|  -setzen trans. Verb.: 1) «in eine andere Sprache übertragen»; 2) techn.: «die Umlaufzahl ändern» — mer mussen d'Bewegong (älter: d'Gedriff) anescht i., soss geet eis d'Maschin bei der Deiwel — dazu das Verbadj.: -sat 1) «übersteigert» — är Präisser sin al i.; 2) «zu stark belegt, besetzt, überfüllt» — den Autobus as i.; 3) techn., von der Umlaufszahl: mäi Rad as ze grouss i., ech hu mech bal doud gedréckt; -setzer M.: «Übersetzer»; -setzong F.: 1) «Übertragung in eine andere Sprache»; 2) «(Veränderung der) Umlaufszahl» — en huet déi grouss I. opgesat (vom Radfahrer — auch bildlich von einem eiligen Fußgänger) — en huet eng grouss I. (lange Beine) — cf. auch Gank sub 7; -setzknéi M.: «gekrümmtes Zwischen-, Verbindungsstück» (etwa bei Ofenröhren); -siicht F.: «Übersicht» — 't sin der zevill, ech verléieren d'I. driwwer — 't huet (kritt) ee keng I.; -siichteg Adj.: «weitsichtig»; -siichtlech Adj.: «übersichtlich»; -sinn trans. Verb.: 1) «mit oder ohne Absicht nicht sehen» — maach datt s de kee Feler iwwersäis — 't huet ee séier e Wuert i. — in dieser Bed. dazu das N.: -sinns «Versehen, Vergessen, Auslassung» — 't as nët gäre geschitt, 't as en I.; 2) «überschauen» — ech hun esou vill Aarbecht, s'as nët z'i.; -spanen trans. Verb.: «zu straff spannen» — sou kanns de nët seën, du hues d'See iwwerspaant (von der Spannsäge, die mit Hilfe eines Sprenkels gespannt wird) — bei deem Spillgezei däerf een d'Fieder nët i., soss spréngt se — dazu bes. in übtr. Bed. das Verbadj.: -spaant «übertrieben, verstiegen, emphatisch» — du bas emol en iwwerspaante Geck — schwätz nët esou i. — eng i. Iddi; Abl.: -spaanthät F.: «Überspanntheit»; -sprangen trans. Verb.: «überspringen» — en iwwerspréngt d'Bausch fir den Hallem ze laangen (übersieht die Hauptsache) — meist in der übtr. Bed. «auslassen» — eisen as esou gescheet, e kann eng Klass i. — si hu mech beim Avancement iwwersprongen (cf. auch -goën); -stalen (lok. -stallen) trans. Verb.: «(einen Viehstall) überfüllen»; -stand M.: 1) «Giebelvorsprung»; 2) «über die Bauflucht hinausreichende Gemäuerteile» — si hu missen ophale mat Bauen, si hate fofzéng Zantimeter I. (gelegtl. als Part. Prät. zu iwwerstellen verstanden: si hate fofzéng Zantimeter iwwerstallt) — dafür der Neol.: si waren aus dem Alignement (nët am Alignement); -stéch M.: «(zuschlagspflichtige) Überstunden»; [Bd. 2, S. 218] -stëmmen trans. Verb.: «überstimmen» — déi nei Iddi gouf am Coseil iwwerstëmmt; -stiechen trans. Verb.: 1) «mit weiten Stichen zusammennähen» — iwwerstiech mer dee Rass séier, datt en nët esou opfällt; 2) Schusterspr.: «den unteren Rand des Schaftes mit Pechdraht an die Brandsohle nähen»; 3) beim Kartenspiel: «mit einem höheren Trumpf stechen» — wuefir iwwerstéchs de mech, ech sin dach däi Mann; -stierzen trans. Verb.: «überstürzen» (wie Hd.) - gelegt. spaßh.: iwwerstierz dech nët! (sei nicht so vorlaut!); -stoën trans. Verb.: «überstehen» — Spw.: Ech géif nach gär stierwen, sot d'Fra, ma ech fäerten, ech iwwerstin et nët — Raa.: déi Kränkt iwwersteet keen — dat do wier (hätte mer) iwwerstan — elo huet en et iwwerstan(en) ( a. jetzt hat er die Schwierigkeit überwunden; b. er ist gestorben) — dat do iwwersti mer och nach, ech hu schon aner Saachen matgemaach; -stonn (Ton: 1) F.: «Überstunde» — mer sin hannendran, mer mussen Iwwerstonne maachen — iron.: méchs de Iwwerstonnen? (zu jem. der über die Zeit arbeitet oder durch übertriebenen Arbeitseifer auffallen möchte) — d'Iwwerstonnen zielen duebel — si hu mer d'Iwwerstonnen nët gerechent; -streiden trans. Verb.: «mundtot machen, durch energisches Auftreten ohne hinlängliche Argumente überzeugen wollen» — ech wëll dech nët i., awer du bas am Onrecht — en huet mech iwwerstridden, an dobäi wosst e kloer, datt en am Irtom wär; -summeren intr. Verb.: «übersommern» — 't war schlecht Geseems, 't huet emol nët iwwersummert; -treffen trans. Verb.: «übertreffen» — dafür lieber: -määschteren; -trieden I (Ton: 1) intr. Verb.: «übertreten» (bes.: zu einem anderen Bekenntnis) — en as zum Krëschtentom iwwergetrueden (-getratt) — auf parteipolitischer Ebene, eher: -goën; -trieden II (Ton: 3) trans. Verb.: «überschreiten, verletzen, sich vergehen gegen» — dir huet mäi Gebott iwwertratt, elo musst der béissen; -trompen trans. Verb.: «übertrumpfen» (zunächst vom Kartenspiel, dann auch allg.); -ueneg (lok. Ostrand. -oanig) Adv.: «-vorgestern» — i. zans (vorgestern abend) — cf. auch iwwerawermuer; -waachen trans. Verb.: «überwachen» (wie Hd.); -wannen trans. Verb.: «verwinden» — en huet dee Schlag nach nët iwwerwonn(en) (auch: verwannen, verquëssen) — im eigtl. Sinn von «überwinden» nur durch meeschteren, Meeschter gin, iwwermeeschteren (-ää-); -wanteren, -wënteren intr. Verb.: «überwintern» — d'Fruucht huet dëst Joer gutt iwwerwëntert (die Getreidesaat hat den Winter gut überstanden) — 't kënnt fir, datt d'Beie schlecht i.; -wänzelen refl. Verb.: «sich überkugeln» — ech hun em eng gin, datt e sech iwwerwänzelt huet — de Bouf huet sich iwwerwänzelt vu Fräd; -wees Adv.: «unterwegs» — meist dafür: ënnerwee(s) — s. d. I/S. 269; -weien trans. Verb.: «überbelasten» — dee Päckelchen do hätt dech nët iwwerwiën, awer du bas ze houfereg fir en ze droën — wann een eppes (wat ee) geléiert huet, dat iwwerweit een nët — Ga.: de Kapp huet den Aasch iwwerwiën; -weisen trans. Verb.: «überweisen» (bes. durch Scheck); -wëllefen trans. Verb.: «überwölben» — si hun de Flass missen i., en huet d'Duerf voll gestonk; -wënnegkraut N.: «Hasenohr, Bupleurum falcatum» auch wëllen Dëll. -wierfen refl. Verb.: «in Uneinigkeit geraten» — en huet sech mat der ganzer Familjen iwwerworf; -wuessen trans. Verb.: «überwachsen» — dazu bes. das Verbadj.: -wuess — d'Mauer as mat Wantergréng iwwerwuess; | |