LéilerLéimännchenLeimäerderLéinLéinéi, Léini, LinnLéinléinenLéinenLéinefäss-chenléinenLéinertLéinertléineschterLéinesonndegLéinhecker, Léilecker, Lëllecker, Lëllhecken, LonnekärleinschLeinskrautLeis, Leiséi, LeisiLéisLéisbechLéisiLéischpeltléischtléisenléislechLéisongléisslech, lässlechLeister, LeischterLeitGeleitsLeits-leits-LeitsbedréierLeitsbeschësserLeitsgeheierLeitsgeheierLeitskujenatLeitsscheiLeitsscheiLeitsschënnerLeitsgetuddelsLéitchenLéitkollefLéitsch, LëtscheisenleitsenLéivillchenLéiwLéiweckelchenléiwegLéiwemaulléiwenleiwenLéiwenLéiwéngléiwerLeiweskraaftLeiwungLejantleken, léckenLekholz, LéckholzLekschank, LéckschankLektiounLektürLëlleckerLellegLëllichLellgen, LëllgenLëllgen, LullgenLëlzLëmmchenLëmmelLëmmels-LëmmelsbrudderLëmmelsgewaltLëmmelsjorenLëmmelälëmmelenlëmmelzegLëmmelzegkätLëmpchenlengléngenLénge-lénge-LéngeriichtausLéngeschafLéngewiewerLéngewiewerLéngewieweschLéngewieweschknuetLéngewieweschstofftLéngentLéngerLéngertLéngheetLénghockLéngtLéng(s)wëllerLenjhouerLénk(s) |  Léiler, Liler ON.: «Lieler» — Dorf der Gem. Heinerscheid, Kant. Clerf - 21.
Léimännchen M. — s. Léierchen.
Leimäerder M. — s. Neimäerder.
Léin I, Léinéi, Léini, Linn (Dim. Léinchen, Linchen) weiblicher Vorname: 1) «Helene» (s. auch Lounes, Lunnes, Hëlen); 2) «Magdalena»; 3) «Leonore»; 4) «Caroline» (s. Kräll sub 5).
Léin II (Nösl. Ling) F.: «Verleihen und Entleihen» — eist Geschir as ëmmer op der L. — mäi Messer heescht nët Léin (Wortspiel mit Léin I und Léin II) — spaßh., aber durchaus ernst gemeinter Zusatz: mä Mrei bleif hei — ähnlich léin mer déng Schéier — Antwort: méng Schéier heescht nët Léin, déi heescht Marei (Ton 2) bleif hei!
léinen Adj.: «tönern» — s. Léinen.
Léinen (Dim. Léinchen, Pl. Léinercher) N.: «Fäßchen aus Ton, Marketenderfäßchen» — dazu die Zussetz. Léinefäss-chen N.: «Weihrauchfäßchen aus Ton» (s. Éimaischen sub 1).
léinen (Echt. linnen, Nösl. lingen) trans. Verb.: 1) «leihen» — ech léinen der dat Buch — léin mer dat Messer, Gegenfrage: woufir? — Antwort: ech wëll der de Knapp vir un der Box ewechschneiden (wenn jem. auffällig die Hose vorn aufstehen hat) — wat än ewech léint, dat huet än nët méi — lingt mer mol eere Greef (Nösl.) — ich lingt däm näist (würde ihm nichts leihen) — geléint as nët geschenkt — e koum sech (do) wéi geléint vir (so unbehaglich in jener Gesellschaft) — léin mer emol eng Zigarett (gib mir eine Zigarette) — léin mer däi Meedchen (zum Tanz) — Abzählreim (an Knöpfen): kaaft, geléint, geschenkt, gestuel (cf. sub kafen) — zu jem. der oft etwas leihen möchte, dann aber das Zurückbringen vergißt: elo léinen ech Iech eis Kaz [Bd. 3, S. 39] (die kommt von selbst zurück); 2) «entleihen» — ech léine mer dat Buch — en huet Geld op säin Haus geléint — geléinte Geld léisst än nët rabbelen.
Léinert I männlicher Vorname «Leonhard» (6. November).
Léinert II M.: «jem. der Geld ausleiht» — dazu das Wortspiel mit dem gleichlautenden Heiligennamen: lo gi mer bei Zankt L. (d. h. zum Notar, der früher Geld auslieh).
léineschter (lok. léinster, léngster, l(i)inster) — s. éinescht(er).
Léinesonndeg M.: «Lehensonntag» — andere Bezeichnung für Buurgsonndeg (s. d.) — Folkl. der Name erinnert an die ausgestorbene Sitte der Lehenvergebung, die an diesem Tag besonders in den Moselorten Brauch war. Sie bestand darin, daß beim Fastenfeuer jedes einzelne Dorfmädchen einem bestimmten Burschen zur Kameradschaft und zum Schutz überwiesen wurde, unter der Verpflichtung gegenseitiger Geschenkgaben an bestimmten Feiertagen (HESS, Altluxemburger Denkwürdigkeiten, 1960. 343 f. — cf. HVk S. 252, 269).
Léinhecker, Léilecker, Lëllecker, Lëllhecken, Lonnekär M.: 1) «Geißblatt» (Lonicera periclymenum); 2) s. Juddesäl sub 2).
leinsch Adj.: «träge, linkisch» (Wb. 06).
Leinskraut N.: «Waldbrustwurz» (Angelica silvestris).
Leis, Leiséi, Leisi weiblicher Vorname, Kurzform zu Elisabeth — s. Elis I — Leis in Zussetz. wie: Mreileis (Marie-Elisabeth), Aneleis (s. d.).
Léis F.: «Felsspalte» (im Steinbruch — Wb. 06).
Léisbech Bachname, Stellenbez. «Leesbach» (bei Simmern).
Léisi, Lousi, männlicher Vorname, Kurzform zu Aloys — s. Alluis.
Léischpelt ON.: «Livarchamp» (Grenzortschaft in der belg. Provinz Luxemburg).
léischt s. eréischt.
léisen (Osten und Nösl. lisen) Verb.: 1) trans.: «klären, entwirren» — e Problem, eng Grot (ein Rätsel) l.; 2) «auflösen» (eines festen Stoffes in einer Flüssigkeit) — dat léist sech am Waasser; 3) intr.: «Geld für Ware einnehmen» — wann d'Kanner Geld hun, da léisen d'Kréimer — dafür auch lousen (s. d.).
léislech Adj.: «lösbar» (von einem festen Stoff in einer Flüssigkeit).
Léisong F.: 1) «Lösung»; 2) «Losung» — s. Paroul.
léisslech, lässlech Adj.: «läßlich» — eng l. Sënn (eine läßliche Sünde).
Leister, Leischter (Echt. veraltet) F.: «Elster» — heute allgemein Kréi (s. d.) — cf. Läister, Elster.
Leit (phV. Ltb. 103, Dativ: Leiden neben Leit, Lëdden, Lädden, Lägden, Lëgden, LSA Karten 130, 170) Plur. tant. 1) «Leute» — L. vum Land (die auf dem Lande wohnen, im Ggs. zu Stieter, Stieds s. d.) — kleng L. (von niedrigem Stand) — grouss L. (Erwachsene) — néideg L. (hilfsbedürftige, arme Leute) — al L. (alte L.) — déi al L. waren och keng Daboën (unsere Vorfahren waren auch keine Dummköpfe) — ween sech nët no de Leide ka riichten, kënnt op der Welt schlecht ewech — maach wéi d'L. da gät et der wéi de L. — e gläicht de L. — schéi L., schéi Saachen — bei denen ale Leiden (meist bei den Alen) as ee gutt gehalen — en as gutt fir bei zwee aler L., déi hir Aarbecht selwer maachen (er ist sehr faul und träge) — 't muss een nët alles gläwe, wat d'L. soën — 't muss een d'L. huele wéi se sin — et versäit een sech nët méi wéi hanner de L. — en huet gutt L. (er hat Protektion) — en hat gutt L. un der (an der) Hand (gut gesinnte Menschen, auch: er hatte Protektion) — dann hat där gutt L. — gutt L. si besser wéi Geld am Sak — d'L. begéinen sech, d'Bierger nët — 't gesäit een un denen anere L. hire Biren (s. d.), wann séng (déi ägen) zeideg sin (man merkt, daß man altert) — jong L. kënne stierwen, al L. musse stierwen — wat leit de Mënsch, dofir heesche mir jo L. (volksetymologisches Wortspiel) — d'L., déi eppes hun (déi et maache kënnen), déi sech es gutt stin, déi sech réiere kënnen, stierwen nët aus — aus Kanner gët L. — d'Geld kënnt nët vun de weide, mä de genäe Leiden — gare, wann än an de Leiden hir beschasse Mailer fällt — elei richt et no Leiden (wenn jem. sich ungebührlich benommen hat) — mir komme gläich bei d'Duerf, hei richt et no L. — d'L. laache jo, wann se dat héieren — d'L. schwätzen all dervun — looss d'L. schwätzen — 't wor e Gesoots ënner de L. (ein Gerede) — déi al L. hun hire Baromett bei sech (z. B. Rheuma) — e kann sech nët méi bei de L. weisen (weil er sich gröblich vergangen hat) — e gät guer nët ënner d'L. (er ist menschenscheu) — et déng em gutt, wann e méi ënner d'L. kéim (er lebt zu sehr zurückgezogen) — wéi kënns du bei d'L.? (entrüstet zu jem. der unordentlich [Bd. 3, S. 40] gekleidet ist oder sich schlecht benimmt) — esou gät een nët ënnert d'L. (in dieser Aufmachung) — dee Kostüm do as nët méi fir bei d'L. ze goën — 't kann än nët méi mat em ënnert d'L. goën (so ungebührlich benimmt er sich) — d'Saach as ënnert d'L. komm (ist ruchbar geworden) — d'L. sin d'Haus kucke komm (Liebhaber, mögliche Käufer, Mieter) — e kënnt vu klenge Lëdden (ist von schlichter Herkunft) — kenns du déi kleng L. nët méi? (zu jem., der einen übersehen hat) — en hat vill L. (großen Zuspruch z. B. ein Wirt, ein Geschäftsmann) — e kennt séng L. (ist Menschenkenner) — wat läit mir un de Läit? (was kümmern mich die Leute?) — sou L. kënne mir gestuel gin — wat wëlls de hun? soën d'Leit, da gin s'engem näischt — e war esou hongreg, en hätt gären no de Leit gebass — d'Wieder as gutt, wiren d'Leit besser — Abl. Geleits N.: «niedere Leute» (C); 2) a. «Eltern» — séng L. waren dergéint — en as nawell frou mat anere Leits Kanner (mit jungen Mädchen); b. «Angehörige» — e schafft mat séngen ägene L. — äge L. muss een am Geschäft hun, dat as dat bescht; 3) «Gesinnungsgenosse» — 't muss ä jo eppes fir séng L. maachen — dat si sénger L. keng; 4) «Arbeitskräfte» — den Antreprënner fënt keng L. — sou e Knéckjhang, deen näischt fir séng L. iwwreg huet; 5) «Verheiratete» — en as zou de Leide komm (hat geheiratet) — mir musse kucke, fer datt et zou de L. kënnt — et kënnt nët zou de Leiden (sie findet keinen Mann) — déi jong L. (das Brautpaar); 6) «Mannschaft» (Mil.) — looss d'L. ewechtrieden (abtreten); 7) «Menge, Leute» — d'Leit hu sech (verlaf) verzunn — mir wunnen aus de L. (abseits) — d'Haus läit (as) zevill an de L. — aus de L. (abseits von der Menge); Zussetz. Maansleit, Fraleit (s. d.).
Leits- / leits- -bedréier M.: «Betrüger»; -beschësser M.: «Gewohnheitsverleumder» — L.,/ Alleswësser,/ Mitock éischter Klass an uerg,/ onjhenéiert,/ affrontéiert/ da's de Spéiss vu Lëtzebuerg (Clemen); -geheier M.: «lästiger Mensch, Quälgeist» — du klenge L. (zu einem kleinen, allzu lebendigen Kind); -geschwätz-, -gesoots, -gespréich N.: «unbegründetes Gerücht» — si koumen an d'L.; -kujenat F.: «Menschenplackerei»; -schei Adj.: «schüchtern» — dafür auch leitschei (C) — cf. bléid; -schënner M.: «Ausbeuter, Menschenschinder»; -getuddels N. — s. -geschwätz.
Léitchen M.: 1) Dim. von Lout (s. d.); 2) «ein Weniges, das Bißchen». | |