LWB Luxemburger Wörterbuch
 
laséieren bis Lassschloën (Bd. 3, Sp. 14b bis 17b)
 
laséieren trans. Verb.: «lasieren» — cf. Lasur.
 
Laséierchen im Kinderreim: Maargréitche, Maargréitche vu L. — cf. Härgottsdéierchen.
 
Laser I ON.: «Longeau» (alt: Langwasser) — belg. Provinz Luxemburg — B 67.
 
Laser II ON.: «Langsur» — Reg.- Bez. Trier.
 
lass (Echt. loas, Nösl. lo·s) Adj./ Adv.: «los» — insbesondere: 1) «locker, lose, in unfester Verbindung» — de Stän (den Zant) as l. — e lasse [Bd. 3, S. 15] Stän — e lassen Zant — eng lasse Schrauf — d'Schrauf as l. — d'Suel vum Schong as l. — übtr.: deen huet eng Schrauf l. (ist nicht recht bei Verstand) — substantiviert: am Lassen(en) (lose Ware, nicht in Originalpackung) — 't kritt een d'Nuddelen och elo am L.; 2) «losgelöst, frei, enthoben» (in stehenden Wendungen mit Genitiv, dann auch mit Akkusativobjekt) — d'Kou as l. (von der Kette frei) — d'Gehänker vun der Dir si l. — haut si mer (fréi) l. ([frühzeitig], vom Dienst befreit, schulfrei) — maach dech där Aarbecht dach emol l. (erledige diese Arbeit doch einmal) — mat e puer Groër si mer l. (mit ein paar Tausendfrankenscheinen) — lo sin ech ménge gudde (méng gutt) Suë l. (habe jetzt mein Geld [unnütz] ausgegeben) — en as l. beim Militär (er hat seiner Militärdienstpflicht genügt) — domat(ter) bas de bei eiser Härgott nët l. (vor deinem Gewissen nicht frei) — en as bei Gott nët l. (es ist ihm nicht verziehen) — mäin Houscht as l. (mein Husten hat sich gelöst) — ech si ménges Houscht l. (mäin Houscht l.) — där Suerg (déi Suerg) sin ech elo l. (dieser Sorge bin ich enthoben) — lo sin ech deem sénger (deen) entelech l. (konnte mich seiner endlich entledigen) — dazu das Kommandowort: l. (drauf los) — dajee, l., sot de Schlammen — spaßh: l., sot déi Al, du war se mat enger Auerketten ugestréckt; 3) «in Bewegung, ungebunden, übermütig» (auch mit Akkusativobjekt) — d'Grenzer si l. (Bewohner des Grenzviertels machen Krach, treiben Unfug) — e lassent Framënsch (ein übermütiges, turbulentes Frauenzimmer) — du mengs, der Däiwel wir l. (etwa beim Zusammentreffen mißlicher Umstände) — e geet drop l. wéi e Wëllen (ungestüm) — e schwätzt nëmmen drop l. (nur drauf los, ohne Überlegung) — hie war gëschter erëm l. (wieder betrunken) — as eppes l. gewiescht op der Kiirmes? (war viel Betrieb?) — wat as haut hei fir eppes l. oder wat as nëmme lass hei? (was geht hier vor?) — spaßhafte Antwort: alles wat nët ugestréckt as — wat as haut mat deem l.? (was soll das bedeuten, diese Niedergeschlagenheit, Ausgelassenheit) — hierher gehören auch die Raa.: 't as eppes l. mat him (er ist tüchtig, hat viele Kenntnisse — aber auch: es stimmt etwas nicht) — ech wees nët, wat mat mer l. as (was mir fehlt) — 't as eppes l. mat deem Meedchen (sie ist schwanger); 4) Adv. mit haben und Akkusativobjekt: a. «begabt sein» — deen huet eppes l. an der Musik (am Zeechnen, an de Sproochen) — en huet näischt (nët vill) l. (ist unbegabt, weiß nicht viel — cf. sub 3); b. «verdienen» — ech hun näischt (nët vill) l. op deem Handel (op där Affär — verdiene nichts [nicht viel] dabei).
 
Lass- / lass- (letzteres besonders häufig als trennbarer Teil unfest zusammengesetzter Verben) -bann M.: «Grenzbann»; -bannen trans. Verb.: «losbinden, lösen»; -bieden trans. Verb.: «durch Bitten (Beten) frei bekommen»; -bréif M.: «Freibrief» (Zeugnis, das früher der Milizpflichtige vorlegen mußte, um heiraten zu dürfen); -brennen trans./refl. Verb.: «durchbrennen» — e gutt Feierche brennt sech l. — cf. Feier sub 1); -briechen trans./intr. Verb.: «losbrechen» — eng Dir aus den Aangele l. — du as e Wieder lassgebrach, wéi een et zënter Mënschegedenken nët erlieft hat — übtr.: elo brécht gläich en Donnerwieder lass (jetzt wirst du [werden wir] gleich [viele] Prügel und [grobe] Schelte bekommen); -drécken trans. Verb.: 1) «durch Drücken locker machen» — du hues déi Dir lassgedréckt; 2) «losdrücken» — den Hintche vun der Flënt l. — dann dréck l.; -fatzen, -feën, -fitschen, -fizen trans. Verb.: «prügeln»; -fueren intr. Verb.: 1) «starten» — soubal e Kaffi gedronk hat, as e lassgefuer; 2) «sich plötzlich ablösen, reißen» — de Knuet (de Strack) as lassgefuer; 3) «auf jem. losfahren» — ech si scharef op e lassgefuer, du as en aus der Wee gaangen; 4) «durchhecheln, verleumden» — wat sin déi géint den Néckel lassgefuer! — s. lasshaën sub 2) b. — lassklappen sub 2); -gin I 1) trans./intr. Verb.: «loswerden, absetzen» — ech gin där (déi) Wuer nët lass (finde keinen Käufer); 2) «sich entledigen, sich befreien können» — hatt gët där Saach (déi Gedanken) Dag an Nuecht nët lass (denkt andauernd daran) — d'Marri gët hien (him) sénger Liewen nët lass (kann sich seiner nicht entledigen) — Nösl. hat gët däm sénger sénger Liäwen nët loos (cf. Liewen sub 6) — deem sénger si mer lo mat Geschéck lassgin — ech gi mäi (ménges) [Bd. 3, S. 16] Schnapp nët lass — sou engem Räsender (s. d.) gët ä jo nët lass; -gin II trans. Verb: «losgeben» insbesondere: 1) «lossprechen» (von einer Sünde) — de Paschtouer huet en nët l. — s. lass-spriechen sub 1); 2) «entbinden» — sou liicht gin ech déch nët l. (entbinde ich dich nicht von deinen Verpflichtungen); -goën intr. Verb.: 1) «locker werden, sich lösen» — de Buedem as lassgaang an du koum den Hiwwel getrollt — d'Tapéite gi lass, de Koll war näischt wäert — den Hummer as lassgaang an aus dem Still gefuer — méng Schongstréckele si lassgaang (Schuhsenkel haben sich gelöst); 2) «anfangen, beginnen» — fir d'éischt hu se sech zermault an du goung de Kaméidi lass — geet et bal l. mam Danzen? — spaßh. elo wäers de mol gesi, wann et lassgät!; 3) «auf jem. (auf ein Ziel) losgehen» — e goung poulriicht op e lass, an hien un (ging geradewegs auf ihn los, und er flüchtete) — se sin openä lassgaange wéi zwéi Pohunnen — en as ouni ëmzekucken drop lassgaang (ohne Rücksicht auf Gefahr, Nachteile) — mer gin op de Kascht l. (gehen zum Essen) — elo geet et op de Bulli lass (Mil.); 4) «auf etwas losgehen, ungestüm beginnen» — mer sin ëm véier Auer lassgaang, a mer woren ëm fënnef ewell do — wéi en domat fäerdeg wor, du as e lassgaang wéi déi Wëll op d'Banannen; übtr. 5) a. «munter, gesprächig werden» — lues a lues as e lassgaang; b. «zornig werden, sich ereifern» — op eemol as e lassgaang, 't huet een en nët méi kannt, sou wor en an d'Luucht gaang; c. «ausgelassen, übermütig werden» — déi si gëschter erëm schéi lassgaang gewiescht (haben sich übermütig, auch: ungehörig benommen) — wann dee bis lassgät; 6) «losgehen, sich entladen» — d'Flënt as vum selwe (vu selwer) lassgaang — op eemol goung de Schotz lass, wéi et richteg goung, weess haut nach keen; -haën trans./intr. Verb.: 1) «loshacken, loshauen» — e Bam l. (den Erdboden um einen Baum ausheben, loshauen) — d'Grompere l. (eine kleine Parzelle Kartoffeln ausheben, um den Raum zum maschinellen Ausheben zu schaffen) — s. lasskappen, lassméien; 2) a. «prügeln» — s. lasszéien sub 1), lassfatzen, -klappen sub 1); b. «durchhecheln, verleumden» — se hun op e lassgehaën — s. lassfueren sub 4), lassklappen sub 2); -kaf M.: «Loskauf» (bei der früheren Miliztruppe konnte man sich vom Militärdienst loskaufen, wenn man einen Ramplassang (s. d.) stellte); -kafen trans./refl. Verb.: «loskaufen» — en Hädekand l. — ech hu mech lasskaf (etwa beim Pfänderspiel durch Lösung einer Aufgabe oder durch Geld) — cf. -kaf; -kappen trans. Verb.: «loshacken, durch Hacken auflockeren» — mer mussen de Buedem ëm de Bam l., soss wiisst en nët — kapp nët méi lass wéi s de wech (d'ewech) fuere kanns — s. lasshaën (sub 1), opkappen; -ketten trans. Verb.: «losketten» — ech hun den Hond lassgekett; -klappen intr. Verb.: 1) «auf etwas (jem.) klopfen, prügeln»; 2) «verleumden, durchhecheln» — s. lasszéien sub 2), lassfueren sub 4); 3) «durch Klopfen lösen» — s. lasshaën, lassschloën sub 1 und 3); -knäppen trans. Verb.: 1) «aufknöpfen» — de Paltong, d'Schong l. — elo knäppen ech den éischte Knapp lass, sot de Mann, wéi den zwäte Pla erduerch war (beim Festessen) — lo gët de Jhilli lassgeknäppt (wenn jem. zuviel gegessen hat) — d'Box l. (austreten); 2) «seine Empfindungen offenbaren, mit der Sprache herausrücken» — dajee, knäpp lass!; 3) intr. «gebären» — ech hun duebel souvill lassgeknäppt, sot d'Wäschfra, wéi déi dräi aner zesummen — de Päckelche (s. d.) l.; -kommen intr. Verb.: «loskommen» —wéi as den Hond lasskomm?, 't muss dach een e lassgemaacht hun — en as mat engem Verwäis lasskomm — ech komme vun där Iddi nët lass — en as lasskomm (wurde freigesprochen, in Freiheit gesetzt) — sou liicht kënns de mer nët l. — s. lassgin II sub 1); -koppelen trans. Verb.: «loskoppeln»; -kraachen intr. Verb.: «losknallen» — en huet lassgekraacht; -krämpen trans./refl. Verb.: «auslösen, loskuppeln» — d'Ween l. — d'Päerd hun sech selwer lassgekrämpt (haben sich von den Zugsträngen, von der Halfter gelöst); -lecken refl. Verb.: «sich krustenförmig ablösen» (von einer vernarbten Wunde); -leieren trans./refl. Verb.: «durch häufigen Gebrauch, durch Rütteln lösen — refl. sich lockern» — d' Schrauf huet sech durech dat éiwegt Gestukkels [Bd. 3, S. 17] lassgeleiert (durch andauerndes Rütteln); -liedeg, auch: lousliedeg Adj.: «ledig, unverheiratet» — substantiv. (Grevenmacher) Lassliedeg(en) F. (M.): «Tante oder Onkel, die im Stammhaus wohnen» — s. Mattant (Monni) beim Haus; -lo(o)ssen trans. Verb.: «loslassen, freigeben» — ech hun d'Brems lassgelooss — looss mech lass (gib mich frei, auch bei Spiel oder allzu stürmischer Werbung) — sou eppes kann een dach nët op d'Mënschhät l. (man darf diesen ungebildeten, rohen (u. ä.) Menschen nicht ungestört handeln lassen) — wien huet dech da lassgelooss? (was fällt dir ein dich in diese Angelegenheit zu mischen) — wann déi lassgeloss sin, dann as d'Welt ze kleng — dazu das Verbadj. lassgelooss «übermütig»; -maachen, -man Verb. 1) trans.: «losmachen» — e Pak l. (die Umschnürung eines Paketes lösen und es öffnen) — den Hond l. (den Hund von der Kette) — de Rimm, d'Box, de Knapp l. (austreten) — maach e Knapp lass, soss stremmt et; 2) refl.: «sich entledigen, sich frei machen» — ech muss mech där Wuer l., soss verléieren ech zevill drop — ech weess nët, op ech mech haut ka l. — mer mussen äis deem Kärel sénger l.; -méien trans. Verb.: «am Fruchtfeld, an der Wiese einen Streifen mit der Sense abmähen, damit die Mähmaschine keinen Schaden anrichtet» — haut gët nët méi lassgeméit, mer fueren einfach derduurch (durech d'Fruucht), dat hält nët esou laang op; -nol M.: «Nagel von 5 cm Länge»; -rappen, -räissen trans./refl. Verb.: «losreißen, reißend ablösen» — de Wand huet d'Beem lassgerappt, lassgerass — ech hun d'Panéile vun der Dir lassgerappt, lassgerass — d'Kou huet sech vun der Kundel lassgerass — den Dokter huet de Verband misse l. — en huet sech lassgerappt an as ugaang; -schéissen Verb. 1) trans.: «abschießen» — d'Zaldoten hun d'Kanoune lassgeschoss; 2) intr.: «auf ein Ziel zueilen» — den Hond as lassgeschoss, wéi en den Hues gesinn huet — wéi en héieren huet, datt den Zuch a fënnef Minutten déit fueren, du as e lassgeschoss; 3) spaßh. «beginnen» — da schéiss lass! (heraus mit der Sprache) — cf. -knäppen sub 2); -schloën Verb. 1) trans.: «durch Schlagen lösen» — mer mussen de Rascht fir d'éischt gutt l.; 2) «billig verkaufen» — en huet de Räbbi an der Braderie gutt lassgeschloën; 3) intr.: «schelten, durchhecheln» — se hu(n) géint e (op e) lassgeschloën — cf. -klappen;

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort:
 
  

 

© 2010 - Projekt LexicoLux des Laboratoire de linguistique et de littératures luxembourgeoises der Universität Luxemburg, in Kooperation mit dem Kompetenzzentrum für elektronische Erschließungs- und Publikationsverfahren in den Geisteswissenschaften an der Universität Trier
Hinweis zum problematischen Wortgut