LWB Luxemburger Wörterbuch
 
Héissekläpper bis Hellefkraut (Bd. 2, Sp. 146a bis 147a)
 
-kläpper M.: «Männerrock mit langen Schößen».
 
héis(s)en intr. Verb.: «drauf los marschieren» — an deem Reen si mer nët afeg do gehéisst — elo musse mer dat (diese Strecke) och nach h.
 
Héissert M.: «eifriger Marschierer».
 
Héiwéng ON.: «Hivingen» — Gem. Garnich, Kant. Capellen — 390.
 
Heizer M.: «Lokomotivheizer» (Eisenbahnerspr., über die zeitweilig deutsch verwaltete Wilhelm-Luxemburg-Gesellschaft; bei der frz. verwalteten Prinz-Heinrich-Bahn dagegen: Chauffeur).
 
Heizkëssen N.: «elektrisch geheiztes Kissen».
 
Heizung F.: «Zentralheizung» (dafür auch Chauffage) — as (hues de) d'H. scho gemaacht?
 
Hekel F.: «Häkelarbeit».
 
hekelen (Nösl. häkelen) trans./intr. Verb.: 1) «häkeln» — eng gehekelt Spëtz; 2) übtr.: «stelzen, schwerfällig torkeln» — en hekelt mat de Been (ähnlich: buschtawéieren, tekelen).
 
Hekel- -gar N.: «Häkelgarn»; -kreepchen M.: «Häkelnadel» — dafür ebenso häufig Crochet; -nol F.: «Häkelnadel».
 
Helemchen (lok. Echt. — veraltet) M.: «kleinste Portion Wein» (für zwei Sous).
 
Hëlen (/həle:n, /həlε:n) weibl. Vorn.: «Helene» — Dim. Helinchen, Kurzformen: Hëll(i), Heli, Léin(chen, -i), Lena, Lina, Linchen.
 
Helenech, Helerech (Ton: 1) M.: «Hederich» — s. Häderouf.
 
Helfkraut (Wb. 06) N.: «gemeiner Andorn» — cf. Hälriefkraut.
 
hell (hεl:, Westen hε:l, hε:əl, Echt. həl:) Adj.: 1) «hell, klar» — Vergleiche: esou h. ewéi Kristall — esou h. ewéi am Do, ewéi der Dag — Raa.: 't war heller Dag — du verbrenns den hellen (helliichten) Dag (brennst das Licht am hellen Tag, eine Verschwendung) — 't wëllt nët h. gin de Muergen — e schléift an den hellen Dag eran — wann et hënt h. gët, da fréiert et (wenn heute nacht der Himmel sich aufklärt); 2) übtr.: «weise, gescheit» —da's där Heller een — du bas wuel nët méi h. an der Kopp; 3) den Begriff verstärkend: om helle Wierteg läit en am Wiirtshaus (er trinkt selbst am Werktag) — e schafft um helle Sonndeg; 4) «schnell» — am helle Karréier (Korréier, an heller Carrière), Galopp — e goung h. derduerch — Mosel: datt sche lo gääsch, an (dat) h.! — de Vull as ze h. néiergaang, ech konnt nët ënnerschede, wellechen et war — cf. auch: Blëtz.
 
hell- -blo, -brong usw. Adj.: «hellblau, -braun» (usw. — bei den meisten Farben); -evandéi (Ton: 4) Adv.: «freiweg, schnell» cf. allevandéi dazu: Hellevandittchen, Allevandittchen M.: «eifriger, munterer kleiner Kerl»; -ewech Adv.: «sehr schnell» — elo geet et h. an d'Klapp (schnellstens ins Bett — zu Kindern) — nu maach dech h. ewech (aus dem Stëbs), dazu die iron. Ra.: h. ewech an däischter ërem. -liicht Adj.: «hellicht» — eng Schan, op em helliichte Sonndeg mat de Kelen ze spillen; -op Adv.: 1) «hurtig, schnell»; 2) «ohne weiteres» — elo kënne mer h. Zalot huelen, ouni eis Schued ze maachen.
 
Hellebor M.: 1) «Schnee-, Christrose, Nieswurz, Helleborus niger» (gew. Krëschtblumm); 2) Wb. 06: «gemeines Wohlverleih».
 
Hellebrand männl. Vorn.: «Hildebrand» (heute Familienname).
 
Hellecht I F.: «brennender Durst» — ech hun eng H. am Leif, ech kënnt [Bd. 2, S. 147] e Faass ausdrénken — dafür Wb. 06: Hillecht.
 
Hellecht II, Hëllicht (lok. Osten Heilicht, Häilicht) F.: 1) «Heiratsvorhaben, Verbindung zwecks Heirat» — de Monni huet d'H. gemat — si hun d'H. emgestouss — Folkl.: bei der H. oder wann de Borscht fir d'éischt an d'Haus kënnt, sollen all Diren am Haus op sin — Spw.: Hellechte maachen a Meed verdangen, dovu soll een d'Fanger loossen (dovu kann ech e Liddchen sangen sagte der alte erfahrene Heiratsvermittler); 2) «kleine Feier am Samstagabend, vor dem ersten kirchlichen Aufgebot» (dafür gängiger die sub Verlobung erwähnten einheimischen Synonyma); 3) «Heirat».
 
hellech(t)en, hëllech(t)en (lok. Ost. häilich(t)en) Verb.: 1) intr.: «die Heirat vermitteln» — wien huet fir hie gehellecht? (= wien huet d'Hellecht gemat?) — en as hier (in unser Haus) h. komm, ma ech wollt näischt vun em wëssen; 2) trans. (so nur Wb. 06): «heiraten, ehelichen» — cf. verhellechen (I/S. 335).
 
Hellech(t)s- (älter auch Heiles-, Helles-) -akt M.: «Verlobungsurkunde»; -gof F.: «Mitgift» — dafür auch: -steier; -kontrakt M.: «Verlobungsvertrag»; -maangel (aber auch: Hellegs-, Hellege-, Heilige-, Heiligs- und Heiligsund hel(l)ege Maangel) M.: «Schwellungen, Geschwüre und Narben auf skrofulöser Basis» (difformierendes Leiden, dem die Volksauffassung eugenische Bedeutung zuschreibt) — s. bitzen — dafür vereinzelt auch Kinneksmaangel; -mann, -mécher M., -méchesch F.: «Heiratsvermittler(in)» — den H. huet sech en Hutt (Parzeläins-, héijen Hutt) verdéngt (lokal auch: eng Box mat enger Sträif an der Not, en Iwwerzéier — daher: e verdéngt sech gär eng Box «er spielt den H.») — hatte eine Frau eine Heirat vermittelt, so erhielt sie eine neue Haube oder ein Umschlagtuch (e Lyoner Schal); -steier F.: «Mitgift» — (lok. etwa Knaphoscheid).
 
Hëllef (Westen Hëlef, Héilef) F.: «Hilfe, Helfer(in)» — ech brauch eng H. an der Kichen — mir brauche keng H., mir gi (selwer) mat der Ham fäerdeg — H. erbäi (spaßhafter Zusatz: mäi Mann as geckeg) — eng H. as der aner wäert.
 
Hellefkraut N. = Hälriefkraut.

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort:
 
  

 

© 2010 - Projekt LexicoLux des Laboratoire de linguistique et de littératures luxembourgeoises der Universität Luxemburg, in Kooperation mit dem Kompetenzzentrum für elektronische Erschließungs- und Publikationsverfahren in den Geisteswissenschaften an der Universität Trier
Hinweis zum problematischen Wortgut