| Heffen (lok. Ostrand: Hefen, Häfen — in den Bed. 3 und 4 als Sg., sonst als Plur. verstanden) F.: 1) «Weinhefe» — de Wäi läit op den H.; 2) «trüber Rückstand nach dem Abstich» — de Wäi gët mat den H. oder ounéi d'H. verkaaft (ähnlich: mam Dreck, mam Dépôt, klor oder dréif) — de Wäi gët vun den H. ofgezaapt, e kritt den éischten Ofstéch — ech huelen de Wäi bis op déi déck (steif) H. (der unterste Bodensatz verbleibt dem Winzer) — d'H. gi beim Brenne gär d'Kopp aus (schäumen bei zu starkem Heizen in die Blase über); 3) «Gläschen Weinhefebranntwein» (verkürzt aus Heffendrëpp) — übtr.: 't geet op d'H. (es ist verkehrt — Rod.); 4) Nordlux. Heffen, Nordosten Hefen = gemeinlux. Hief (s. d.).
Heffe(n)- -branntwäin M.: «aus Weinhefe bereiteter Branntwein» — Hausmittel gegen Verstauchungen und Midderchen (s. d.); -brenzert M.: «brandiger Beigeschmack» (s. Brenzert). -drëpp F.: «Gläschen Weinhefebranntwein»; -faass N.: «kleines Gebinde, in das die nach Ablassen des Weines zurückbleibenden Hefen gebracht werden»; -ueleg M.: «Hefenöl, Oenanthaether» — cf. Virschotz; [Bd. 2, S. 142] -wäin M.: «noch im Heffefaass ausgeschiedener Wein» (der meist als Fëllwäin zum Vollhalten der Fuderfässer oder als Haustrunk verwendet wird).
Hefflerblumm F.: «weiße Osterblume, Anemone nemorosa» — auch: Abrëlls-, Bësch-, Bloder-, Holz-, Kéis-, Këscht-, Läffelsblumm.
Heft (Pl. Hefter) N.: 1) «Heft» (Schulsprache) — eise Bouf as dichteg, e schreift ewell an d'H. — de Schoulmeeschter kontrolléiert d'Hefter — en H. mat Reien, Haisercher, Karoën; 2) «Heft, in das die monatlichen Schulden der Hausfrau beim Krämer eingetragen werden» — si geet op d'H. kafen (auch: Bichelchen); 3) allg. «Broschüre» (im Gegs. zum gebundenen Buch — cf. Broschür).
hefteg Adj.: 1) lok. phV. zu hafteg (s. d.) bes. im Osten: ich guf der awer esu heftig — en as där Heftiger än (er braust leicht auf); 2) ans Hd. angenähert: «heftig, rauh, stark» — — ech gouf em eng h. op de Bak — Stadtlux. (burschikos): e mécht et permanent an h. (= sonst en hält sech dru wéi de Geck un de Bengel).
heften trans. Verb.: «heften» (s. auch: broschéieren).
Heftplooschter F.: «Heftpflaster» (hybride Lehnübers. nach dem Hd.) — dafür lieber: englesch Plooschter oder Tafta, und neuerdings Leukoplast (Markenname) (cf. dagegen: Hief-, Mutter-, Zéiplooschter).
Heftschwill (-cheville) F.: «Häkchen an der Heftlade der Buchbinder».
hei (lok. Huldingen häi, lok. Westen hä, hee) Adv.: 1) zur Angabe des Standortes: «hier» — hei as en — kuck hei! (sieh da — zum Ausdruck der Verwunderung) ähnlich: hei elei (hei)! (Erstaunen, Freude, Ironie) — hei (elei), hien (Erstaunen, Spott, Unwille) — als Kennwort der Arloner gilt im Großherzogtum: hä elä hä (sot de Mann vun Arel) — vun hei u muss de oppassen (von hier an — lok.) hei am Land as dat esou de Gebrauch (hierzulande) — hei bäi us (in der Dreiländerecke, bei Schengen) — gelegtl. demonstrativ als präd. u. attrib. Adj. gebr. und flektiert: ech hätt gär dee Middel hei aber auch deen hei (deen heien, deen heiten) — maacht mer däers hei(ten) e Pond — deen heie (ich) léisst sech nët esou liicht uschmieren — heit, huelt wat der wëllt!; 2) zur Angabe des Zeitpunktes: «in diesem (bestimmten) Augenblick» — 't war alles an der Rei, hei fänkt hie jo nët un, Rauten ze wénken — hei an (d/s) do, hei ëns do (meist: ab und zu, bisw. auch lokal: hier und dort — dann meist nur hei an do) — hei gouf en der jo esou rosen — Mosel: h. ees, do ees; 3) zur Angabe der Richtung (auf den Sprechenden zu): «hierher» (statt: hier, heihin) — komm hei! (zu Kindern, Hunden) — Lockruf für Hunde: hei, hei!
hei- / Hei- (cf. auch die Komposita zu do-); -an(ner) Adv.: «hierin» — wat as dann h.? (in diesem Kasten, Zimmer usw. — von einem Draußenstehenden gefragt — neuerdings dafür auch: heieran — s. d.) — Gegs.: doan(ner); -bannen Adv.: «hier drinnen» (im Raum, in dem sich der Sprechende befindet) — déi vun h. (die Einwohner aus unserem Dorf); -baussen Adv.: «hier draußen» (wo sich der Sprechende befindet) — mir h. (wir vom flachen Lande); -bäi Adv.: «hierbei, dazu» — h. wier nach ze soen . . . — e war nët h. (im Gegs. zu dobäi) — lee et h.; -bleifs(bleiwes-)-käerchen, -kutsch F. in der Ra.: mat der H. (abschlägiger Bescheid zu jem., der gerne irgendwohin möchte, vor allem zu Kindern); -bleiwes N.: «das Verweilen» — fir mech as keen H. méi; -duerch (-erduerch) Adv.: «hierdurch» (nur lokal) — h. musse se kommen; -ënnen Adv.: «hierunten»; -ënner (-erënner), -drënner Adv.: «hierunter, unter diesen»; -eran(ner) Adv.: 1) «hierherein» — du kënns mer nët méi h., auch hei kënns de mer nët méi eran(ner) (eigtl.: in den Raum, in dem ich mich jetzt befinde) — h. kënnt en nët! (etwa von einem unerwünschten Bewerber); 2) «hierdrin» — statt: -an(ner) (s. d.); -eraus Adv.: «hier heraus» — huerteg h.! (verschwinde!); -erëm(mer) Adv.: «hier herum, in der Nähe, in der Umgegend» — h. wunnt en — dat as h. esou Brauch — auch: -eruechter; -erfort(er) Adv.: 1) «aus dieser Richtung»; 2) temporal: «bis jetzt» — h. hate mer nët ze kloen; -eriwwer Adv.: 1) «hier herüber» — komm emol bis h.!; 2) «hier vorbei» — h. kënnt de Fakelzuch; 3) «über das Thema» — h. si mer elo eens, doeriwwer schwätze mer nach; -erof Adv.: «an diese Stelle herab, von dieser Stelle hinab» — ech stoung [Bd. 2, S. 143] grad hei, du koum en h. gewänzelt — mäi Portmonni as mer h. an d'Waasser gefall; -erop(per), -erobber Adv.: «von hier hinauf, nach hier herauf»; -eruechter Adv.: «hier herum» (= erëmmer); -vir Adv.: «hier vorne, hier in der Nähe» — e wunnt h.; -fir Adv.: «hierfür» — wat gës de mer h.?; -vun(ner, -nen) Adv.: «hiervon» — 't kann ee jo nët h. liewen — h. gët kee fett — h. géing en Hond futti. -géint Adv.: «hiergegen» — e war géint alles, awer h. hat en näischt; -hannen Adv.: «hierhinten»; -hanner(t) (-ter, -ten) Adv.: «hierhinter» (Standort und Richtung) — h. as näischt ze fannen — stell dech h.; -häm, -heem (halblang) Adv.: «zuhause» (wenn der Sprechende auch zuhause ist) — e Gléck, datt mer bei deem Reen h. bliwwe sin; -hierter Adv.: 1) = -erëm(mer), -eruechter; 2) «hierzulande» — h. weess kee Mënsch, wat dat as; | |