KnappKnapp-KnappeilchenKnapphengschtKnappkiischtKnappkuchKnapplachKnappsakKnappschänkelchenKnappzaangknappknappenKnappertchenKnappertenKnappeschKnappe(l)stänknapsKnapsknapsenKnarr, Knuerknarr(el)egKnarrelknarrelenGeknarrelsKnarrelerKnarreleschKnarriKnaschtGeknastKnascht-KnaschtbeidelKnaschtbommelKnaschthammelKnaschtkättKnaschtkiwelKnaschtmarréiKnaschtmippelchenKnaschtmokelKnaschtpiddelchenKnaschtsakknaschteg, knaschdegKnaschtegkeet, -kätknaschtenKnaschtereiknascht(e)renKnaschtertKnaschtgesKnasknadenKnasknadekréimerKnasterknastigknatschknatschdegknatscheg a matschegknatschen, knätschenknatschgeckegKnattertKnatzknatzegKnauelKnaufKnaupknaupegknaupsenKnaupsertKnaupsertKaarteknaupsertKnausknausen, knauser(e)nknauseregKnausertKnauterKnauterbalknauteren, knäuterenGeknautersknautschenKnauzKnauzbudderigknauzegKnäbbelchenKnäfKnäip, KneipKnäip, Kneipknäipen, kneipenGeknäipsKnäipereiknäipen, kneipenKnäip-Kneip-KnäipdixionärKneipdixionärKnäiphengschtKneiphengschtKnäipziedelKneipziedelKnäiz(ch)enKnälen, KnelenKnällknällenKnällert | Knapp (Pl. Knäpp, phV. Echt. Knoap, Pl. Kneep, Wormeldingen Knaf, Pl. Kneef), Dim. Knäppchen (s. d.) M.: 1) «Kleiderknopf» — elo maachen ech den éischte K. lass (den oberen Hosenknopf, beim Vielessen) — mer hun allerhand hannert d'Knäpp geluecht (gedun — haben reichlich gegessen) — do kritt än nët vill hannert d'Knäpp (in einem sparsamen Haushalt) — hatt kritt ä mat blénkege (gëlle) Knäpp (sie heiratet einen Uniformierten) — en huet kä K. méi un der Box (en huet all Knäpp un der Box verluer — er ist vernachlässigt, heruntergekommen) — dat mécht sech wéi e K. (mühelos) — un de Knäpp erofzielen (Spiel zum Zukunfterraten, wobei beim Herabzählen an den Kleiderknöpfen jeweils ein anderer Beruf u. ä. genannt wird; dazu folgender Kinderreim: Edelmann, Bedelmann, Doktor, Pastor / König, Kaiser, Professor, Major, cf. u. Himmel sub 1) — übtr. 't kann än et un de Knäpp erofzielen (wenig) — mat de Knäpp spillen (Kinderspiel, bei dem Knöpfe im Kreis hingelegt werden) — fir Knäpp spillen (irgend ein Spiel, mit Knöpfen als Gewinn — von Erwachsenen, die für geringe Einsätze spielen, sagt man iron.: se spille fir Knäpp) — ech hätt kä K. méi gi fir säi Liewen (von einem Schwerkranken, der sich nachher erholt) — Knäpp a Kaméilhor (Kleinigkeit, die keine Beachtung verdient — Wb 06); dazu die Zss.: Boxeknapp, Paltongsknapp, Jhillisknapp u. ä.; 2) «Hügel, Berg» — häufig als FN. und als Grundwort in Berg- u. Hügelnamen z. B. Gréiweknapp, Groek., Helperk., Houschterk., Schoffsk., Sträitzk., Tilleknapp, Zolverk. — Kinderreim: Gäs de mat/ op de K./ Holz haen/ Bire knaen/ Dëppe géissen/ Huese schéissen?; 3) «Haufen» — bes. in der Zss. Häknapp s. d. II S. 125; 4) «Knospe» — e K. vun enger Blumm — d'Äärdbier as am K. erkaalt — en as gesond wéi e K. (kerngesund) — d'Beem si scho voller Knäpp — s. Patt, Dropatt — dazu a. Bliederpatt; 5) «Hautblütchen, Pickel, Pustel» — cf. frz. bouton — en huet d'Gesiicht voller Knäpp — ech hu Knäpp um Hënner — Antwort: da looss der Knäpplächer op déi aner Säit maachen; 6 a) «Klümpchen» (Klümpchenbildung in Teig, Brei u. ä.) — du hues den Däg nët richteg verschafft, en as voller Knäpp — de Kachkéis as namol än an elauter K.; b) «unbeabsichtigte Fadenverschlingung im Garn» — s. Druddel, Warrel; 7) «Knauf» (aus Holz oder Metall an Türen, Schubläden, am Treppengeländer, Spazierstock, Regenschirm, Radioapparat) — dréi de K. zou, 't ass dees genug (beim Radioabhören) — de K. këssen, s. sub Giischterklaus (Bd. II S. 56); 8) «Druckknopf» a) mit Federverschluß (an Kleidern und zahlreichen Gegenständen); b) an Klingelanlagen, Telephonapparaten u. ä. — dréck op de K.; 9) übertr.: «Kerl» — deen ale K. sollt sech schummen — auch in familiärer Anrede: wéi gät et, ale K.? — cf. Dapp sub 2; 10) übtr.: Pl. «Geld» — deen huet Knäpp — 't as äänt mat Knäpp (von einem reichen Mädchen).
Knapp- (s. auch die Komposita u. Knäpp-) -eilchen F.: «Zwergkauz, Zwergohreule» (Otus scops); -hengscht M. s. Klapphengscht; -kiischt F.: «Herbstkirsche» (mit festem Fleisch); -kuch M.: a) «knusperiger Flachkuchen»; b) (lok. Echt. -kouch): «Streuselkuchen»; -lach (Pl. Knäpplächer) N.: 1) «Knopfloch» — e Mëndchen wéi e K. — en hätt gären eppes fir an d'K. (einen Orden) — e rääst mat fäerdege Knäpplächer (er ist ein Windbeutel); 2 a) «Messerstichwunde» — den Owend [Bd. 2, S. 404] kritt nach än e puer Knäpplächer gemaacht; b) «Prügel» (lok. Rodingen) — et si Knäpplächer gin; -sak M.: «Knappsack» (zum Mitnehmen des Butterbrotes aufs Feld); -schänkelchen (lok. Echt.) F.: «Knorpelknochen» — s. Krippchen; -zaang F.: «Schusterzange zum Einzwängen des Leders».
knapp s. knaps.
knappen intr. V.: 1) «knacken» (Wb 06); 2) «fest sein» — d'Mëscht muss k., an nët sappen (der Mist muß fest, nicht zu wasserhaltig sein); 3) «nach Luft schnappen» (von Pferden); 4) «beißen» (nach jemand) — huel dech an Uecht, dat Päärd do knappt no der; 5) gelgtl. «essen» (mit gutem Appetit); 6) lok. Echt. «zanken, streiten».
Knappertchen M.: «kleiner verkümmerter Apfel» — s. Knäizchen.
Knapperten (lok. Kopstal) Pl.: «Spielknöchlein» — s. Béckel II, Knéchelchen.
Knappesch F. in der Zss. Häerzknappesch s. Kna.
Knappe(l)stän M. s. Klëppelstän.
knaps (gelgtl. knapp, Echt. gnaps) Adj./Adv.: «knapp, kaum» — de Stoff as ze k. ('t gät nët duer dermat — reicht nicht) — de Paltong as ze k. (ist zu eng) — 't as al k. bei denen (es gibt dort wenig zu essen) — mer hun den Zuch mat knapper Nout (mat knapper Méi) kritt (in letzter Minute) — d'Fudder Hä as k. zur Scheierpaart eragaangen (so hochgeladen war es) — 't ass k. gemiess (knapp gemessen) — de Bäcker gët k. d'Gewiicht — 't as k. duergaangen (hat knapp gereicht) — en huet k. de Mond opkritt (hat kaum geredet) — en hat dat k. gesot (k. hat en dat gesot), du war et em scho läd — k. datt e mer geäntwert huet (beim Grüssen) — e seet engem k. bonjour — 't huet k. eng hallef Stonn (eng k. hallef Stonn) gedauert — eng k. Halschécht (knapp die Hälfte) — gees de mat? Antwort: k. (abweisend) — gleefs de dat? Antwort: k. (kaum) — en huet duergefuer (ech hun em et geblosen), an dat nët ze k. (kräftig) — 't as hei beim knapse Patt (sagt jemand, der nichts mehr zu trinken hat, aber noch mehr wünscht) — hei as et nët a Knapsen (sagt die Hausfrau, wenn sie üppig auftischt) — du hälscht dech al a Knappen (lok. Esch-Alz. — du sparst zu viel); dazu der Spitzname Knaps M. für einen überaus sparsamen Menschen.
knapsen intr. V.: «übermäßig sparen» (beinahe geizen) — fir duerzekommen muss ä k. (um auszukommen) — se knapsen ze vill an deem Stod, an deem Buttik (in dem Haushalt, dem Geschäft wird zu knapp gemessen).
Knarr, Knuer (Echt. Gnarr, Nösl. Knuarr) F.: 1) «Stück, Knorren» — eng K. Brout — eng K. Holz; 2) «verwachsene Stelle im Holz, Holzknoten»; 3) Kollekt. «Holz, Holzstücke» — eng K. Holz aleën; 4) (lok. Wiltz): «Anschnitt vom Brot» — Dim.: Knärchen, Knierchen, Knërchen — s. Bootsch II.
knarr(el)eg (lok. Echt. knarr(l)ig, gnarr(l)ig) Adj.: 1) «knorrig, knotig» (vom Holz); 2) «murrend, nörgelnd, schlecht gelaunt» — en as haut esou k. wéi e Kettenhond.
Knarrel (lok. Echt. Gnarel) F.: «Knoten im Holz».
knarrelen intr. V.: 1) «knurren» (vom Hund); 2) «murren, nörgeln» — dazu die Abl. Geknarrels — s. knouteren und knueren.
Knarreler M., Knarrelesch F.: 1) «mürrischer Mensch»; 2) «Kettenhund» — cf. grang(el)en — hierzu Grang(el)er M.
Knarri M.: «knurriger Mensch» — dat as der jo e gellege K. (ein richtig unausstehlicher Nörgler).
Knascht (phV. Osten Knoast, Nösl. kno:st, aber nur Bed. 1, sonst gelgtl. knast) M.: 1) «Schmutz, Unreinlichkeit, Schlamm», auch «aufgeweichter Straßenkot» — an sou engem K. kënnt ech nët liewen (von einem unsauberen Haushalt) — du wäärs déi Kanner dach nët an dee K. erausschécken (bei dem schlechten Wetter); 2) «Streit, Zank» — 't as vill K. an dem Dueref (es herrscht dort viel Unfrieden) — dee K., deen se ënnert sech hun — looss se hire K. ënnert sech behalen — 't as nët auszehalen do vun elauter Gascht a K.; 3) «hinterhältige, verhaltene Mißgunst»; 4) «Geiz, Kargheit»; 5) «Kleinigkeit» — e bekëmmert sech em all K. — s. Dreck sub 8 — Abl. (Nösl.) Geknast N.: «Zankereien».
Knascht- -beidel M.: «unreinlicher Mensch» — féi Däiwel, wat e K.!; 2) «Geizhals»; 3) «hinterhältiger Mensch»; -bommel M.: «kleines, dickes, schlampiges Frauenzimmer»; -hammel M.: «unreinlicher Mensch»; -kätt N.: «unreinliche, verlotterte Frau»; [Bd. 2, S. 405] -kiwel M.: s. Knaschthammel, Schmotzkiwel; -marréi N. s. Knaschtkätt; -mippelchen M.: 1) «unsaubere Magd»; 2) «Dirne»; -mokel M. s. Knaschthammel; -piddelchen M.: «unreinliches Kind»; -sak M.: 1) «unreinlicher» auch: «sittlich verkommener Mensch»; 2) «hinterhältiger, gemeiner Mensch» — du bas mer jo e proppere K. (ein sauberer Schweinehund). — Vorstehende Komposita werden häufig als Beleidigungen gebraucht.
knaschteg, knaschdeg (Echt. knoastig, Nösl. knoostig) Adj./Adv.: 1) «unreinlich» — bleif ewech do, du mechs dech k.! (zu einem Kinde) — cf. verknaschten; 2) «unsauber, obszön» — Kindern verbietet man k. Wiirder (unsaubere Wörter) — hie verzielt nëmme k. Witzen (obszöne Witze); 3) «filzig, geizig»; 4) «böswillig, schadenfroh, unfair» — en huet esou eng k. Laach (ein böswilliges, schadenfrohes Lachen) — en huet e knaschtege Charakter — en huet sech k. beholl (unfair); 5) allgemein beleidigend: du k. Louder! — du knaschtegen Hond do! — wann s de nët ophäls, kriss de eng an deng k. Schnëss!; 6) dient manchmal zur Verstärkung eines Begriffs: e krut der (al) knaschteger an d'Sabbel. | |