Marche-concoursMarche à suivreMarschmusekMarschallMarchandMarschangMarscherwal(d)MarseilleMarseillaiseMarsäijäsMarssëlMarssëliMartheMartha, MartjenMarténgmartillechen, martiljen, märtiljen, märdillejenMartillejenMartinMartinniMartrer, MärtrermartrenmartyriséierenMartyriumMarzipanMarzipaanssaachen, -schwéngchen, -männchenMaschMaschendrotMaschasiMaschinMachine-fixeMaschinne(n)-maschinne(n)-MaschinnenaarbechtMaschinnefabrekMaschinnegeckMaschinnegewierMaschinnenhausmaschinneméissegMaschinnepistoulMaschinneraumMaschinneschappMaschinnesazMaschinneschrëftMaschinnesetzerMaschinnenuelegMaschinatiounmaschinellMaschinerieMaschinistMaschtMaschtMascht-mascht-MaschthammelmaschtnaassMascht(e)pullMaschtmaschtegmaschtenmasegMaselchenMasemattenMaserikMasett, MazetteMas(s)ettMasgrad, Masgerad, MaskeradMasik, MasekMaskMaskebalmaskéiertMaskéiertMaskéiertenMaskapeiMaskottMasommesMassMasse(n)-masse(n)-MassenartikelMassefabrikatiounMassefidderungmassenhaftMassegrafmasseweisMassewuerMassMëssMass-Mëss--dénger, MassendéngerMassgewandMassgezeiMasswäinMasse(n)-Mësse(n)-MassendéngerMassepadMasseweeMassenzäitMassage | Marche-concours (wie frz., auch Ton: 1) M.: «Marschwettbewerb» — op dem leschte Museksfest hu mir e Präis am M. kritt.
Marche à suivre (wie frz.) F.: «Leitlinie» (z. B. Druckerspr.: zu beachtende Abkürzungen, Schriftarten usw.).
Marschmusek F.: «Musik im Marschzeitmaß».
Marschall M.: «Marschall» — e kënnt do wéi e M. (stolz) — spaßh. (lok. Diekirch): d'Villa M. (Gefängnis [Bd. 3, S. 95] — nach einem früheren Direktor namens Marschall).
Marchand (wie frz., Ton: 1 oder 2), Marschang (Ton: 1) M.: «Händler, Handelsmann» — abfällig: 't as esou e M. (Kleinhändler) — dazu die Zussetz. (lok. Esch-Alz.): Schwéngsmarschang.
Marscherwal(d) M.: 1) Ortsbezeichnung für das Dorf «Colbet» — Gemeinde Bech und Consdorf, Kanton Echternach — 271; 2) Flurn.: «Marscherwald» (größeres Waldgebiet) — Sagwort: sou al (so alt) wéi de M.
Marseille (wie frz., Ton: 1 oder 2) ON.: «Marseille» — dazu: Marsäijer Säf (Marseiller Seife).
Marseillaise (wie frz.), Marsäijäs F.: «französische Nationalhymne» — mir hun d'Uelzecht an d'M. gesongen, datt et gerabbelt huet.
Marssël — s. Mars.
Marssëli weiblicher Vorname: «Marzella» — s. Marcelle.
Marthe (wie frz.), Martha, Martjen weiblicher Vorname: «Martha».
Marténg — s. Martin, Mäerten.
martillechen, martiljen, märtiljen, märdillejen Verb.: 1) trans.: «quälen, martern» — wat hu se dee Mann martillecht! — übtr.: den Dibbelchen (s. Dubbel) ënner dem Daum m. (sehr knauserig sein); 2) refl.: «sich abrackern, abplagen» — en huet sech martillecht an e koum dach zu näischt — cf. ma(a)rteren, kristiljen, folteren.
Martillejen F.: «Marter» — 't wor déi rengste M.
Martin (Ton: 1) männlicher Vorname: «Martin» — erscheint als: Mäerten, Mierten, Marténg, Martin (wie frz., Ton: 1).
Martinni M.: 1) «Klopfpeitsche» (Peitsche mit Holzgriff und mehreren Lederriemen zum Strafen der Kinder; heute wird den Kindern meist nur noch mit einem legendären M. gedroht) — schéck dech, soss kriss de de M. ze schmaachen (sei brav, sonst wirst du mit dem M. geprügelt) — op eemol doen ech de M. op déngem Bockel danzen (prügele ich dich) — personifiziert: d'Bekanntschaft mam (Éim) M. maachen; 2) übtr.: «Lakritzenstange in Streifen».
Martrer, Märtrer M.: 1) «Martyrer»; 2) übtr.: «wer, wie ein Martyrer, Körperqualen erleidet, wer arg mißhandelt wird oder großen Schmerz erdulden muß».
martren trans. Verb.: «martern» — s. ma(a)rteren, martillechen.
martyriséieren trans. Verb.: «martyrisieren» — s. martren.
Martyrium (lok.: Mardirionn — C) M.: «Martyrium» — e M. ausston (sehr große Schmerzen, physisch oder seelisch, erdulden müssen).
Marzipan (häufig Ton: 1) M. — wie hd. — in Zussetz.: Marzipaanssaachen, -schwéngchen, -männchen usw.
Masch F.: a. «Masche, Fadenschleife» (bei Strickarbeiten) — s. Schlapp; b. «Masche im Fischnetz» — dazu: Maschendrot M.: «Drahtgeflecht».
Maschasi (Ton: 2) M. — s. Mëschasi.
Maschin (Pl. Maschinnen, Dim. Maschinnchen, Pl. Maschinnercher) F.: 1) «Maschine» (Sammelname für alle mechanischen Triebwerke und Apparaturen) — a. d'M. botzen (putzen), lafe loossen (laufen lassen), an de Gank bréngen, op Ture bréngen, ukéieren (in Bewegung setzen), schmieren — d'Woll gët durech d'M. gekéiert (maschinell aufgelockert) — de Schräiner huet d'Dill op der M. gehuwwelt — ech schreiwen (klappen) e Bréif op der M. (schreibe einen Brief auf der Schreibmaschine) — d'Strëmp sin op der M. gestréckt — déi Saache gin haut all op der M. gemaacht (maschinell hergestellt) — d'Fleesch gët durech d'M. gedriwwen (in der Fleischmaschine gemahlen) — op der M. dreschen (mit der, auf der Dreschmaschine dreschen) — wann s de op der M. drëschs, as d'Stréi nët méi fir eppes Uerdéckleches ze gebrauchen (auf der Dreschmaschine gedroschen, taugt das Stroh nicht mehr zur Verfertigung von Gegenständen) — übtr.: ech sin awer keng M. fir de ganzen Dag esou ze muerksen — eng M. packt dat emol nët an engem Stéck (das ist entschieden zu viele und zu schwere Arbeit) — wann een de ganzen Dag sou Saache mécht, mengt een owes, et wir een eng M.; b. «Auto» — eng deier, flott, nei, schéi, schwéier M. — wat kascht esou eng M. elo? (was kostet solch ein Auto heute?); c. «Lokomotive» — d'M. as aus dem Gleis gesprongen (ist entgleist) — en as op der M. (ist Lokomotivführer) — eng elektresch M. (elektr. Lokomotive); d. «Schleifwerkzeug der Scherenschleifer» — iron.: mäi Mann as mat der M. eraus (mein Mann ist zum Scherenschleifen unterwegs — spaßhafte Angleichung auf Auto — s. sub b.); e) «Kochherd, Futterkessel mit Feuerung» — fir esou e sëlleche Koup Leit ze kachen, dofir as eis M. ze kleng — maach Feier an d'M. (zünde das Feuer im Kochherd, unter [Bd. 3, S. 96] dem Futterkessel an) — ech hun eng M. voll (Grompren, Rommelen) agedoen (den Viehkessel zum Kochen mit Futterpflanzen — Kartoffeln, Runkelrüben — gefüllt); übtr.: 2) «schweres, klobiges Frauenzimmer» — o Mamm, wat as dat eng M. gin, zënter et bestued as, et wor esou ënt zëmperlecht, schmankt Meedchen; 3) Hüllwort: «Geschlechtsorgan des Mannes oder der Frau» — d'M. dämpt nët méi (von einer Frau nach den Wechseljahren) — d'M. geet nët méi (der Mann ist impotent) — dafür auch: Geschir, Fabrek (Geschlechtsorgane der Frau) — Zussetz.: Ausbotz-, Bitz-, Buer-, Damp-, Dresch-, Fëll-, Flääsch-, Gehäck-, Gras-, Grompere-, Huwwel-, Kach-, Kaffis-, Kéier-, Kniet-, Krämp-, Lux-, Méi-, Mëllech-, Néi-, Pli-, Piff-, Reche-, Schäerf-, Schneid-, Schreif-, Schwéngs-, See-, Séi-, Sënner-, Setz-, Souer-, Stopp-, Sträich-, Strutz-, Verbotz-, Wäsch-, Wuuschte-, Zoossissmaschin.
Machine-fixe (wie frz.) F.: «stehende Dampflokomotive in den Bahnhöfen zum Wasserpumpen oder zum Heizen der Schienengabelungen verwendet» (wurde zur Stellenbezeichnung an verschiedenen Orten — in Bonneweg: Pumpstation an der alzette) — ech wor bis bei d'M. spadséieren.
Maschinne(n)-/maschinne(n)- -aarbecht F.: «Maschinenarbeit» — Ggs.: Handaarbecht; -fabrek F.: «Maschinenfabrik»; -geck M.: «Maschinenliebhaber»; -gewier N.: «Maschinengewehr» — übtr.: en huet eng Maul wéi e M.; -haus N.: «Maschinenhaus»; -méisseg Adv. a. «maschinell, mit der Maschine» — sou Saache gin haut m. gemaacht (dafür auch: op der Maschin); b. «gedankenlos» — dat sin esou m. Aarbechten, déi ee mécht ouni ze iwwerleën — 't as alles m. erofgaang (das lief nach Art einer Maschine ab); -pistoul F.: «Maschinenpistole»; -raum M.: «Maschinenraum»; -schapp M.: «Lokomotivschuppen» (Eisenbahnerspr.) — oft abgekürzt zu: Schapp (s. d.); -saz M.: «Maschinensatz» (Druckerspr.) — Ggs.: Handsaz. | |