LWB Luxemburger Wörterbuch
 
kastillechen, kastilligen bis cau- (Bd. 2, Sp. 300b bis 302a)
 
kastillechen, kastilligen (kastilgen) refl. Verb.: «sich abquälen, abmühen» — dafür: kristillechen (bisw. kasteien).
 
Kastor M.: 1) «Biber»; 2) in dieser Bed. dafür auch d. Komp.: Kastorsdunn F.: «runder steifer Hut aus Biberhaar» — e Schnëppel op de Moud mat enger Kastorsdunn (volkstümlich geworden mit der Singfabel von Dicks De Fräsch an den Ochs).
 
Kastoud, Kaschtoud (Ton: 2 — Ost.: Kastud) F.: 1) «Schutzhülle, -hülse aus Stoff, Holz, Metall» — etwa: a) «Schutzetui einer Taschenuhr»; b) «(Schränkchen im) Gehäuse einer Standuhr» — dat klengst Bëtschelche war an d'K. geklommen (das jüngste der sieben Geißlein); dazu ostlux. Kastuttenauer F.: «große Standuhr»; 2) spaßh.: «der Hintere» — ech huelen dech mat der K. — schéck dech, soss gët et der bei d'K.; das Wort wird gelegtl. volksetymologisch als ein frz. Cache-tout verstanden und gesprochen, wiewohl es zu lat. custodia zu stellen ist: im Uhrenschrank wurden oft Gegenstände, etwa der Spazierstock, abgestellt.
 
Casuel M.: «Kasualien, Vergütungen für gelegtl. geistliche Amtshandlungen».
 
Kat(i) weibl. Vorn.: «Katharina» — gängigere Var. sub Katräin.
 
Katakomben Pl. F.: 1) wie hochsprachlich; 2) übtr.: wie Kasematt sub 2.
 
Katalog (-/lo:x -/lo:k) M.: «Katalog».
 
Kataplang (Ton: 3) M.: «Kataplasma» — daneben: Kataplassem.
 
Katastroph (-/stro:f) F.: «Katastrophe»; dazu das Adj. katastrophal.
 
Katchëssem M.: s. Kartchëssem.
 
Kategorie (kAtego·/ri·, kAtə-) F.: «Kategorie, Art» — da's déi nämmelecht K. Leit. [Bd. 2, S. 301]
 
kategoresch Adj.: «kategorisch».
 
kateren (lok. belg. Lux. u. lux. Westgrenze) intr. Verb.: «zanken» (= kazen).
 
Katettercher (Ösl.) Pl. F.: «Fischbeinstangen im Korsett».
 
Katisch (Ton: 1 od. 2) weibl. Vorn.: «Katharina» — Wb. 06 (gängigere Var. sub Katräin).
 
Catogan (wie frz.), Katto-, Kattegang (alle Ton: 1) M.: «aufgeschürzter Zopf» — schon Ga. berichtet: de C. as nët méi op de Moud; dafür bisw. Cadoga, Kartegang.
 
Katholik M.: wie hochspr. — iron. oder abschätzig: Katouli(er) M.: «Klerikaler» (politischer Ausdr.).
 
katoulesch Adj.: 1) «katholisch» — eng k. Familjen — auch adverbial: si hun hir Kanner (streng) k. erzunn; 2) «ehrlich, streng dem Gesetz, der Vorschrift entsprechend» (außerhalb des eigtl. Katholizismus) — nou bleift k. (beim Kartenspiel: fuddelt nët, bleift éierlech a brav) — méi k. wéi de Poopst (übertrieben orthodox, im Hinblick auf irgendeine Doktrin) — Wortspiel: bas de gedeeft? Neen, ech si k. (cf. däfen, defen I/187); 3) spaßh. vom Weinpanschen: e katoulesche Wiirt (en deeft de Wäin) — dee Wéngchen as k. (Wb. 06: dieser leichte Wein ist gut; heute aber auch: ist getauft — cf. däfen, defen I/187 sub 2); 4) spaßh.: gutt k. «reich».
 
Katräin, Katréng, Katrin, Katring (Ton: 1 oder 2) weibl. Vorn.: «Katharina» — cf. auch: Kat(i), Katisch, Kätt(i), Trin u. Var. — Spottvers (Mosel): Katrinchen mäin Hinchen, Katreinchen mäi Schweinchen — Echt: all Katrinnen hoa Kazestofft a säich, sot de Man, wi d'Fraleit iwerhaapt, hoat d'Fra geäntwert.
 
Katréngendag M.: «Fest der hl. Katharina» — Volkslied: Owes op K., huet de Kueder der Kaz säi Geld vermaach — das Fest der «catherinettes» (unverheirateten Mädchen über 25 Jahre) in Verb. mit dem Innungsfest der Putzmacherinnen ist neuerdings aus Frankreich übernommen worden.
 
Katräinenuelech M.: «spanisches Fliegenöl» (Wb. 06).
 
katrakatt, quatre-à-quatre Adv.: «eiligst» — en as k. d'Trap erofkomm.
 
Katterwang, Quatre-Vents ON.: 1) belg. Weiler unweit Arlon (an der Straße nach Bastogne); 2) alleinstehendes (Wirts)Haus an einer Straßenkreuzung zwischen Kehlen und Keispelt; 3) Häusergruppe u. Flurbezeichnung südwestl. von Mersch.
 
Kattubel, Kaddubbel, Kadubel, Kaduppel M.: = Kartubel (s. d.).
 
Katz F. u. M.: 1) «Erbrochenes» — ech sin am (an der) K. ausgerëtscht; 2) übtr.: «Ärger, Zornesausbruch, Protest» — ech hun de ganze K. op mech kritt.
 
katzen (lok. phV. des Tonvokals cf. Ltb. 33) intr. Verb.: 1) «sich erbrechen» — et hieft mer, ech muss k. (cf. hiewen II/159 sub C) — 't as mer fir ze k. (ich empfinde Brechreiz) — übtr.: 't as fir ze k. (Ausruf des Unwillens) — gelegtl. trans.: e katzt sech d'Häerz, d'Träipen aus dem Leif; 2) übtr.: «von sich geben» — ah, déi Kéier muss d'awer k. (Geld gezwungen ausgeben) — auch trans.: katz alles eraus (erëm), da gës de méi liicht (sprich dich aus, das wird dich erleichtern) — en huet mer alles duer gekatzt (unwillig gesagt) — auch absolut: «streiten, zanken» — si k. de ganzen Dag mateneen — cf. auch erëmkatzen I/284 und auskatzen I/41; 3) «husten, mit Neigung zum Auswerfen» — ech hun ewell de ganzen Dag gekatzt; dazu die Abl.: Gekatz N. — wat as dat e G. an deem Haus — e G. a keen Enn; 4) «aufsprühen, brodeln» (im Hochofen) — Esch/Alz.: de Goss katscht.
 
katzeg (Echt. katzig, neben koazig) Adj.: 1) «ekelhaft, unangenehm» (meist übtr.) — da's eng k. Geschicht — Ga.: déi Fra as nët esou k. (die Frau ist so häßlich nicht); 2) «ungemütlich, sehr schlecht gelaunt, zanksüchtig» (meist dafür granzeg — s. d.) — Wb. 06: e katzege Mënsch; 3) katzeg oder fatzeg Dänn «die gewöhnliche Kiefer, Föhre»; 4) bisw. wie fatzeg sub 3 (I/S. 306).
 
Katzejammer (Wb. 06) M.: «Katzenjammer» (offenbar aus der Hochspr. — möglicherweise mit katzen in Verbindung gebracht) — dafür meist: ech hun en décke Kapp, (d)e Kueder.
 
katzereg (lok. phon. Var. wie katzen) Adj.: «zum Erbrechen neigend, elend» — 't as mer k. — ech si k. — 't gët mer k.
 
Katzert I M.: 1) «Mensch, der viel spuckt und hustet» — d'Katzerten aus dem Spidol; 2) «Husten mit Neigung zum Auswerfen oder mit Brechreiz» — ech gin dee K. einfach nët lass — en huet de K.; auch: Kätzer.
 
Katzert II (Echt.) M.: «Karzer» (früher ein Gemach im Schulhaus, wo die Schulkinder zur Strafe eingesperrt wurden). [Bd. 2, S. 302]
 
Katzhaf (bisw. Kaz-) M.: 1) «Gelichter, Pöbel»; 2) allgem.: «Menschenauflauf, ungeordnetes Getriebe».
 
katzgro Adj.: «schimmelig» (bes. von Fässern) — cf. auch: kazgro.
 
cau- gespr. ko- ko:- in frz. Lehnwörtern: alphabetisch sub Ko- eingeordnet.

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort:
 
  

 

© 2010 - Projekt LexicoLux des Laboratoire de linguistique et de littératures luxembourgeoises der Universität Luxemburg, in Kooperation mit dem Kompetenzzentrum für elektronische Erschließungs- und Publikationsverfahren in den Geisteswissenschaften an der Universität Trier
Hinweis zum problematischen Wortgut