LWB Luxemburger Wörterbuch
 
Klädéng, Kledéng bis klätschen (Bd. 2, Sp. 378b bis 380a)
 
Klädéng, Kledéng (bisw. auch im Sg. Klädéngen, lok. Ostrand Klädigen) F.: «Kleidung (vor allem Frauenkleid)» — fréier hun déi kleng Meed zéng Daler Loun, e Puer Schong an eng K. kritt (bisw. auch: eng duebel K.) = der Lidlohn einer Kleinmagd, in früheren Zeiten.
 
Kläder-/Kleder- -bigel M.: «Kleiderbügel» — auch: -hänk (sub 1) und -holz; -biischt (Ton: meist 3) F.: «Kleiderbürste» — en huet e Schnurz ënnert der Nues ewéi eng K.; -geck M.: 1) «Kleiderstock» (zu Geck sub 4): «Aufbau, Gerüst, Gestell» II/44); 2) «Modegeck, Gigerl»; -hänk (lok. Ostrand -hénk, Vianden hink) F.: 1) = -bigel; 2) «Schlaufe zum Aufhängen eines Kleidungsstückes»; 3) = -krop, auch einfach: Ophänk; -holz N.: = -bigel; -krop M.: «Kleiderhaken»; -laus F.: «Kleiderlaus, Pediculus vestimenti»; -matt F.: «Kleidermotte, Tinea sarcitella»; -méchesch F.: «Kleidermacherin» (die bei Privaten im Hause schneiderte) — heute ist nur noch die Néidesch [Bd. 2, S. 379] (s. d.) bekannt; früher wurde die K. häufig mit ihrem Vorn. genannt: d'Bitzkätt, -marjänn u. ä. as am Duerf; -schaf M.: «Kleiderschrank» — e Mann ewéi e K. (ein großer, breiter Mann) — fréier huet ee selen e K. bei klenge Leit fond, 't war en Ophiewes am Duerf, wann een amplaz vum Schräin (s. d.) e K. krut; -spéngel (lok. Ostrand auch -spang) F.: «Kleiderfibel».
 
Klädongsstéck N.: «Kleidungsstück» (ans Schriftdt. angelehnt).
 
Kläf (Echt.) F.: 1) «altes Kleid»; 2) «alte Klatschbase»; cf. das stadtlux. klaften, Kläftchen.
 
Kläipeklapp F.: «Kinderklapper».
 
Klälen, Klelen (neben häufigerem Knälen, Knelen — lok. Ostrand Kleilen, auch Kneidel; alt Klaulen) N.: «Knäuel» — e K. Gar, Woll, Kotong usw. — neuerdings gelegtl.: e K. Knätschgumm (ein Klumpen Kaugummi) — Rätsel: Ronn geheien ech et op den Daach, a laang kënnt et erof (e Kläle Gar), ähnlich: 't as nët esou déck ewéi e Kazekapp, an honnert Päerd zéien et nët de Bierg op.
 
klälen, klelen (entspr. dem vor. auch kleilen, kneidelen, klaulen) trans. Verb:. 1) «auf ein Knäuel wickeln» — komm, hal d'Hänn, dann hëllefs de mer dëse Strank Woll nach k. (auch das Komp. opklälen); 2) übtr., in der Ra.: Branntewäi k. (hier meist klaulen) «viel Branntwein trinken».
 
klännen (Vianden klenen — ein ösl. Wort) Verb.: 1) intr.: «fest zupacken, pressen» — klänn zou, soss entwëtscht d'Seel der (halte die Hand fest zu, sonst entwischt dir das Seil); 2) trans.: «quetschen, zwicken» — tjëft, ich ha mer d'Fanger geklannt, wi ich d'Dirr zoumuch (ich habe mir die Finger gequetscht, als ich die Türe schloß).
 
kläpeg I Adj.: «knotig» (vom Teig) — réier virun, den Däg as nach k. (sonst meist: knäppeg).
 
kläpeg, klepeg II Adj.: 1) «kleinlich, zimperlich, geziert» — sëf dach nët k. (mach keine Umstände) — esou e klepegt Gedos — wat e klepegt Wiesen — in dieser Bed. auch klääspreg (s. klääsper); 2) «wählerisch, empfindlich beim Essen» (wie kéier, kir) — deen hei as där Klepecher keen, dee mécht kee spatze Mëndchen; 3) «weinerlich, ängstlich» (bes. von einem Kind, das sich immer an die Mutter klammert) — kuck, ewéi stellt et sech nees esou k.!
 
Kläpi, Klepi M., Kläp, Kleep F.: «zimperlicher, wählerischer Mensch, Muttersöhnchen, ängstliches Kind».
 
Kläpp (ostlux. Kleep) Pl. M.: «Schläge» — elo häls de gläich op, soss gët et K. — ähnlich: Streech, und zu beiden die Hybridform Sträpp.
 
Kläpper (ostlux. Kleper, Echt. auch Kliper) M.: «Mensch, Gegenstand, der klopft, beim Klopfen behilflich ist» — und zwar: A. persönlich: 1) «Raufbold» — géi nët duer op d'Kiirmes, dat si K. — elauter Räpper a Kläpper (cf. Klapp) — von manchen Dörfern heißt es: déi X..er Kläpper an déi Y.er Räpper; 2) «Treiber» (bei der Jagd) — wann s du eng Flënt an de Grapp kriss, da wëll ech awer nët K. sin — s. Dreiwer; B. gegenständlich: 1) «Handschlägel» — dafür neuerdings (bes. beim Schlagball- und Tischtennisspiel): Palette (Ton: 1 — sonst wie frz.); 2) «Teppichklopfer» (aus Weidenzweigen geflochten) — drohend, zu unartigen Kindern: da waart, elo huelen ech de K. — spaßh., von Ehefrauen, die im Rufe der Strenge stehen: äert Siss steet doheem mam K. hannert der Dir; 3) «Glockenklöppel»; 4) «Türklopfer» — Echt.: dem Jeni säi Kleper (der von Spaßmachern entwendete, sprichwörtlich gewordene Türklopfer eines schrulligen Echternacher Bürgers mit Vorn. Eugène), etwa in Wendungen wie: et goung wi mam Jeni seinem Kleper (besungen im Echternacher Kleperléid N. «Türklopferlied»); 5) lok.: «die alte Türklinke» (Ehlingen/Meß) — cf. Klénk sub 1.
 
Kläpperchen F.: «Hahnenkamm, Alecterolophus Crista galli».
 
Kläpperei F.: «Schlägerei» — eng Kiirmes ouni K. ass keng — en as bei all K. derbäi — wann s d'eng K. sichs, Männchen, da sin ech huerteg mat der fäerdeg — dafür auch Geklapps N.
 
Kläranlag F.: «Kläranlage» (an Wasserläufen) — aus der hd. technischen Terminologie; cf. kléieren.
 
Claire, Klär weibl. Vorn.: «Klara», erscheint auch als Klärchen, Clairette, Kléier(chen), bisw. Klier.
 
Clairefontaine (klε·r/fõ:ntε·n) ON.: 1) Dorf der Gem. Bettendorf, Kant. Diekirch — 182; 2) s. Badebureg I/66 — dt. Ba(r)denburg = frz. Clairefontaine (östlich von Arlon — Sitz eines früheren Frauenklosters).
 
klären, kläeren trans. Verb.: «klären» — an die hd. technische Terminologie angelehnt (etwa vom Klären der [Bd. 2, S. 380] Abwässer, des Weins usw. — cf. kléieren, Kloërt sub 3).
 
Clairière (wie frz., aber Ton: 1) F.: «Lichtung, Rodung im Walde».
 
Clairo (wie frz., Ton: 1) M.: 1) «Zinke, helltönende Trompete, Trompete überhaupt»; 2) «Trompter» — d'Musek konnt haut den Owend nët spillen, den éischte C. war krank.
 
Klärt F.: «Klette» — im Südwesten (Schwebsingen, Ellingen), mit Sproß-r aus der lok. phV. Kläet (zu Kliet).
 
klätsch Interj., das klatschende Aufschlagen eines feuchten, nassen Gegenstandes begleitend — ähnlich: platsch, plätsch (s. d. und Komp.).
 
Klätsch (Ostrand Kleetsch) I F.: 1) «Pritsche»; 2) «große Hand» — deem wëllt ech nët tëscht (an) d'Klätsche falen; 3) «große Traube» (die eine ganze Männerhand füllt — Grevenmacher); 4) «Ramme» — auch: Dennklätsch, neben Dennplaatsch, -plätsch I/203; 5) dazu im Nordösl. die Ra.: wann ich en zur K. krein, da geet et nët noëneen (Drohung).
 
Klätsch (Ostrand Kleetsch) II F.: «Klatschbase» — s. Klaatsch- u. Abl.
 
klätscheg Adj.: «naß, feucht, klebrig» — dee klätschege Buedem bleift un dem Schuer (Pflugschar) hänken — de Kallek as ze k., e verleeft der op der Traufel — de Kallek as nët k. genuch, e bënnt nët — d'Brout as k., et as nët genuch gebak; dafür (in der letzten Bed.) auch klätz(er)eg.
 
Klätschewak M.: «Klicker» (Arlon) — s. Klécker (und die Syn. dort).
 
klätschen intr. Verb.: 1) «ein klatschendes Geräusch beim Aufschlagen erzeugen» (wie plätschen — s. d.) — en as duerch de Leem (duerch d'Pill) geklätscht — de Reen klätscht widder d'Fënsteren; 2) lokal: «in die Hände klatschen zum Zeichen des Einverständnisses» — wéi en dat gehéiert huet, du huet en an d'Hänn geklätscht — wéi se eens waren, du hu se sech an d'Hand geklätscht; im Nordösl. ausschließlich für klécken sub A, 2.: datt Klengt hatt mer mol na nët geklätscht — da klätsch dem Monni o sching, da krëss de e Su (gib dem Onkel Patschhändchen, dann bekommst du ein Geldstück) — fréier gungen d'Kanner dem Här, de Schwestere k., wann se se op der Strooss begäänt han (früher liefen die Kinder dem Pfarrer, den Schulschwestern die Hand reichen).

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort:
 
  

 

© 2010 - Projekt LexicoLux des Laboratoire de linguistique et de littératures luxembourgeoises der Universität Luxemburg, in Kooperation mit dem Kompetenzzentrum für elektronische Erschließungs- und Publikationsverfahren in den Geisteswissenschaften an der Universität Trier
Hinweis zum problematischen Wortgut