LWB Luxemburger Wörterbuch
 
Mass bis mam (Bd. 3, S. 97a)
 
Mass I F.: «große Menge, Masse» — eng M. Mënsche woren op der Fouer — eng Mass(e) Leit (eine Masse, Unmenge Leute) — dat verschwënnt an der M. (geht in der Masse unter) — déi grouss M. versteet nët wéi den Hues leeft (die breite Masse des Volkes) — Ra.: d'M. muss et maachen, sot d'Äppelfra, du huet se ënner dem Akaafspräis verkaaft (es kommt auf den Umsatz an) — eng Mass(en) Aarbecht — eng Mass(e) Suen (sehr viel Geld) — mir hu Suen a M. (wir haben Geld die Fülle) — hei as Plaz a M. (völlig Platz) — mir hun dët Joër Äppel a M. (im Überfluß) — et as nach Zäit a M. fir op den Zuch ze goen (mehr als genügend Zeit) — cf. Mäerderei sub b. und c., Mënschespill, Travolt, amass.
 
Masse(n)-/masse(n)- -artikel M. — wie hd.; -fabrikatioun F.: «Massenfabrikation»; -fidderung F. (abfällig): «Restaurant mit großem Andrang, wo wenig Wert auf individuelle Bedienung gelegt wird»; -haft Adv. — wie hd. — d'Mais sin dët Joer m. — 't gët der (scil.: Mais) m. dët Joër — si hu m. Kanner (haben viele Kinder); -graf N.: «Massengrab»; -weis Adv.: «massenweise» — mir hun d'Fësch m. gefaang — d'Leit si m. drop lassgestiremt; -wuer M.: «Massenware».
 
Mass II, Mëss F.: 1) «katholischer Hauptgottesdienst, Messe» — et laut (läutet) fir an d'M. — d'M. as un (die Messe hat begonnen) — d'M. geet un (beginnt) — d'M. as aus — an d'M. goen (zur Messe gehen, auch: praktizieren) — nët méi an d'M. goen (cf. Kiirch sub 3) — e geet an d'M., wann se hallef aus as — en as eréischt an der halwer M. komm (s. hal(l)ef sub 2)— op Plazen tampen (pénken) se nach an der haalwer M. (bei der Wandlung wird die Turmglocke einzeln angeschlagen) — no der M. — vir(un) der M. — wéi mer aus der M. koumen, huet et gereent — d'Leit kommen aus der M. — 't as nët méi derwäert, fir an d'M. ze goen, se as bal (hallef) aus — de Koschter séngt d'M. — de Paschtouer deet wäertes eng M., sonndes der zwou, Allerséilen a Krëschtdag dräi Massen — eng M. liesen (halen — eine Messe zelebrieren) — eng M. liese loossen (Messe lesen lassen) — eng M. bestellen — eng M. stëften — engem eng M. noliese loossen (eine Messe für sein Seelenheil halten lassen) — d'M. déngen (s. déngen sub 4) — eng M. bezuelen (Kasualien entrichten) — Arten der Messe (nach der Kleidung des Priesters): eng schwaarz M. (Seelenamt für Abgestorbene) — eng wäiss M. (nach kirchlichem Ritus, auch für verstorbene Kinder) — eng rout M. — eng gesonge M. (Singmesse) — de Gesank huet dem Brautpuer d'Mass gesongen (der Gesangverein hat die Messe für das Brautpaar gesungen) — eng M. mat dräi Hären, eng dräispänneg M. (feierliche Messe mit Priester und Leviten) — eng schéi M. — eng laang M. — eng feierlech M. (Pontifikalamt) — eng hëlze M. a. «Übungsmesse der priesterkandidaten, in der gewöhnlich ein hölzerner Kelch gebraucht wurde»; b. bis vor kurzem die «missa praesanctificatorum» am Karfreitag; c. (lok.) «Sühneamt, wozu der Altar vorher entblößt wurde» — séng éischt M. halen (erste Messe des Neupriesters) dafür auch: nei M. — Raa.: e geet a keng M. (an) a keng Kiirch (er ist ungläubig, oder: er praktiziert nicht) — e geet nët an d'M. (dsgl.) — en huet alles gemaach wéi nach keng M. gedoen (hat alles Mögliche getrieben, ist ein ausgesprochener Taugenichts, Schlingel) [Bd. 3, S. 98] — d'Masse gi gehale, wéi se bestallt sin (der Reihe nach — auch übtr.) — d'Mëss fänkt nët u bis de Paschtouer do as (alles zu seiner Zeit) — eng laang M. an e kuurze Spass (cf. Brot II) — wou bas du dann an der M. drun? (du bist gedankenlos, zerstreut) — d' Vesper (s. d.) as méi laang wéi d'M. — Folkl.: d'Leit soen, iwwer d'Hexebicher misst fir d'éischt eng M. gehale gin, éier se Kraaft kriten, dofir fiert de Paschtouer lo nach ëmmer, ir en d'M. ufänkt, mat der Hand iwwer den Altor (nach dem Volksglauben mußte über den Hexenbüchern, Wünschelruten, vorher die Messe gelesen werden, ehe sie wirksam wurden; daher streiche der Priester, auch heute noch, vor Messebeginn über das Altartuch um festzustellen, ob sich nichts dergleichen darunter befinde) — Zussetz.: Abgestuerwe-, Brout-, (Messe in der Brot gesegnet und ausgeteilt wird), Braut-, Doude-, Engels-, Familje-, Fréi-, Gemenge-, Helleg-Geescht-, Gruef-, Hou-, Houchzäits-, Joër-, Jugend-, Kanner-, Kommuniouns-, Lies-, Mëtternuechts-, Ofgestuerwe-, Owes-, Poër-, Primiz-, Rubbel-, Sang-, Sechswoche-, Segens-, Sonndes-, Stëftongs-, Stëll-, Votiv-, Wäertesmass; nach den kirchlichen Feiertagen: Allerhälge-, Allerséile-, Kiirmes-, Krëscht-, Neijoësch-, Oktav-, Ouschtermass; nach dem Zeitbeginn der Messe etwa: Aachtauer-, Älefauer-, Owes-, Spéitm.; 2) «Musikkomposition für die Messe» — den X. huet eng nei M. geschriwwe fir véierstëmmege Männerkouer — si hun eng M. vum Mozart gesongen — et gouf eng gemëschte M. gesongen (Messe mit gemischtem Chor).
 
Mass-/ Mëss- -dénger, Massendénger M.: «Meßdiener, Chorknabe» — d'M., d'Jhandaremsbouwen an d'Schoulmeeschteschjonge sin déi verdréitste Kanner (Meßdiener, Gendarmen- und Lehrerbuben sind die ungezogensten Kinder); -gewand N.: «Meßgewand» — den neie Paschtouer krut ënt M. geschenkt, wéi en heihi koum; -gezei N.: «gottesdienstliche Kleidung des Priesters»; -wäin M.: a. «Meßwein»; b. «naturreiner (guter) Wein».
 
Masse(n)-/ Mësse(n)- -dénger M. — s. Massdénger; -pad M.: «Pfad, den die Fußgänger von Höfen und Filialdörfern beim Kirchgang benutz(t)en» — s. Kiirchepad; -wee M.: «Weg, der von Fußgängern zum Kirchgang benutzt wurde» (heute vielfach noch als Flurn. belegt) — cf. Läichewee; -zäit F.: «Dauer der Messe» — — d'ganz M. huet e geschlof — 't as bannent der M. geschitt — wat hues de dann déi ganz M. gemaacht? (während der Dauer der Messe getan?) — Zussetz.: Houmassenzäit.
 
Massage (wie frz., Ton: 2), Massaasch (Pl. Massajhen) F. und M.: «Massage» — an de M. goen.
 
Massaker M.: «Massaker» — 't as de rengste M.; übtr.: «Verwüstung».
 
massakréieren trans. Verb.: «massakrieren» — am leschte Krich si schrecklech vill Leit massakréiert gin — übtr.: wat huet deen dat Lidd massakréiert (verhunzt — dafür auch: vermassakréieren — s. d.).
 
masseg Adj./Adv.: 1) «wuchtig, plump» — e massege Bau — eng m. Ham — e massege Stéier (C); 2) «massenhaft» — m. (vill) Suen — déi hun es m. — 't gët m. (vill) Uebst — (verstärkt: amasseg — cf. amass, Mass I).
 
masséieren trans. Verb.: «massieren».
 
Masseur (Ton: 1) M.: «Masseur».
 
Masseuse (Ton: 1) F.: «Masseuse».
 
massiv Adj.: 1) «massiv» — e massiven eeche Schaf — de Miwwel as m. eechen — massive Schockla; 2) «fest gebaut» — e massive Bau — ent massiv(t) Gebai; 3) übtr.: eng m. Dommheet (gewaltige Dummheit).
 
Massiv M.: «Blumenbeet, Blumenteppich» — mir hun e M. mat Rousen ugeluegt.
 
Mast M.: «Mast, Schiffsmast, Klettermast» — s. Ma(a)scht II — ech war op de Mast geklommen — Nösl.: ich sutz om Masten.
 
masteg Adj.: 1) «feuchtwarm, feucht und schwül» — m. Wieder — schmeier a m. Wieder — bei su engem mastige, fäichte Weder schloen d'Grompere gäier ëm (Echt.: bei diesem feuchtwarmen Wetter welkt das Kartoffelkraut sehr leicht); 2) «dick und faul»; 3) «fettig» — eng m. Haut — cf. ma(a)schteg.
 
mastéideg Adj.: «sehr groß» — e mastéidigt Gefi(e)r (sehr großes Fuhrwerk) — cf. ongeheierlech, ongehuwwelt.
 
Mastik I (Ton: 1 u. 2) «Glaserkitt» — 't as eppes wéi M. (klebrige, weiche Masse) — Ra.: en as esou hongreg, e fréiss de M. vun de Fënsteren. [Bd. 3, S. 99]
 
Mastik II (Ton: 1) M.: «Verstellen von Korrekturzeilen» (Druckerspr.).
 
Masurka F. — wie hd. — si danze Polka a Masurka.
 
mat (mit kurzem Vokal) A. Adv.: 1) «mit» — ech si m. (bin dabei, mache mit) — bas de och m? (spielst du auch mit?) — wien as m.? — oft kurz (fragend, auch zustimmend bei Spielen): m. — allgemein: hie ka m. sin (kann zufrieden, einverstanden sein) — bei deem Präis wir ech m. (einverstanden) — sou kann ech nun eemol nët m. sin — do sin ech nët m. (mit dem Geschäft, dem Preis bin ich nicht einverstanden, auch: ich mache nicht mit — politisch od. moralisch) — ech kann nët m. dralauden (kann nicht damit einverstanden sein, bin dagegen) — m. affere (s. d. sub 2), m. stëmme goen (wahlberechtigt sein) — hien as ëmmer alles m. (er ist, tut immer mit) — du muss elo m. (sin), of s de wëlls odder nët (du mußt mittun, mitgehen, ob du willst oder nicht) — befehlend: wann ech gin, da gees de m. — ech gouf och alt an déi Saach m. eragezunn (wurde auch in diese unangenehme Angelegenheit verwickelt) — du bas (och) m. dru Schold — du bas m. ugeklot, m. schëlleg — ech wor m. erféiert (war mit den anderen erschrocken, obwohl es mich nicht betraf) — hien as m. dat Bescht wat mer hun (einer der Besten) — Ra.: dee m. deelt (teilt), Undeel (Anteil) huet — Kinderreim: gäs de m.? auf die Frage: wuer? folgt die Antwort: an déi al beschassen Hatt! — ähnlich: gäs de m. / op de Knapp? / wat do man? / Holz haen / Dëppe géissen / Huese schéissen; 2) (lok. z. B.: Echternach, Grevenmacher) «halbwegs, teilweise, etwas» — d'Kand wor m. erféiert, wéi de Vollert (Betrunkener) Kreesch gedon huet — et as haut m. gefruer (es hat leicht, kaum merklich gefroren) — et as m. kal (etwas kalt) — d'Fënstere si m. ugelaf (etwas mit Dunst beschlagen) — et as nët m. gout (die Sache sieht schlimm aus, steht schlimm); B. Präp.: «mit» — a. zeitbestimmend: m. Stonnen as en nët gutt ze spriechen (stundenweise ist er ungehalten) — m. Momenter as e béis op der Broscht gepaakt — m. Zäite sin d'Schwäin nët mat him ze hidden (zeitweise ist er sehr schlecht gelaunt) — lok. Mosel: m. Stërrem (s. Stuerm) kréien ech Rëss an d'Been (an de Läif — zeitweise habe ich Reißen in den Beinen, im Leib) — en as m. Zäite komm (er kam frühzeitig) — wann s de lo gees, bas de m. Zäiten do (frühzeitig genug) — ech wor m. der Nuecht doheem (bei Einbruch der Nacht) — dat kënnt m. de Joren, m. dem (mam) Alter (das sind Alterserscheinungen); b. begleitend, zusätzlich: komm, géi m. mir — géi du däin Hutt geet m. dir (gehe nur, wir möchten dich los sein) — m. enger Läich (s. d. sub 3) goen — m. engem schlofe goen (zu Bett gehen) — ee m. schlofen huelen — beim Kegelspiel: hien huet de Bauer m. där hënneschter (scil.: Käl) gespillt — ech hu gär Kaffi m. Mëllech a m. Zocker — e Wieder m. Knëppelsteng (ein Gewitter mit Hagelschlossen) — en Donnerwieder m. Schlappen (ein arges Ungewitter) — Grompere m. Gréiwen (Kartoffeln mit Speckgrieben) — Ham m. Zalot (Schinken mit Salat) — Judd (s. d. sub I) m. Gaardebounen — d'Leit m. de Gromperen (die Kartoffellieferanten) — de Mann m. der Mëllech (der Milchmann — cf. Mann sub 7) — m. all sénge Frënn delen — abweisend: wann ech och nach m. dir delen, dann huet kee méi näischt (kee méi eppes, keen näischt — wenn ich auch noch mit dir teile, haben wir beide nichts) — spaßh. Antwort, z. B. in Gaststätten auf die Frage: eng Drëpp m. engem Humpen (scil.: Béier)? — m. ouni! oder: ouni m.! — m. Schwonk sangen — eng Walz (Walzer) m. Schwonk — spaßh. beim Tanz: m. oder ouni (m. Schwonk) — gefüllt mit (Inhalt): eng Tut m. Räis — e Sak m. Gromperen — eng Fläsch m. Béier, Mëllech, Waasser, Wäin — eng Këscht m. Neel — e Pak m. Fleesch; c. modal und instrumental: looss mech m. Rou (m. Fridden — laß mich in Ruhe, in Frieden) — en as m. Lige feel gaang (er bot Lügen feil) — en as m. sech zu Kouer (s. d. sub 5) gaang — hatt léisst alles m. sech maachen (sie läßt sich jede Freiheiten gefallen) — elo kanns de dech m. der (m. dénger) Nues huelen (dir selbst die Schuld zuschreiben) — hien as iwwerall m. der Nues derbäi (der Nues vir, virbäi — er ist überall in vorderster Linie) — ee (sech) m. der Hand huelen (bei der Hand nehmen) — en as m. der Hand an der Täsch erwëscht gin (er wurde beim Stehlen ertappt) — m. engem Ulaf, Unzock sprangen — m. der Aangel, der Hand, den Hänne fëschen — m. den Zänn grätschen — m. der Zong ustoussen — ech si fäerdeg m. ménger (der) Aarbecht — m. [Bd. 3, S. 100] deem as d'Zäit vergaang (damit verging die Zeit) — ech hun et m. der Post, mat der Bunn geschéckt — si hun elo grad m. der Musek ugefaang (die Tanzkapelle hat eben begonnen zu spielen) — m. eppes erausplatzen, erausrécken, gefuer kommen (etwas zur unrechten Zeit sagen) — béis (s. d.), frou (s. d.), gutt (s. d.), kënneg (s. d.) m. engem (eppes) sin — m. engem goen (Umgang haben) — wéi geet et m. eisem Kranken? — beim Kartenspiel: ech hun de Streech m. der Damm getrompt an hien as mam Kinnek driwwer gaang — m. Kräid geschriwwen (mit Kreide geschrieben) — m. bloer Faarf gemoolt (mit blauer Farbe gemalt) — m. Tusch gezeechent (mit Tusche gezeichnet) — m. gëlle Buschtawe geschriwwen (goldenen Buchstaben) — d'Kanner schreiwen ewell m. der Fieder (m. Tënt(en), m. der Tënt) an nët méi mam Griffel (die Kinder schreiben bereits mit der Feder, mit Tinte, und nicht mehr mit dem Griffel) — dee schreift m. engem Gräf (s. d.) — wéi stëmmt et m. der Mënz? (mit dem Geld) — en huet m. näischt ugefaang — et muss een sech alt m. wéinegem zefridde gin — Raa.: m. Froe vermécht ee näischt (s. sub froen) — m. Verläf (s. d.) ze rieden — m. villem hält een Haus, m. wéineg kënnt een aus — m. Bengele fänkt ee keng Vullen, a m. Esseg keng Mécken — engem m. der Scheierpaart (s. d.) wénken a m. dem (mam) Hiirzel (s. d.) op d'Maul schloen; ohne Artikel: mir si mat Gruewe fäerdeg (mit dem Graben) — ech si fäerdeg m. Schreiwen, Tëlefonéieren — mir hu m. Séien (Säen), Pléien (Pflügen), Méien (Mähen) ugefaang (begonnen — cf. sub mam) — m. Joren erkaalt alles (in verschiedenen — unbestimmten — Jahren erfriert alles); mit zwei Substantiven in festen Verbindungen: m. Bieden a Biedelen (mit Bitten und Betteln) — m. Gebalechs a Gejozels (mit Mühe und Not, mit vielen Scherereien) — m. Haut an Hoër (mit Haut und Haar) — m. Kand a Kënn (Këss — mit Kind und Kegel) — m. Läif a Séil (mit Leib und Seele) — m. Récken an Zécken (mit Mühe und Not) — m. Rosen an Tornéieren (mit viel Raserei und Geschrei) — m. Schong an Huesen — m. Sak a Pak — m. Suedel an Zam — m. Traatschen a Klaatschen; oft Verschmelzung (Dativ) in M. und N.: mam — m. Aasch (Hënner) am Bett leien — m. Schwätze geet et nët duer — wann s de m. Gruewe fäerdeg bas, fänks de m. Séien un (cf. oben ohne Artikel) — hien as laang m. Nopeschmeedche gaang — wa mer äis tommelen, komme mer nach m. Dag heem (vor Einbruch der Nacht) d'Kand m. Waasser ausschëdden — — wéi as et m. Bezuelen? darauf die spaßh. Antwort: gutt, a mat dir? — m. Alter kënnt esou eppes — m. Jorhonnert (s. d.) goen — m. Kapp durech d'Mauer rennen — m. Fouss stoussen — m. Fouss ëmschloen — m. Kapp stoussen — m. Kapp (mat den Ouere) wibbelen (den Kopf — die Ohren — hin und her bewegen) — de Mann m. Baart, m. Hummer (s. Mann sub 7) — déi Al m. Vullekuerf (s. d. sub 1) — d'Kand m. Numm nennen — eng Fläsch m. Hals (s. d.) huelen — ee m. Krag, Schlapp, Schlawittchen huelen — m. Gesouers, Geklos, Gepinschs geet et nët duer — et konnt een him m. Fanger an d'Ae fueren, sou voll (betrunken) wor en — ee Bëntel, Buttéck, Misär, eent m. aneren (eines um, durch, das andere) — m. Verläf (s. d.) vum Papp — in Zussetz.: dermat, domat, heimat, lomat, woumat (s. d.).

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort:
 
  

 

© 2010 - Projekt LexicoLux des Laboratoire de linguistique et de littératures luxembourgeoises der Universität Luxemburg, in Kooperation mit dem Kompetenzzentrum für elektronische Erschließungs- und Publikationsverfahren in den Geisteswissenschaften an der Universität Trier
Hinweis zum problematischen Wortgut