).
haapt- / Haapt- (lok. phV. cf. Ltb. 88, daneben häufig auch haup(t)-) Präf.: «haupt-» — vor konsonantisch, bes. dental oder mit Konsonantenhäufung anlautenden Grundwörtern häufig nur haap-; gelegtl. auch superlativisch als Adj. gebr.: dat as d'Haapst «das ist die Hauptsache» — den Haapsten (= Haaptmann — s. d.) — cf. auch hääpst-; -artikel M.: «das Wichtigste» — da's en H. (an der Saach); -dir F.: «Haupttür»; -feler M.: bei Ga. im bes. «redhibitorischer Fehler» (beim Viehhandel); -mann M.: «der Tonangebende, Verantwortliche bei einem Unternehmen» (häufig auch beim Kinderspiel) — Pl.: -leit; -moolzecht F.: «Hauptmahlzeit»; -regel F.: «Hauptregel»; -roll F.: «Hauptrolle» (eigtl. und übtr.); -saach F.: «Hauptsache» — oft formelhaft: ma da's d'H. (etwa, wenn jem. die Frage nach seinem Wohlbefinden positiv beantwortet hat) — elo has de d'H. bal vergiess (dein Hauptanliegen); -sächlech Adj.: «hauptsächlich»; -sënn F.: «Hauptsünde» — gew. Doudsënn; -schold F.: «Hauptschuld»; -schëlleg Adj.: «hauptschuldig»; -stad F.: «Hauptstadt»; -strooss F.: «Hauptstraße»; -tromp F.: «stärkste Trumpfkarte» (auch übtr.); -wuecht F.: «Hauptwache» (so Wb. 06) früher am Paradeplatz.
Haarhauf N.: «Nacken» — in der Ra.: ech haën der eng an d'H. — Echt.: 't gët Haarhauwen (Ohrfeigen).
Ha(ar)derbaach ON.: «Harderbach» — ländl. Anwesen in der Gem. Gœsdorf, auch Bachname.
Haart (lok. phV. cf. Ltb. 2, Echt. hO·Art) F.: «waldiger Höhenzug» — häufiger Flurn.: op der H. — Echt.: as e wëlle Man an der Hoart? (was bedeutet diese Aufregung?).
Haarthaff ON.: «Harthof» in der Gem. Waldbillig.
haart (lok. phV. cf. Ltb. 2, Echt. hOArt) Adj.: 1) «hart, widerstandsfest» im Gegs. zu «weich» (cf. mëll) — Vergl.: h. wéi Gapp, Goss, Stän, Stol an Eisen (stolen Eisen), en Nikloskickes; Spww.: Zwéin haarder Steng muele sele reng — Raa.: du kriss en haarden Daler (s. d.) derfir — dat war eng h. Noss (übtr.: ein schwieriges Problem) — en h. gekacht Ä (gesottenes Ei) — h. Waasser (allzu kalkhaltiges Wasser); 2) «zäh, widerstandsfähig, hartnäckig» — da's en Haarden (er hält viel aus) — ma du hues en haarde Kapp (bist eigensinnig, störrisch) — 't geet h. op h. (es wird hart gekämpft) — en h. Liewen ewéi eng Kaz; 3) «laut» — Spw.: Déi h. rieden, déi triede lues, an déi lues rieden, déi trieden h. — Raa.: en deet en haarde Kreesch — du hun ech emol en h. Wuert geschwat (ein energisches Wort) — ech hätt em nach dat éischt h. Wuert ze gin — 't goung h. erof (laute Diskussion) — gesteigert: laut an h., laudenhaart, h. wéi d'Laude vun de Klacken (Echt.: leinenhoart), häderhaart; 4) «mühsam, schmerzlich, schwierig» — 't wor h. fer déi Leit — en haarde Fall, Schlag — 't huet h. gehalen, dafür Echt.: 't hat sein hoart Nutt (es hielt schwer) — et huet h. gehale bis ech en iwwerzeegt hat; 5) nur adverbial: «fast» — se kenne mäi Mann h. all — et as h. bäigaang — ech hun d'Holz h. all aus dem Bësch eraus (nahezu) — mir hoan d'Epel su hoart all verkaaft (fast alle in Echt.).
haart- / Haart- -bäicheg Adj.: 1) «dickleibig, beleibt»; 2) «hartleibig, stuhlverstopft»; -fruucht F.: «Roggen, Weizen und Hafer»; -geld N.: «Hartgeld»; | |