| -klug (in dieser Zussetz. mit Vorliebe lang, im Gegs. zum Simplex kluch), -modern, -nervös Adj.
hypnotiséieren trans. Verb.: «hypnotisieren».
Hypochonder, Hippokonter M.: «eingebild. Kranker, trübsinniger Schwarzseher».
Hypokrit (Hippo-) M.: «Heuchler».
Hypokrisie (Hippo-) F.: «Heuchelei».
Hypothéik (Hippo-) F.: «Hypothek» — dafür auch Zesi (= frz. saisie): huet een der (eng) H. op däi Verstand geholl?
Hipp männl. Vorn., Var. zu 1) «Hubert» (s. Hubert); 2) «Hippolyt» (s. Hippolyt).
Hipp I F.: «Rausch» — meist: Hippchen; en huet eng H. (un) «er ist leicht berauscht, angesäuselt».
Hipp II F.: «Weidenflöte» — lok. auch: Hippenhop, Wapp, Wuppert, Ruppert.
Hippches I cf. Happchen.
Hipp(ch)es, Hipperches II N.: «Hüpfspiel» (der Kinder) — auch: op den Hippercher, Huppen. [Bd. 2, S. 163]
Hippebän, -been N., -gääss, -geess F. (Ösl. Héipe-, lok. Mosel: Hippbeinchen) 1) «Art Fliege»; 2) «Weberknecht» — dafür auch: Grefer, Héibän, Léngewiewer, Schneider; 3) «Libelle» (Ösl.).
hipp(el)en intr. Verb.: 1) «hüpfen»; 2) «hinken» — s. hëppen — den Hues as op dräi Bä gehippt komm — dazu: Gehippels N.
Hippenhop (Mosel) F.: = Happ III (s. d.).
Hippercher Pl. F. cf. Hippches II.
Hippert I M. = Häsprénger (s. d.).
Hippert II M.: «lahmer Mensch».
Hippias M.: «Lahmer» — esou en H.! — zur Bildung cf. Lausias, Tobias.
Hippolyt männl. Vorname: erscheint als Hipp(e)lit, Hipp, Polit, Polles, Pueles — Pferdeheiliger (13. August), in Hüncheringen, Nörtzingen etc. verehrt, mit Pferdesegnung am Sonntag vor dem 15. August.
hir (Kurzform ër) Pers. Pron. 3. Pers. Sg. Dat.: «ihr» (cf. him).
hirer pers. Pron. Gen.: 1) 3. Pers. Pl. aller Geschlechter — et waren hirer sechs — si si mer bal hannena gekroch, awer ech brauch hirer nët — ech sin hirer keen (ich gehöre nicht zu ihnen, passe nicht in ihre Gesellschaft); 2) 3. Pers. Sg. F.: déi klapeg Fra mierkt nët, datt ech hirer sat sin.
hiren, hir, hiirt (Pl. hir) poss. Pron. (zu dem vor. sub 1 und 2): «ihr» — dat as hirer Saach (das gefällt ihnen, ihr; in dieser Angelegenheit können sie, kann sie machen wie es ihnen, ihr beliebt), aber: dat as hir Saach (das geht sie an, ist zu ihrem Nutzen) — dat as hirer Saach nët (das paßt sich nicht für sie) — dat as hiren (derjenige der Frau, oder mehrerer Personen) aber: dat as hinen hiren (nur: mehrerer Personen) — 't as hires nët vill (es ist nicht viel mit ihnen, mit ihr los) — ech sot, si soll sech hire(m)s bekëmmeren — déi Fra soll sech hirems no kleden (ihrem Stand gemäß) — dat war hires (sie hatte(n) ihre Freude dran).
hiresgläich(en) Pron: «ihresgleichen» — h. gët et nët am ganze Kantong — si mengt een anere wier h.
hiretwe(g)en, -wéigen Adv.: «ihretwegen» (= wéint hirer, d. h. wéint hir «wegen der Frau» — wéint hinen «wegen mehrerer Personen»).
Hir(en) (Südwesten Harren, Nösl. Hirren) N., meist als Pl. N. verstanden: 1) «Gehirnmasse» (bei Mensch und Tier) — ech haën dech, datt d'H. der zu den Oueren eraussprëtzt — en huet e Knuet am H. (schwer von Begriff) — do muss een awer näischt am H. hu fir esou ze rieden; 2) «Verstand» — hues de da keen Hir(en) am Kapp, keng Hiren am Kapp, an der Schierbel? 3) «Schweine- oder Kalbshirn» — (als Speise) — gebaken Hiren (bisw. lok. Hierner) mat gehaakten Ënnen a Broutgrimmelen — Hiren as kä Flääsch — cf. auch: Gehir.
hireverbrannt Adj.: «hirnverbrannt».
Hir- / hir- -middeg (Ostrand -méidig) Adj.: 1) «schwermütig, verstört» — e geet doruechter wéi en Hirmiddegen (verstört); 2) «dünkelhaft, übergeschnappt, geisteskrank» — doll an h.; 3) «unüberlegt, nichtssagend» — esou h. Tréischtereien; 4) «abgespannt, müde»; -mutt (Ostrand -mout) M.: 1) «Schwermut, halber Wahnsinn» — Echt.: dee mat seim Hirmout am Koap — cf. d. vor. sub 1; 2) «schwermütiger Mensch»; 3) «Mensch, der aus Gedankenlosigkeit alles verkehrt macht»; 4) «eingebildeter Geck» — looss deen H. goën; 5) in der lok. Var. Hirmout: «Hirschkäfer» (Sauer — nach Wb. 06); -schlag M.: «Hirnschlag» — auch: Hireschlag; -schuel F.: «Hirnschale» — wann ech e gesinn, dann haën ech em d'H. duerch (an); -wenneg Adj.: «hirnverbrannt, verrückt».
Hirlitz F.: «Frucht des Hartriegels, Cornus mas» (dt. lok. auch: «Herlitzen-, Dürlitzenstrauch» — dafür lux. auch: Tirlitz, Tirelter, Kirelter).
Hirsch, Hiersch (Mosel, Ehnen: Hërsch) M.: «Hirsch» — ältere Var. dazu Hiirz — s. d.
Hirsch- -har N.: «Hirschhorn»; -kou F.: 1) «Hirschkuh»; 2) «Hirschkäfer» (cf. auch Hiirz, Hiirzefrächen); -spronk M.: «Elaphomyces granulata, Hirschstreuling, Hirschtrüffel»; | |