kaschtenCaseCase postaleCasseCasseauCassetincaséierenKaselKaselettchenKasemattKaseweckKasiCasierExtraitCasinoCasinosbalCasinosgaassCasinosgouertKaskoKasparKasperlek, KasperlénkCasqueKassKassKastkastigKassKassatioun(sgeriicht)CasseCasse-CassecouCassecroûteCassetêteCassetêteCassetoutkasséierenkasséierenKasselplazKasserollKassettCassisCassisCassoletteGaselettchenCassonadeKastkastadelegkasteienKastéitKastellKastenkastillechen, kastilligenKastorKastorsdunnKastoud, KaschtoudKastuttenauerCache-toutCasuelKat(i)KatakombenKatalogKataplangKataplassemKatastrophKatchëssemKategoriekategoreschkaterenKatettercherKatischCatoganKatto-, KattegangKatholikKatouli(er)katouleschKaträin, Katréng, Katrin, KatringKatréngendagKaträinenuelechkatrakatt, quatre-à-quatreKatterwang, Quatre-VentsKattubel, Kaddubbel, Kadubel, KaduppelKatzkatzenGekatzkatzegKatzejammerkatzeregKatzertKatzertKatzhafkatzgrocau-kauderenKauderwelschKaulUkaulKaulcheskaulegkaulenKauleseecher | kaschten (lok. phV. des Tonvok. 33, des Konsonantismus 24) intr. Verb.: «kosten» — und zwar: 1) eigtl.: «Preis haben, wert sein» — dat kascht mir ze deier — 't kascht jo näischt (spottbillig) — wivill (wat) k. är Äer? — wat näischt kascht, dat daagt (och) näischt (nët vill) — dat kascht vill Geld — du kanns engem och Bonjour soen, dat kascht näischt — héiflech si kascht näischt, ma 't bréngt vill an — d'Probéiere kascht näischt — ech wäerd em scho soë wat de Botter kascht (ich werde ihm meine Meinung gründlich sagen, auch: wat d'Bire kaschten) — e freet nët wat et kascht (er drückt sich am Zahlen vorbei; aber auch: es ist ihm nicht leicht etwas zu teuer) — e léisst sech et eppes k. — an deem Butek gës de gewuer, wat d'Pond kascht; 2) übtr. mit einem Objektsakkusativ (also wie ein trans. Verb.) gebr.: «verlangen, verursachen, verbrauchen» — ëmesoss as der Doud, an (ma) dee kascht (d'Leit) d'Liewen (an hiirt schéint Geld) — 't kascht mech mäi Geld, méng (schéi, gutt) Suën (ich habe es nicht geschenkt bekommen, ich trage allein die Kosten, daher: es geht niemand was an) — du kaschts mech d'Aën aus dem Kapp (verursachst mir hohe Ausgaben) — 't huet mech méng léif Méi kascht, ounéi mäi Geld a méng Zäit — a kascht et mech mäi bescht Päerd am Stal (dee beschte Këpp Land, mäin halleft Verméigen), sénger Frechheet muss en Enn gesat gin (und koste es mich . . .) — abfällig: (ma) dat do huet Méi kascht (das hast du nur mit Mühe zustande gebracht) — auch: 't huet Kappbrieches, -krazes, Krämp, Péng kascht — Echt.: esu eppes kënnt äm Prisong koasten (das könnte einem Gefängnis einbringen) — beschwichtigend: et wäerd dech (seltener dir) de Kapp nët k. — wat déi Kanner (ee) k. (Kosten verursachen) — dat kaascht och nach nët alles (ist noch erschwinglich) ähnlich: d'Geld nët all, nët all Geld.
Case (wie frz.) F.: 1) «Fach, Abteilung» (= Gefaach II/24) z. B. von Flaschengestellen, Geschirrschränken, Schubladen usw.; 2) «Feld auf einem Schachbrett, in einer Tabelle»; 3) Postspr.: für Case postale «Postfach»; 4) Buchdruckerspr.: «Schriftkasten» — in dieser Bed. dafür auch: Casse F., wozu die Dim.: Casseau M.: «halber Schriftkasten, kleiner Kasten für Spezialsorten (etwa Bruchziffern, mathem. Zeichen) oder Einfassungen»; Cassetin M.: «ganz kleiner Schriftkasten, Ziffernkasten, Kasten für eine Sorte Linien» — in dieser Bed. bisw. dafür auch Kast M.
caséieren trans. Verb.: «unterbringen» (bes. wo es schwierig ist) auf Unterkunft, Arbeitsplatz bezogen — hätt hie säin ondugene Bouf nach gutt caséiert (hätte er gut eine Stellung für seinen mißratenen Sohn gefunden) — ech kréie méng Bicher nët méi caséiert — d'Meedchen as gutt caséiert (gute Stellung, gute Heirat, gut aufgehoben im allg.) — 't koumen der esou vill, si krute se nët all caséiert — deen do wär emol caséiert — deen hätte mer (elo) caséiert.
Kasel F.: «feierliches Meßgewand».
Kaselettchen F.: s. Cassolette.
Kasematt, meist im Pl. Kasematten F.: 1) «schußsicherer Gang, Raum in Befestigungswerken» — vor allem in Stadtluxemburg.: «unterirdische Räume der alten Festung Luxemburg»; 2) spaßh.: «Weinkeller» (im bes.: «Lagerplatz der besten Weine») — looss mer an d'K. klammen (eine auserlesene Flasche aus dem Keller holen); 3) spaßh. für «Bett» — elo geet et hell ewech an d'Kasematten [Bd. 2, S. 299] (schnell ins Bett) — en huet d'Fra alt erëm an der Kasematt leien (im Wochenbett).
Kaseweck (Ton: 1) M.: 1) «lose von den Schultern herabfallendes Frauenwams, leichte Überjacke der Frauen und Mädchen, weite Bluse»; 2) «Ärmelleibchen, Nachtjacke» — tadelnd: 't leeft nach mëttes am K. doruechter; 3) abschätzig: «altmodisches, absonderliches Kleidungsstück» — das aussterbende Wort gilt im Westen in einem geschlossenen niederländisch- wallonisch- luxemburgisch- westdeutschen Gebiet, das W. PEE, Orbis II/1953 S. 484 beschreibt (aus dem Slavischen); 4) übtr.: ee mam K. huelen derb zugreifen, aufrütteln; cf. auch Kasack.
Kasi M.: «Rechtsfall, Streit» — do hätte mer bal K. matenee kritt — en huet nach näischt um K. (s. d. folg.) — si hun dee gréisste K. mateneen — auch: Kasis N.
Casier (wie Frz., Ton: 1) M.: 1) Gerichtsspr.: «Strafregister» (für das vollständigere: Casier judiciaire) — ech hun näischt um C. (s. d. vor.) — säi C. as propper; 2) in der Weinkellerei: a) «Flaschengestell, im Kellergewölbe aus Ziegeln gemauert»; b) «transportabler, eiserner Flaschenschrank»; zu Bed. 1 das Komp.: Extrait (Ton: 1) vum C. M.: «Strafregisterauszug».
Casino (kA/sino·) M.: «Kasino» (wie hochsprachichl) — z. B.: 1) «Speiseund Aufenthaltsraum für Ingenieure der Industriezentren»; 2) «Festsaal des Mondorfer Staatsbades»; 3) Ehnen: «Vereinssaal» (sehr altes Gebäude); 4) Stadtlux.: «Bürgerkasino in der Liebfrauenstraße» (Sitz der anonymen Gesellschaft gleichen Namens — bis 1957) — e verkéiert am C. (ist exklusiv); dazu das Komp.: Casinosbal F.: «Ball im Bürgerkasino»; 5) veraltet in Stadtlux.: «ehemaliges Offizierskasino am Anfang des Eicherberges» — die heute offiziell Côte d'Eich genannte Straße heißt daher noch volkstümlich Casinosgaass F. (dasselbe Gebäude hieß auch versoffene Rousekranz und Bi(t)z — s. d. I/114); 6) «Casino des Eisenbahnerverbandes» (Bonneweg); 7) Echt.: Casinosgouert M.: «Stadtpark» (früher Abteipark; darin ein Rokokopavillon, der bis 1867 den Offizieren des Echt. Jägerbataillons als Casino diente).
Kasko M.: «Versicherung des Beförderungsmittels gegen alle Risiken» — oft wird in der Vorstellung des Sprechenden Versécherong ergänzt, daher F.: ech hun eng voll K. op den Auto geholl — spaßh dafür: Cassetout.
Kaspar männl. Vorn.: s. Ga(a)sper, Kasch(i).
Kasperlek, Kasperlénk M.: 1) «Kasperle» — Hauptfigur des österreichischen Puppenspiels; 2) «Puppenspiel» — op der Fouer as och e K. — si hu K. gespillt; auch: Kasperléksthiater M.; 3) allg.: «Hanswurst» — wat bas du emol e K. — en huet erëm de K. erausgehaang — tadelnd: du K.!
Casque (wie frz.) M.: 1) «Helm» — etwa: Stahlhelm des Soldaten, Sturzhaube d. Motorradfahrers, Schutzhaube des Fechters; 2) Frisör: «elektrische Trockenhaube»; 3) Telegraph, Radio: «doppelter Kopfhörer».
Kass I F.: «Mütze» (cf. d. vor. u. frz. casquette).
Kass II M.: 1) «Kies» — dafür in dieser Bed. meist Kräss, Kräsi (s. d.); 2) «leichter, angeschütteter Boden» — in dieser Bed. dafür in Echt. und lok. Kast — Gromperen aus dem K. daachen nët vill; dazu das Adj.: kastig (Echt.) «aufgeschüttet, angeschwemmt» — kastige Boadem.
Kass III Interjekt., im Kraftwort: non di Kass!
Kassatioun(sgeriicht) F. (N.): «Kassationsgerichtshof» — si gin (sin) a K.
Casse (wie Frz.) F.: «Bruch von Glas, Porzellan usw.» — hie muss fir d'C. opkommen (die Verantwortung übernehmen) — übtr.: dat elo gët C. (= Kaméidi sub 2) — all mäin Drénkgeld goung an d'C. (Kellnerspr.); cf. auch Case sub 4 (für die Buchdruckersprache).
Casse- in Komp. aus dem Frz.: -cou M.: 1) «gefährlicher Ort, halsbrecherische Angelegenheit, Vorrichtung»; 2) Turnerspr.: «Überschlagung des Körpers in der Luft» (aus dem Stand oder vom Reck herunter); -croûte M.: «kleiner Imbiß»; -tête (Ton: 1 oder 2) M., dafür auch Kastéit (lok. Süden Kaschtéit) F.: «Totschläger» — dafür auch: Doutschléier; -tout M. (F.): spaßh. (oder fälschlich) für Kasko (s. d.).
kasséieren I trans. Verb.: «kassieren», und zwar: 1) «absetzen, entlassen» (bes. beim Militär); 2) Gerichtsspr.: «(ein Urteil) aufheben» — dazu Kassatiounsgeriicht.
kasséieren II trans. Verb.: 1) «(Geld) einkassieren»; 2) übtr.: «(Prügel) [Bd. 2, S. 300] über sich ergehen lassen» — Boxsport: e kasséiert gutt (er hält gut stand — absolut) en huet d'Ouerfei (oder einfach: se) kasséiert, ouni e Wuert ze son — häufig daneben: akasséieren, encaisséieren.
Kasselplaz F. lok. Waldbillig etwa = Kaaschte(l)plaz.
Kasseroll (Ton: 1) F.: «metallener Topf mit einseitigem, stielähnlichem Metall- oder Holzgriff» (heute durchgängig aus Aluminium — mit Ausgußschnabel u. Öse am Griffende, zum Aufhängen) — Ga. vermerkt das Wort nicht (trotz seiner Vorliebe für frz. Lehnwörter), Wb. 06 übersetzt: «Schmorpfanne» (so auch FOLLMANN, Wb. der dt.-lothr. Maa. 1909, S. 278: «1. Blechtopf — 2. Pfanne mit Stiel, Schmorpfanne») — was heute in Luxemburg mit Kasseroll gemein ist, entspricht durchaus der im «Nouveau Petit Larousse Illustré» abgebildeten frz. casserole, findet aber bezeichnenderweise weder unter allen im Rh. Wb. IV/245 beschriebenen «Kasserollen» noch in den einschlägigen Abbildungen des deutschen Sprach-Brockhaus eine Entsprechung; cf. dagegen Digel I/209, auch: Schwanzdigel.
Kassett (Ton: 1) F.: «Schatulle, verschließbares Metallkästchen zum Aufbewahren von Geld oder Wertsachen».
Cassis I (meist /kAsis, bisw. /ka:sis) M.: 1) «schwarze Johannisbeere, Ribes nigrum» — Neol. für das gängige: schwaarz Kréischel; 2) «Likör, Branntwein von schwarzen Johannisbeeren» — dazu: eng Cassis(drëpp) F.: «ein Glas Johannisbeerenlikör» — auch adjektivisch: eng cassissen Drëpp. | |