KaalwerKaalwer-KaalwerdreckKaalwerkéisKaalwerkierwelKaalwermoKaalwersakKaalwerstallKaalwerstrackKaalwerzännKaalwereikaalwer(z)egKaalwerbiergKaarl(é)i, Karel(é)iKaarlistkaarmenGekaarms, GekaremsKaarp, KarepKaarpe--rout-aKaarpeweierKaartkaartenKaarte(n)-KaarteblatKaartebrietKaartendëschKaartefraKaartegankKaarteclubKaartemudderKaartenowendKaartepartieKaartepëtzKaartepëtzertKaarteraasselerKaarteraasseleschKaarteschléierKaarteschléieschKaartespillKaartespillerKaartespilleschKaartentapisKaartenteppechKaaschtkaaschtenKaaschteplaz, -plätzKaaschtKaaschtenKaaschtel, Kaassel(t)Kaaschteler KlausKaassiKa(a)zpeltCabas, Kabbang, KappangkabbazegCabaretKabarri, Kabarréi, KabärriKabbelikabberdéngeschkappeténgesch, -ischKab(be)rioulKab(be)rioulchenKabeis-chen, Kapeis-chenKabelkabë(r)néieren, kabrenéieren, kabrinéieren, kabronéierenKabesKabes-kabes-KabesbauerKabesbiddenKabesblatKabesbroochKabesbuerKabesdéifKabesfaassKabesfaschtKabesfrësserKabesgréngKabeshäerzKabeshätKabesheetKabeshuwwelKabeskaulKabeskéilKabeskoulKabeskrautKabeskränktKabesmesserKabesraupKabesschrubbelKabesstänKabessteenKabesstéisserKabesstronkKabest(é)itschKabestutschKabestuuschKabesträipKabestuckertKabeszopp | Kaalwer II Pl. M. (meist Kollektivum, gelegtl. im Sg. Kallef, Kalef): «Steine, die beim Kalklöschen nicht auseinanderfallen».
Kaalwer- (Pluralform zu Kallef — s. d.), seltener Kalwer- -dreck M.: «Kälberexkrement» — s. Kannerwëll. -kéis M.: «Biestbutter» (käseartiges Präparat aus der Milch einer Kuh, die frisch gekalbt hat) — cf. Béischt II, Bd. I/S. 100; -kierwel M.: «Chaerophyllum silvestre»; -mo M.: «Abomasus, Labmagen» (bei noch säugenden Kälbern ist der Pansen, Rumen im Vergleich zum Labmagen noch sehr klein); -sak M.: «Gebärmutter der Kuh»; -stall M.: «Kälberstall»; -strack M.: «Strick für Kälber»; -zänn Pl. M.: «Milchzähne beim Rindvieh».
Kaalwerei F.: «dummes Zeug, albernes Gerede» — dafür auch Kallefzegkeet.
kaalwer(z)eg Adj.: «dumm, albern» — dafür auch kallefzeg.
Kaalwerbierg M.: «Kalvarienberg» (gelegtl. als Flurn.) — cf. Kalvariëbierg.
Kaarl(é)i, Karel(é)i M.: «Gefäß (bes. für Branntwein) von ⅛ Liter» (Wb. 06: Diminutiv vom frz. quart, als demi-quart gedacht, oder mhd. kerlîn, Diminutiv zu kar «Gefäß» — tatsächlich stehen in Echternacher Glossen des XI/XII. Jahrhunderts die Belege: cesekar sinum lactis Cod. Par. 9344, hanckar aqua(e)manile Cod. Par. 9566) — cf. Kar III.
Kaarlist M.: iron. Bez. für Schnapsert — een, deen all Dag séng Kaarliën drénkt (aufgekommen zur Zeit des span. Thronprätendenten Don Carlos, † 1855).
kaarmen, lok. käermen, Osten keermen, Stadtlux. kiermen, intr. Verb.: «kläglich tun, jammern» — oft in stabenden Verbind.: en huet ëmmer ze k. an ze keimen — do hëlleft kee K. a (kee) Kloen (Kaarmes a Kloës) — alle phV. auch mit z-Erweiterung: karemzen, käremzen, kier(e)mzen usw.; dazu die Abl.: Gekaarms, Gekarems N.; cf. Kar IV.
Kaarp, Karep, lok. Mos.: Karrep, Osten: Koarep, Plur. Koarpen, Esch-Alz.: Koarp F. meist M.: «Karpfen».
Kaarpe- -rout-a (-/rouda·) N. (M.): «Plötze, Leuciscus rutulis»; -weier M.: «Karpfenweiher» — wéi en Hiecht am Kaarpeweier.
Kaart (überlang — Var. des Tonvokals cf. Ltb. 2, aber Echt. kO:Art; Pl. Kaarten, Dim. Käertchen — s. d.) F.: «Karte» (im allgem.) — und zwar: 1) «Spielkarte» — in dieser Bed. kann das Sg. Kaart oft die Bed. eines Kollektivums haben — gängigste Raa. beim Kartenspiel: mer spille K. (mat der K. — Osten auch: mer spillen der Koart) — eng Partie K. — stéck(er) d'K.! (mische die Karten), dazu übtr. (Echt.): äich losse kän anere mein Koart stécken — hien hieft (coupéiert) d'K. (hebt ab) — ech gin (d'K. — verteile) — 't K. as vergin, gëf s'anescht — bedauernd heißt es dann: déi schéi K. déi ech (an der Hand) hat! — e kann d'K. emol nët gin — ech gi se fir hien — ech hu keng eenzeg (scil.: gutt) K. (erwëscht) — wat hun ech eng K.! — wéini bréngs de dann déi richteg K. (spills de déi richtig K. aus) ech hat se jo ugezunn? — déi K. kriss de geschloën — bekenn der Kaart — du fuddels ëmmer an der K. — en hat op déi falsch (alles op [Bd. 2, S. 259] eng) K. gesat — looss der nët an d'Kaart kucken! (auch übtr.: hie léisst sech nët an d'K. kucken «gibt seine Absichten, Geheimnisse nicht preis») — wann een zwou Kaarte gesäit, spillt et sech gutt — hal déng K. bei (un) dech, en huet jo déng K. gesinn, ier e séng opgehuewen huet — dat do as gefautelt, du has d'K. geluegt (ähnlich: gepäckelt) fir eis eranzeleën — elo leën ech d'Kaarten op den Dësch, 't as en operluegt Spill — e leet sech d'K. (Patiencespiel) — spaßh. heißt es: se spille mat der K. fir dem Käser säi Baart — 't mengt een, du géifs d'Kaarten nët kennen — wenn der Trompmécher keinen Stich erhielt, sangen die Gegenspieler: Der Herr von Falkenstein hat all sein Geld verjupp, -juppt, -juppt — d'K. as der Däiwel säi Gebietbuch — Namen der einzelnen Karten: Häerzer, Rauten (lok. Nordostrand: Eckstän) sin déi rout, Kräizer, Schëppen sin déi schwaarz Kaarten — Äss (selten Eentchen), Zweetchen usw., für Néngtchen, Zéngtchen auch Naang, Zaang — von den höheren Karten heißt es gelegtl. auch einfach: d'Siwen, d'Aacht usw., dann d'Biller nämlich: Bauer, Damm (spaßh. dafür auch Meedchen), Kinnek, Stippi (od. Joker, lok. gelegtl. Jockey) — e Mariage (Damm a Kinnek) — déi geschrimmegt Kaarten zielen (meist Äss a Biller), dat anert sin déi eidel (illeg) Kaarten (meist Zweetche bis Zaang — bei einzelnen Spielen zählt die Zaang zu den starken Karten) — eng fräi (féx) K. (von der man annimmt, daß sie nicht geschlagen werden kann — ähnlich: de Kinnek as héich) — eng blank K. (einzige Karte von einer Sorte — etwa: den Äss blank oder sec) — eng sécher K. (die nicht übertrumpft werden kann) — ech hat de ganzen Owend keng gebillt K. an der Hand (cf. Bild I/S. 111) — Namen der geläufigsten Spiele: Bank — Bauer — Belotte — Bridge — Chassecœur — Couleur — däitsche Mariage — Écarté (Ton: 2) — Éiweg — (zu) Gesellen — Gottessegen — Kujong — Lamock — Ligener (ähnl. auch: gereizt oder gefuddelt) — Mënsch — Mitt — Patience — Pikéit — Poker — Rammi — Schwaarze Péiter — Sechsasiechzeg — Skat — Stippi — Whist — Zwick; Raa. z. Wahrsagen aus den Karten: hien (si) huet mer d'K. (d'Kaarte) geschloën — ech loosse mer op der Fouer d'Kaarte schloën — cf. Kannerkaart; 2) «Landkarte» — gëf emol eng K. vum Land heihin — no ménger K. musse mer elo hei sin — du kanns d'K. jo nët liesen; 3) «Besuchskarte» (für das Komp. Visitekaart) — in dieser Bed. häufiger das Dim. Käertchen — ech war nët mat der Läich, ech hun eng K. ofgin oder geluegt — git mer är K. mat! — en huet em séng K. geschéckt (veraltet: früher Einladung zum Duell) gelegtl. noch spaßh.: hei as méng K. (ich nehme die Herausforderung an); 4) «Post-, Ansichtskarte» — en hätt mer awer wéinegstens eng K. kënne schécken — wa mer dosin, da schécke mer eng K. — häufiger Scherz: wann s d'uewe bas, schécks de mer eng K. (zu jem. der in der Nase bohrt); 5) «Eintrittskarte» — heute selt. als Billet; 6) «Mitglieds-, Abonnementskarte»; 7) «Fahrkarte» — seltener als Billet, heute vor allem ländlich, etwa von der (abgeschafften) Kleinbahn Nördingen-Martelingen: zu Noojhem op dem grousse Gar / Do waarden d'Leit ënner engem Birebam / De Chef dee klëmmt dann uewendrop / A geheit de Leiden d'Kaarten an d'Kopp (schon im Renert II, 51 heißt es dagegen: Am Waggon ouni Billet / Am Kelespill en Hond — cf. Bruch, Chemins de Fer et Patois, Cah. Lux. 1953 sub Billet) — heute ist mit Kaart meist ein «Wochen- od. Monatsbillet» (auch eng Knipskaart um Tram) gemeint — as är K. scho gepëtzt (geknipst)? — d'Kand kritt nach eng hallef K.; 8) «Speisen-, Weinkarte» — Garçon, bréngt mer d'K., wann Iech gelift — iesse mer no der K. (auch: à la carte — cf. auch Carte) oder huele mer de Menü?; 9) «Rationierungskarten» (zum Konsum von knappen Gebrauchsgütern in Kriegs- und Notzeiten) — den Ueleg geet op d'Kaarten (kritt een nëmmen op d'K./der K.) — ech hun näischt méi op der K. (letztes Wort betont: ich habe meine ganze Ration verbraucht) — 't as jo näischt op (betont) der K., ouni eis Reservë misste mer erhéngeren (die Rationen sind zu klein bemessen) — méng K. as ofgelaf; cf. auch die Komp. aus dem Frz., sub carte. — In der Bed. 1 gilt gelegtl. auch Blat, und zwar für die Einzelkarte, aber auch für die Gesamtheit der Karten, die man in der Hand hält, etwa: wat déngt mech dat schéint Blat, wann s du nët nozéis.
kaarten intr. Verb.: 1) «Karten spielen» — si hun de ganze Mëtteg gekaart; 2) «planen» — en huet ewell Méint laang (un där Saach) gekaart.
Kaarte(n)- [Bd. 2, S. 260] -blat N.: «Teilstück einer Landkarte großen Maßstabs»; -briet N.: «Kartenspielbrett»; -dësch M.: «Kartenspieltisch»; -fra F.: seltener für -schléiesch (s. d.); -gank M.: «Spielfolge»; -club M.: «regelmäßig beim Kartenspiel zusammentreffende Gesellschaft» — meist präziser mit dem Namen des Spiels bezeichnet: Bridge-, Skat-, Whistclub — Himmelfaartsdaag gi mer mam K. op d'Musel; -mudder F.: «leidenschaftlicher Kartenspieler» (auch: -raasseler); -owend M., -partie F.: 1) «regelmäßig beim Kartenspiel zusammenkommende (Abend)Gesellschaft»; 2) «der festgesetzte Zeitpunkt (Abend), an dem sich die Gesellschaft beim Kartenspiel trifft»; -pëtz F.: «Fahrkartenlocher» (Gerät, Vorrichtung); -pëtzert M.: «Eisenbahnschaffner, der die Fahrkarten locht»; -raasseler M., -raasselesch F.: «leidenschaftliche(r) Kartenspieler(in)»; -schléier M., -schléiesch F.: «Mann/ Frau, der/die aus den Spielkarten die Zukunft deutet» (auch allg. — abgesehen von der Prozedur: «Wahrsager(in)»); -spill N.: «Kartenspiel» (das Spielen u. die Gesamtheit der Kartenblätter) — d'K. as dem Deiwel säi Gebietbuch; -spiller M., | |