LWB Luxemburger Wörterbuch
 
Kazendreck bis käätsch, keetsch (Bd. 2, Sp. 308b bis 310b)
 
-dreck M.: 1) «Exkremente der Katze» — d'sténkt näischt méi abgaschteg wéi K. a Kuederseech; 2) «wertloser Gegenstand» — eppes an eppes as e K. (die gebrauchte Bezeichnung ist zu unbestimmt — cf. eppes I/272) — da's kee K. (das ist nicht ohne Wert, d. h.: das hat einen größeren Wert) — manner wéi e K., et geet emol nët an d'Nues ('t gët emol keng Nuesvoll) — abweisend: e K.! (wie: en alen Dreck, en Dreck och!); -eck M.: «Schmollwinkel»; [Bd. 2, S. 309] -flääsch, -fleesch N.: «Katzenfleisch» — K. deet sech selwer an d'Dëppen (spaßh. spricht man vom: Kulangshues — s. d.); -fouss M.: «gemeines Habichtskraut, Hieracium Pilosella»; -futti N.: «jem. der Katzenfleisch ißt, und damit handelt»; auch: -fréisser; -gro (meist kazgro) Adj.: 1) «katzengrau» — en huet k. Aën; 2) «schimmelig» — in dieser Bed. auch: katzgro — de Kéis as k. — Verwünschung: do solls de jo k. gin; 3) «einfältig» in der neg. Ra.: en as nët k., dat as nawell nët esou k. (durchaus vernünftig); 4) Schlosserspr.: k. gefeilt Eisen «Eisen, das noch nicht ganz glatt, sondern auf der Oberfläche noch rauh und so am besten zum Ölanstrich geeignet ist»; 5) «grauhaarig» (bes. beim Beginn des Ergrauens) — en as scho kazgro; cf. auch: katzgro; -kand N.: 1) «Junges der Katze» — Kazekanner mause gier (die Katze läßt das Mausen nicht); 2) übtr.: «schnippisches Mädchen»; -kapp M.: 1) «Kopf der Katze, katzenähnlicher Kopf»; 2) «Böller» — dafür auch: duebel(en) Hok (s. Hok sub 2 II/166), Kläckeljoun (Wellenstein, Hof Remich); 3) «Knallfrosch, mehrmals knallender und springender Feuerwerkskörper» (s. Fräsch sub 2); 4) «Waldkauz, Strix aluco» — cf. Kauz I sub 1/b — klenge K. «Rauhfußkauz, Aegolius funereus»; -kéis M.: «rundblättrige Malve, Malva rotundifolia» — dafür auch: Bréidercheskraut (I/150), Kéiskraitchen; -kierwel M.: «gemeiner Erdrauch, Fumaria officinalis»; -kléi M.: «gemeiner Wundklee, Anthyllis vulneraria»; -kraut N.: 1) «gebräuchlicher Baldrian, Valeriana officinalis» — auch: Baltes (I/68); 2) «Tausendgüldenkraut, Erythraea Centaurium» — auch: Dausendgëllekraut, (Dausend-)Goldgëllekraitchen, Dausendgelen (I/186); 3) Wb. 06: «Achillea millefolium» (das dort «Tausendgüldenkraut» genannt wird) — wofür: Dausendblietchen, Dausendschéierchen (I/186); 4) «rundblättrige Malve, Malva rotundifolia» — auch: -kéis; 5) «Katzengamander, Teucrium marum» — d'Kaze wänzele sech gären dran — am K. setzt een d'Sträck, fir d'Kazen ze fänken; -lach N.: 1) «Schlupfloch» (im Scheunentor, für die Katze); 2) Flurname; -léift F.: 1) «übertriebene, unverständige Mutterliebe»; 2) «Frau mit übergroßer Liebe für Katzen» — auch: -mamm, -mudder; -liewen N.: «zähes, widerstandsfähiges Leben» — en huet e Kazeliewen (er stirbt nicht so schnell); -mamm F. = -léift sub 2; -manz, -mënz F.: «gemeine Katzenminze, Nepeta cataria»; -mount M.: «Februar» (Wb. 06) — häufig auch: «März» (cf. Renert III: Du stréilt den Hinz de Schnorres, E geet wi an de Mäerz, E setzt an d'Loft de Schwänzchen, Sou riicht as wéi eng Käerz) — allgem.: «Monat, in dem die Katzen sich paaren»; -mudder F.: 1) Wb. 06: «Mutter, die ihre Kinder verzieht»; 2) «Frau, die eine besondere Liebe zu Katzen hegt»; 3) «verliebtes Weib» (der Volksglaube behauptet, die Bed. sub 2 verbürge die Neigung sub 3); -musek (dafür auch: -concert M.) F.: 1) «(nächtl.) Geschrei der Katzen in den Kazeméint»; 2) «schlechte Musik, Kakophonie, lautes Weinen» — hal op mat där K.!; 3) neben Kazemusekstaart F.: «Obstkuchen mit Teigschicht darüber» — häufiger: Moumentaart; -pelz M.: «Katzenfell» — Volksmedizin: e K. em de Läif gebonn oder an de Schong as gutt géint d'Giicht; -piss M.: «Katzenurin» — von Muskatellertrauben (Moschgedäller) heißt es gelegentlich: si schmaachen no K.; -schéngchen M.: «gemeiner Huflattich, Tussilago farfara» — cf. Ieselsfouss II/202; auch «Segge». -schossel F.: «Schüssel, aus der die Katze frißt» — übtr.: e frësst aus der K. (er leidet bittere Not nach der Verschwendung seiner Habe) — e kritt aus der K. (z'iessen — ein Alter wird im Haus von Kindern übel behandelt); -schwanz M.: 1) «Schwanz der Katze» — gerne als iron. Längenmaß gebr.: wéi wäit as et bis an den Himmel? e K., wann e laang genuch as — et feelt nëmmen e K. (es fehlt noch viel); 2) «Schachtelhalm, Equisetum arvense und andere Arten» — auch: Schuefstréi, Schofstréi — Volksmedizin: liefert getrocknet einen Aufguß gegen Gicht, Erkältung; 3) Wb. 06: «mittlerer Wegerich»; -spronk M.: «geringe Entfernung» — 't as nëmmen e K. (bis dohinner); [Bd. 2, S. 310] -stillchen M.: «aus Binsen geflochtenes Stühlchen» (wie es die Kinder beim Viehhüten anfertigen — cf. etwa Bansenhais-chen I/102); -stofft M.: übtr.: «katzenartiger Charakter» (cf. Katräin); -stot M.: «Haushalt, in dem dauernd wegen Kleinigkeiten Unfriede herrscht»; -wäscherei F.: «flüchtiges Waschen» — wat as dat do mer eng K.! (sagt man zu Kindern, die sich nur sehr oberflächlich waschen).
 
Kazett N. (M.): «Konzentrationslager» — e gesäit eraus, wéi wann en am K. gewiescht wier (abgemagert) — 't as wéi an engem K. (sehr streng) — protestierend: mer sin hei nët an engem K. (am K.) — das Wort ist nach der nazideutschen Besetzung (1940/44) in der Ma. geläufig geworden.
 
Kä, Kee, Quai (ähnl. dem Frz.) M.: 1) «Bahnsteig» — tommel dech, den Zuch steet ewell um K. — um éischte K. (sagt der Beamte an der Sperre) — übtr.: en huet de K. verpasst (hat einen Fehltritt begangen); 2) «Verladerampe» (zu vielerlei Zwecken, nicht nur bei der Eisenbahn).
 
kääflech, keeflech (Osten -lich) Adj.: 1) «käuflich, zu verkaufen» — 't deet mer leed, Madam, dee Modell as nët k.; 2) «bestechlich» — dee Mann war k. (hat sich bestechen lassen) — bisw. daneben der Neol.: käferlech Adj.: «zu einem erschwinglichen, anständigen Preis zu haben» — 't war nawell käferlecht Äerdbier um Maart.
 
Käält, Keelt F.: «Kälte» (im eigtl. u. übtr. Sinn) — 't as eng äiseg, barbaresch (balbaresch), eise, hannerwänneg, heemlech, luusseg, schrecklech, schwéngseg K. — 't as eng K. fir keen Hond vrun d'Dir ze joën — d'K. geet (schlauft) engem duurch Muerch a Schank — d'K. schlauft hannert (an) een — d'K. huet d'Blumme kritt — 't as eng K., et géifen der zwou, et fréiert an d'Ställ eran, et fréiert tëschent Mann a Fra, den Hénger fréieren d'Lächer zou — eng K. fir d'Häerz am Leif z'erkalen — ech hu méng Fangere stäif, kromm od. strutz ewech ston vu K. — ech spiere mech nët méi vu K. — (wat) as dat eng K. hei!, wat eng K.! an (bei) där K.! — e schuddert sech vu K. — et fénkelt vu K. — et geet ee jo kapott (futti) vu K. — stereotype Ausrufung: maach d'Dir zou, du bréngs eis d'K. all mat eran! — wat gutt as géint d'K., dat déngt och géint d'Hëtzt (um zu begründen, daß man den Mantel im Zimmer anbehält) — 't K. as gebrach, gedoën, gët no, huet hire Rawasch gehalen.
 
käälzen, keelzen intr. Verb.: «kalt sein, Kühle verbreiten» — hu, wéi dat keelzt, wann een an de Keller kënnt, 't keelzt um Späicher, mer mussen d'Äppel zoudecken — cf. das ähnliche killzen.
 
Kääsch(t)elchen, Kä(ä)schtchen (-ee-, -ie-) M.: = Dim. zu Kaascht II (s. d.) —meist: «kleine Handhacke oder Harke, die auf der einen Seite eine Hackklinge, auf der anderen zwei Zinken hat» (bes. zum Jäten in Kleingärten u. auf Gräbern) — lok. Mosel: Kärschtelchen, Echt.: Käer(s)chelshaiel.
 
Kääspelt, Keespelt (südl. der Hauptstadt: -schp-) ON.: «Keispelt» — Gem. Kehlen, Kant. Capellen — 328.
 
Kääss, Keess, Caisse (ähnl. dem Frz.) F.: «Kasse» — und zwar: 1) «Geldkasten mit Inhalt, auch: der Inhalt der Kasse» — en as mat der K. derduurch — en huet d'K. gebotzt — owes as nët vill an der K. — en huet mat der K. gerabbelt (vom Kollektor, der Aufmerksamkeit erregen möchte) — mer haten haut eng déck, eng moër (dënn) K. (große, geringe Einnahme) — 't geet alles an eng K., aus enger K. (gemeins. Kasse, etwa bei Eheleuten); 2) «Registrierkasse» (in Geschäften) — 't leeft alles iwwer (duurch) d'K. — si verkeeft an hie sëtzt bei der K.; 3) «Buchführung, Abrechnung» — ech hun d'K. nach nët gemat, nët fäerdeg — méng K. stëmmt nët — ech muss d'K. opstellen, ier ech se iwwergin, soss wëllt en se nët iwwerhuelen; 4) «Zahlraum, Zahlschalter» — da passéiert bei (an) der K., wann iech gelift — d'K. geet um fënnef Auer zou — d'Leit hu vrun der K. Queue (Schlange — wie frz.) gestanen — wenn es beim Kartenspiel ans Bezahlen geht, sagt man: da kommt an d'K. Jéngelcher; 5) «Zahlungsinstitut, soziale Versicherungsanstalt» — der Arzt fragt: sid der an enger K.? (sind Sie in einer Krankenkasse?) — mir sin a kenger K. — ech muss nach an d'Stad op d'K. (etwa: Raiffeisen-, Spar-, Krankenkasse) — en huet säi Geld all op der K. stoen. Cf. auch: Caisse.
 
käätsch, keetsch Adj.: «teigig».

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort:
 
  

 

© 2010 - Projekt LexicoLux des Laboratoire de linguistique et de littératures luxembourgeoises der Universität Luxemburg, in Kooperation mit dem Kompetenzzentrum für elektronische Erschließungs- und Publikationsverfahren in den Geisteswissenschaften an der Universität Trier
Hinweis zum problematischen Wortgut