Luxemburger Wörterbuch

Le(t)scht F. u. N.: de L. (scil. am Mount — der letzte Tage des Monats) — d'Saach as op d'L. virberät (bis in die letzten Einzelheiten) — en as de Leschten an der Klass — hal op, sos as et däi Lescht (Drohung) — mir hun d'L. erausgeholl — Raa. déi Lescht sin déi Bescht spaßh. Zusatz: a besonnesch d'Paangecher — auch: von Kindern, die nachkommen — de Leschten as de Beschten, Zusatz: den Éischten as de Wéischten — hien as dat L., wat et ka gin (ein Nichtsnutz) — Kinderspiel: du hues déi L., do hues de d'L. — auch de Lescht(en), déi, déng Lescht — déi L., déi Bescht (nämlich Schlag auf den Rücken oder die Schulter eines Mitspielers, womit die Kinder sich beim Spiel oder abends vor dem Heimgehen verabschieden) — cf. Nuetsknupp — an der L. (in der letzten Zeit) — an der L. wousst e näischt méi ze son (zum Schluß); 2) d'lescht, d'leschter, dës l. (s. derlescht, auch lescht) Adv.: «letzthin, jüngst, neulich, kürzlich» — l. huet en och nach ugehale fir Geld ze kréien — d'lescht(e)r, dës l. owes as et geschitt — et sot mer d'leschter(t); — fir d'l. «zuletzt» — Ra. dee fir d'l. an de Sak kräicht, muss fir d'éischt erëm eraus — superlativisch: fir d'allerlescht (zum allerletzten Mal).

lëschteg, lësteg Adj./Adv.: a. «lustig, fröhlich» — e lëschtegen Owend — eng l. Gesellschaft — si waren all l. — dat war nach eng l. Zäit viru fofzeg Jor, wéi mer nach jonk waren — l. wéi e Poufank — e lëschtege Brudder (ein fideler Bursche) — 't as l. do hiergaang (es ging dort lustig zu) — Kanner, hei huet der fënnef Frang, lo maacht iech l. (iron.) — se hun sech iwwer hie l. gemaacht (haben ihn verulkt) — se wore l. bei näischt (zufrieden, aufgeräumt trotz ihrer Armut, auch iron). — Ra. sou l. wéi Allerséilendag um Groëknapp (traurig) — dat ka mer jo lëschteg gin (mißbilligend: das kann uns noch Sorgen bereiten); b. «angeheitert» — du waars gëscht nawell zimlech l. gin! — wéi se bis l. si gin, du wor d'Haus ze kleng; c. «ausgelassen, übermütig» — 't wor eng l. Band do zesummen — cf. monter.

Lëschtegkät, -keet F.: «Fröhlichkeit, Frohsinn» — mer wäerden em séng L. verdreiwen!

Lëschtegen M.: «Durchfall» (spaßhaft).

leste (wie frz.) Adj.: «leichtfüßig, flink» — en as der sou l. a libber wéi e Borscht vun uechtzéng Jor.

Lëster M. «Glanz, Schimmer» — frz. lustre — s. Lüster.

Lëtpoul M. s. Léitsch.

Lëtscheisen N. s. Léitsch.

Lëtscheblumm F.: «die Blüte jeder schilfartigen Pflanze» — s. Lësch.

Lëtschestack M.: «Schilfbüschel».

Lettrine (wie frz., Ton 1, Druckerspr.) F.: 1) (kleiner, hoher) «Notenbuchstabe» (als Hinweis); 2) «Initiale» (verzierter Anfangsbuchstabe bei einem neuen Kapitel).

Letz I F.: a. «Garn- oder Haarsträhne»; b. «Litze eines Drahtseiles».

Letz II F.: «Name der Stadtquartiere im alten Echternach» — dort gab es sieben Letzen, deren Bewohner die entsprechenden Teile der Stadtmauer unterhalten und bewachen mußten. Jede L. hatte einen Letzmeester M.: «Letzmeister».

Letz III F.: «Kurzwort für Lektion» (s. d.) — hien huet hir missen d'L. opsoën (obsc.) — Rätsel: wuefir dät den Hunn d'Aën zou, wann e kréint? Antwort: e weess séng L. auswenneg.

Letz(t) F.: «langandauerndes Gespräch, langweiliger Vortrag, Predigt, langandauernder Vorgang» — wat wor dat eng L. haut an der Mass (langweilige und andauernde Predigt) —wéi en déi ganz L. virgelies hat, hun d'Leit am Sall geschlof — en huet mer déi ganz L. erzielt, ech wor des Nolauschteren sou midd!

Lëtzebuurg, Lëtzebuerg, Lëtzebureg (alt Lëtzebréch) ON: «Luxemburg» (Stadt und Land) — L. de Lëtzebuerger! [Bd. 3, S. 46] (nationale Parole: L. den Luxemburgern!) — ganz L. wor op de Bän (das ganze Land Luxemburg) — für das Land meist: d'Lëtzebuerger Land.

Lëtzebuurger, Lëtzebuerger M.: «Luxemburger» — e gudde L. am leschte Krich (Lux. Patriot während des zweiten Weltkrieges) — Ra. e gudde L. pisst nët gär eleng (ist gesellig) — Kollektiv.: wat mécht de L. an deem Fall? — en hält d'Maul.

Lëtzebuurger, Lëtzebuerger gebraucht wie ein attributives Adj.: an d'Hierz dat kluxt iech schon als Kand/ fir onst stolzt L. Land (D.) — L. Däitsch (Luxemburger Deutsch, der Ausdruck gilt als veraltet, dafür lëtzebuergesch (s. d.) vorgezogen) — ech hun em et op L. Däitsch gesot (deutlich) — d'L. Sprooch — d'L. Land (das Land Luxemburg) — e L. Preiss (Lux. Nazi).

lëtzebuurgesch, lëtzebuergesch Adj.: «luxemburgisch» — muss ech der et op gutt l. son? (sehr deutlich, kraß ausdrücken, auch drohend) — op gutt l. gesot, hat as «eng» (scil. Houer).

lève (von frz. lever, 3. Pers. Ind. gespr. ləf) in der Ra.: l. (lëf) de cul (cü) da kënnt de Rescht mat, da geet den Aasch mat — s. lëf.

Levée I (wie frz., doch Ton 1, Pl. Leveën) F.: «Auslehrung eines Postbriefkastens» (selten, in der Postspr. heißt es: d'Buatten hiewe gon — die Briefkasten leeren) — um aacht Auer as déi lescht L.

Levée II M.: «Aufnahme eines Planes» — de L. vum Terrain as gemaacht.

Levée III F.: «Stich» (im Kartenspiel).

Levier (wie frz., doch Ton 1) de commande (wie frz.) M.: «Hebel zum Ansetzen in schwieriger Aktion».

Levkooch (/lεfko:ç) F.: «Levkoje» (Matthiola) — dafür auch Millionären, Karantän (s. d.) — häufig verwechselt mit Metzer Vijoul (s. d. — Cheiranthus cheiri) vielleicht, weil beide im frz. mit giroflée bezeichnet werden — Zussetz. Summerl., Wanterl.

Lewitten Plur. tant. in der Ra.: engem d'L. liesen (jem. eine Strafpredigt halten).

Lewittekläder, -kleeder Pl.: «kirchliche Gewänder des Diakons und Subdiakons beim Hochamt».

Lex(i) s. Alexander.

Lézard (wie frz., doch Ton 1), Lesar M.: «Echsenleder» (echt oder imitiert) — Schong, eng Posch aus L. — 't as echte L.

Lesaars- -lieder N.: «Echsenleder»; -posch F.: «Tasche aus Echsenleder»; -schong M.: «Schuh aus Echsenleder».

Lézarde (wie frz.) F.: 1) «Riß, Spalte in einer Mauer»; 2) (Druckerspr.) «wenn in einem Drucksatz eine Reihe von Wortzwischenräumen übereinander liegen und der Eindruck eines Risses geweckt wird».

liäsen (Ton 2, lok. Nösl.) intr. Verb.: «nachlassen des Regnens» (impers. 3. Pers. Ind. Präs. Sg.) — et liässt awer lo mol e bëss-chen (der Regen läßt nach).

Liaisoun (frz. liaison, Ton 3) F.: «Liebesverhältnis» — si hun eng L.