LächerzaanglächereglächereglächerlechLächerlechkät, -keetLäd, Leedläd, leedlädeg, ledegläden, ledenLätbändchenLätnolläder, leder, leiderLäder, LederLäder, LederGeläders, GëledersLäder-Leder-LäderbamLederbamLädernolLedernolLädersprassLedersprassLäderwonLederwonLädung, Ledung, Leitonglädlechläds, leedslädstännegLäe(n)-läe(n)-läebloläebrécherLäebuedemLäendaachLäendeckerLäendeckeschhummerLäendeckesch-MëttegLäendeckeschnolLäekëppertLäestän-steenLäer, LeërLä(e)r, Leërlä(e)renLä(e)rfaassläf(er)egLäfer, LeferLäferchenLäferei, LafereiLäfeschLäffelLäffel-läffel-Läffels-läffels-läffelbiskuittenLäffelblechLäffelblummLäffelbuerLäffeleisenläffelgeriechtLäffelgeschirläffelgesondLäffelklackLäffelkompLäffelkrautLäffelspillLäffelstillläffelenLäffelereiLäfferLäib, LeibLäib-LäibhaftegenLäibspeisLäibstéckLäichLäiche(n)-LäichebegänknesLäichendéngschtLäicheparadLäicheriedLäichevullLäichewaasserLäicheweeLäichewonLäichLäich-LäichbaachLäichgewässerLäichzäitläichenLäierchenLäifLeifLäifchen, LeifchenLäif-läif-läifdéideg | Lächerzaang F.: «Lochzange» (Schusterwerkzeug).
lächereg I Adj.: «durchlöchert» — l. wéi eng Seibecken.
lächereg II Adj.: «zum Lachen geneigt» (von jem., der ohne besondere Veranlassung nur so herausprustet), dazu das Wortspiel: as dat esou l. (lächerlech), et mengt een, du häss haut durech d'Seibecke gekuckt.
lächerlech Adj./Adv.: «lächerlich» — nun hal awer op, du méchs dech jo nëmme l. — nu maach äis nët l. (blamiere uns nicht).
Lächerlechkät, -keet F.: 1) «Lächerlichkeit» — deen erstremmt (erstickt) a sénger L.; 2) «Geringfügigkeit, Bagatelle» — wuefir sech streiden fir esou eng L.
Läd, Leed N.: 1) «Leid, Schmerz» — e grousst L. kënnt selen eleng — 't as kä méi grousst L. wéi dat, wat än sech selwer undät — 't gët zwäerlä L., dat wat vum selwe kënnt, an dat, wat än sech selwer siche gät (schaaft — das man sich selbst verursacht) — geschéckte L. muss een droën, mä du waars der däint sichen — zou allem anere L. kënnt och nach dat elei — d'L. wiisst mat de Kanner (zu jem. gesagt, der klagt, daß seine Kinder noch klein sind — s. dazu Kand sub 1) — sech e Leed (oder Leeds) undun (Selbstmord begehen — cf. onglécklech) — en as am L. (er macht sich Sorge) — deen hëlt säi L. all mat sech (hinterläßt niemanden, der ihm nachtrauert) — deen dät kengem eppes zu Lääd(s), e L. un (ist harmlos) — en huet mer säi L. geklot (sein Leid geklagt) — en huet him alles zu Lääd(s) gedon, wat e konnt (viel Leid zugefügt) — 't as Lääd(s) genuch, datt et esou as — Lääds genuch, datt ech muss schaffen, soll ech et och nach schlecht hun? — Rau (Rei) a L. erwecken (Reue und Leid, bei der Beicht) — Kommer a L. — Kräiz a L. — Suerg a L. — mer hu vill L. fir Fräd ze hun (spaßh. es bereitet uns Sorge um zur Freude zu kommen) — se däle Fräd a L. matenän — deem enge séng Fräd (s. d.), dem (deem) anere säi L. — aus L. gët Matläd — kengem zu Léift, kengem zu L. —Folkl.: Léif a L. ist ein FN. im Gemeindewald von Körich. Der Name stammt angeblich daher, daß die Einwohner der Sektion Körich diesen Teil des Waldes den Einwohnern der anrainenden Sektionen Göblingen und Götzingen abbettelten, nachdem sie sie berauscht hatten, den ersteren zu Liebe, den andern zu Leid (GREDT, Sagenschatz II. Aufl. Nr. 1137); 2) «Mühe, Schwierigkeit» — ech hun d'L. gutt häerden (kann die Arbeit allein bewältigen, auch spaßh. kann mein Geld allein verausgaben oder kann allein mit dem Essen fertig werden) — wat e L. mat dene Kanner — en as am L. mat sénge ville Suën (weiß nicht recht, was er mit seinem vielen Geld anfangen soll) — en hat säi boërt L. fir säin Haus an der Rei ze halen — [Bd. 3, S. 24] déi hu Lääds, fir mam Do durech de Bësch ze kommen (sie halten sich knapp über Wasser) — hien deet sech Leeds genuch un (müht sich genug ab) — mer hate L. d'Hei all op de Wol ze krein (Nösl.); 3) «Ekel» (dafür meist: Leed) — en huet sech d'L. un eppes giess — d'Leed dra gääss (Nösl.); 4) «Epilepsie» — d'fale L. — (s. falen sub 1).
läd, leed (Nösl. léid neben leed) Adj./Adv.: 1) «leid» (aus Reue, Gram, Bedauern) — séng Sënne sin him l. — 't war mer nëmmen eng Kéier l. (es reut mich noch immer) — 't wor mer ewell honnert mol l. wann eng Kéier (dsgl.) — 't dät ('t as) mer méi l. wéi (all) méng Sënnen — 't dät mer l. (Höflichkeitsformel: ich bedauere) — 't as mer iwerwees (ënnerwees) l. gin — 't as mer sou halwer l., wann et esou kéim — loosst iech dees nët l. gin — eent dät mer l.: fir déng schéi Léier — dat gët der nach l. — du dees mer l. (kanns mer l. dun — oft verächtlich) — 't kann engem l. du fir hien (mitleidig) — Nösl.: 't deet mer léid (es tut mir leid) — 't as mer leed gän (ich habe es aufgegeben); 2) «überdrüssig» — ech sin där Saach l. wéi (den Hond, d'Kaz) där kaler Ierbëssen (des kale Mouss).
lädeg, ledeg (lok. Nösl. léideg) Adj.: 1) «leidig, lästig, widrig» — e lädege Gank — en huet e lädegen Dronk (wird lästig, wenn er getrunken hat) — 't as ä l. fir mat him ëmzegoën, sou en ellenen Dronk huet en — e lädeg(t) Gefill (unangenehm); 2) s. läd sub 2); 3) «verdrießlich» (Nösl.) —ich sen esu léideg.
läden, leden (Nösl. léiden) trans. Verb.: «leiten» — e Blanne l. — d' Waasser gët an d'Wise gelät — e muss gelät gi wéi e klengt Kand (von einem alten Mann) — dat Kand as gutt l. (von einem fügsamen Kind) — e Geséngene l. wëllen (einen Sehenden leiten wollen) — e Bam l. — dat huet mech ir gelät (irre geleitet) — än hannert d'Liicht l. (jem. hintergehen) — l. a lenkelen (jem. mit schönen Worten zu etwas bringen) — dazu: Lätbändchen M.: «Gängelband»; Lätnol (Nösl. Léitnol, Lenknol) M.: «Leitnagel» (womit das Vordergestell eines Wagens an die Langwelle befestigt wird).
läder, leder, leider Interjekt.: «leider, bedauerlicherweise» — mer hun äis l. nët gesinn (nët fond — nicht getroffen) — l. gët lo aus sénger Mark e Stéckelchen, aus séngem Frang eng Pies (s. d. — bei der Geburt eines zweiten Kindes) — en huet et leider Gottes gemaach an elo as näischt méi ze änneren.
Läder, Leder M.: «(der) Leiter» (Wb. 06).
Läder, Leder (Nösl. Léider, Bollendorf Lader) F.: 1) «(die) Leiter» — Raa.: dat kafe mer, wa mer emol Suën op enger L. fannen — 't mengt än, du hätts eng L. gefriess (zu jem. der so mager ist, daß man die Rippen zählen kann) — ech hat eng gutt L. (z. B. beim Kirschenpflücken, wenn man auf einer Leiter bequem und viel pflücken konnte) — 't as fir eng L. aus ze klammen (es ist zum Verrücktwerden) — eng laang L. — eng kleng L. — da klamm op d'L. — en as vun der L. erofgetrollt (er fiel von der Leiter herab) — setz emol e Fouss hei bei d'L., datt se nët rutscht (rëtscht) — übtr. en as d'L. (gewöhnlich d'Trap s. d.) eropgefall (von jem., der trotz eines Vergehens oder aus Untauglichkeit sein Amt mit einem einträglicheren, besseren eingetauscht hat) — en huet em d'L. gehalen (eigtl. und übtr.: war ihm beim Aufstieg behilflich) — in mannigfachen Zussetz.: Bam-, Brand-, Daach-, Hénger-, Kiischte-Pompjees-, Stréck-, Usträichesch-, Woläder (s. d.) — cf. of-, opläderen; 2) «Rippenstück vom Schlachtvieh» — e Stéck vun der L.; 3) «Laufmasche» — s. Rëtsch; 4) «Treppe» (zum Schlafzimmer) — lo séier d'L. aus (nun schnell schlafen gehen); — Abl.: Geläders, Gëleders N.: «viele Leitern, verschiedener Größen» — et stoung der e Koup G. virun der Dir, wéi wann se der ze verkafe gehat hätten.
Läder-/Leder- -bam M.: «Leiterbaum am Wagen»; -nol M.: «Leitnagel» — s. läden; -sprass M.: 1) «Leitersprosse»; 2) «Holm» (Seitenstange der Leiter); -won M.: «Leiterwagen».
Lädung, Ledung, Leitong F.: 1) «Führung» — d'L. vum ganze Wiesen — en huet d'L. vun dëser Anterpris (s. d.) — en huet d'L. vun den Truppen (Mil.); 2) «Vorrichtung zum Fortleiten» — dazu die Zussetz.: Gas-, Haapt-, Niewe-, Tëlëfons-, Waasserlädong (s. d.); 3) übtr.: «Auffassungsvermögen» — in iron. Ausdrücken wie: wat hues du eng laang L. — sëtz de op der L.?
lädlech (Nösl. léideg) Adj.: «leidlich, erträglich» — e lädleche Geschmaach (Geroch) — a wéi gät et? Antwort: o, l. genuch — ech hun sou [Bd. 3, S. 25] e lädleche Wéi am Leif (ein wohl erträgliches, aber andauerndes Weh im Leib).
läds, leeds Adj.: «Leiden verursachend» — ech hun him kä l. Wuert gin — cf. Läd sub 1).
lädstänneg Adj./Adv.: «Abstand nehmend» — en as l. gin (hat abgewehrt) — cf. sub Rauten und Waasser.
Läe(n)-/läe(n)- (s. auch die Komposita sub Lä-, Lee-) -blo Adj.: «schieferblau»; -brécher (lok.) M.: «Eidechse» — cf. Ädeler; -buedem M.: «schieferhaltiger Boden»; -daach M.: «Schieferdach»; -decker M.: 1) «Dachdecker, Schieferdecker» — dafür auch lok. Läer (s. d.) — übtr. (spaßh.) d'L. sin do (hämmernde Kopfschmerzen nach einer durchzechten Nacht); 2) «Mauersegler» (Apus apus); -deckeschhummer M.: «Dachhammer der Schieferdecker» — 't brauch een nach kee L. an der Säit hänken ze hu, fir ze saufen (Hinweis auf die angebliche Trunksucht der Schieferdecker); -deckesch-Mëtteg M.: «Mittag um 11.30 Uhr» (wenn die Schornsteine um 12 Uhr rauchen, kann der Dachdecker nicht arbeiten); -deckeschnol N.: «Dachdeckerstift»; -këppert M.: «Schiefergrubenarbeiter»; -stän, -steen M.: «unförmige Schieferplatte» — cf. Lä sub 3.
Läer, Leër I M.: s. Läendecker.
Lä(e)r, Leër II (Nösl. Läjer, Echt. Leier) M. und N.: 1) «Lager» — im bes. a. «Bettlager» — en huet e laange (kuurze) L. gemaach (war lange, kurze Zeit bettlägerig) — 't as säi leschte L. (seine letzte Krankheit); b. übtr.: «Bettruhe» — ech fannen den Owend kä L. — ech hun hënt e schlechte L. gemaach — wat huet dee vill Läere gehalen an der Keelt, am Reen an am Schnéi (von einem Gewohnheitstrinker, der oft im Freien schläft) — (Pfadfinder-, Militärlager werden mit Camp (wie frz.), ersteres auch mit Camping bezeichnet); c. «Lager des Wildes» — deen nidderträchtege Kärel huet den Hues am L. geschoss; d. «Winterlager der Fische» (Loch im Schlamm der Gewässer, in dem die Fische überwintern) — dazu die Zus.: Doude-, Grompere- (Lagerplatz der Kartoffeln im Keller, lok. z. B. Ehnen, Ettelbrück), Heede-, Kranke-, Nuets-, Rouse-, Wanterläer (s. d.); 2) «Lagerfuge bei Maurerarbeiten»; 3) «Lagerschicht» (in Stein- und Erzvorkommen) — beim Minett (s. d.) unterscheidet man: de roude, de bronge, de groë L. — cf. Lo; 4) «eingebauter Balken als Fenstersturz»; 5) «Maschinenlager» — cf. Lager sub 2; 6) nur M. Pl.: Lä(e)ren: «Lagerbäume im Keller, auf denen die Fässer liegen».
lä(e)ren refl. Verb.: «sich lagern» — se hun sech op d'Wis gelä(e)rt.
Lä(e)rfaass N.: «Lagerfaß» (Faß, das auf dem Lager bleibt) — cf. Läer sub 6).
läf(er)eg Adj.: 1) «flüssig, schmelzend» (von Lebensmitteln, von Dingen, die eigentlich fest sein sollten) — de Kéis, d'Gebääss, de Botter as l. — dat Schmier as l. gin; 2) «brünstig» (von der Hündin) — übtr. e koum do wéi e l. Hond — en as ëm d'Haus geschlach wéi e l. Hond.
Läfer, Lefer M.: 1) «Läufer» (der gut laufen kann, bes. als Sport) — den Hari as dem Club säi beschte L. 2) «Bote» — s. Landläfer; 3) (verächtl.) a. «Arbeiter, der den Arbeitsplatz häufig wechselt»; b. «(meist jung) Verheirateter, der hinter andern Frauen her ist»; 4) «junges Schwein, das schon mit der Herde läuft»; 5) a. «Figur im Schachspiel»; b. (Folkl.) «Figur im Amecht-Spiel» (veraltet); 6) «Läuferteppich»; 7) «Peitschenschnur aus Weißleder» — s. sub Gäissel; 8) «dicker Knicker»; 9) «oberer Mühlstein»; 10) «Art Knabenspielzeug» (Ga). | |