MattMattantMattäi, MattäësMatte-MattegëftMattekëschtMattekrautMattekugelMattelachMattepolleferMattepolverMattesakMattevullMattevullmattéierenMatteisMatteisdagMatteismoossMattelamattenmattigMaturitéitMaturitéitsexamenMatusalemMatuseliMatutsch, MatutzmatutschegMatzmatzen, matten, mëttenm.derdurech, m.dran, m.drënner, m.- drop, m.durechMatzendeckelchenmauMauchmauchegmauderenmauderzeg, maudreg, gemaudertGemaudersGemagdersmauenMauerGemaiers, GemaieschMauer-mauer-MauerblimmchenMauerfochsMauerfouMauerfouMauerkapMauerkraitchenMauerkrécherMauerlatMauermëschMauerratMauerrautMauersauerampelMauer(e)schafMauerschlëfferMauerschnouerMauerseelchenMauerspatzMauerstänMauersteenMauerstullMauer(e)verbondMauervullMauerwierkMauerwollefMauerzillmauerenMauererGemauersMauererMaufelmaufelegmaufeleneramaufelenGemaufelsMaulMailchenMaul-maul-MaulaafsblummMaulafMaulafenMauldéierMauleisenMauleisenMaulmreiMaulhouerMaulieselMaulkuerfMaullëpperchenMaulmécherMaulmoossMaulplachMaulspärMaulspillMaulspillMaulspillesMaulstrëpp | Matt II F.: «Matte» — in Zussetz.: Foussmatt, Hängematt.
Mattant (Pl. Mattanten, Dim. Mat(t)i, Matts) F.: 1) a. «Tante» — s. auch: Tat(t)a — Ra.: Ja, wa méng M. Rieder hätt, wir s'en Omnibus (ja, wenn) — ähnlich: wa méng M. Poletten hätt, hätte mer en Offizéier am Haus — ech gin nach bis bei d'M. (muß noch [Bd. 3, S. 105] austreten) — e schwätzt wéi eng al M. (unzusammenhängendes, krauses Zeug) — Zussetz.: Almattantegeschichten; b. «alte (dicke) Frau» (abfällig) — et as eppes fir al Mattanten, awer näischt fir jong Medercher — an deem Kleed bas d'eppes wéi eng (al) M. — cf. Matutsch; c. «korpulente Frau» — wat as dat eng M. gin, zënter et bestuet as (korpulent geworden); 2) «altes minderwertiges Stück Vieh» (Kuh, Ochse) — ech krut beim Metzler e Stéck (scil.: Fleesch) vun enger aler M., et gët nët mëll; 3) (spaßh.) «Cello, Baßgeige» — d'M. schruppen (Cello spielen).
Mattäi, Mattäës männlicher Vorname: «Matthäus» — in der Ra.: lo as M. am letzten (jetzt ist es am Ende) — du bas nach nët laanscht M. gelaf (BERENS, Kerfegsbloum: du bist wohl nicht bei Trost) — s. Matteis und Mates.
Matte- -gëft N.: «Mottengift»; -këscht F.: «Mottenkiste»; -kraut N.: «gebräuchlicher Honigklee» (Melilotus offic.) — Volksgebr.: in ein Säckchen gebunden u. zur Abwehr von Motten in den Schrank gehängt; -kugel (Dim. -kigelchen) F.: «Mottengift (Naphtalin) in Kugelform»; -lach N.: «Mottenfraßloch» — de Pullover as voller Mattelächer; -pollefer, -polver N.: «Mottenpulver»; -sak M.: «mottensichere Schutzhülle für Kleidungsstücke»; -vull M.: «Eisvogel» (Alcedo atthis) — andere Namen: bloe M., Äisvull (s. d.), bloe Waasservull, Waasserspiecht, Waasserhinnchen, Bloamsel; groe M. M.: «Flußuferläufer» (Actitis hypoleucos) — andere Namen: Sitzi, Sitzchen, Zid(d)erchen.
mattéieren trans. Verb.: «mattieren».
Matteis (Ton: 2) männlicher Vorname: «Matthias, auch: Matthäus» — Wetterregel: Zënt M. mécht Äis oder brécht Äis — Ra.: Zënt M. mussen d'Gäässe bëtschelen, se siewe gebockt (gedeckt) odder nët — oder: op M. bëtschelen all Geiss, se siewen zu Bock odder nët (cf. Gääss sub 1) — Reim: den hellege M., dee sot zu siwe Joër, déi wiirklech Faaschtespeis, déi war nach ëmmer moër — s. Mates und Teis, Mattäi.
Matteisdag M.: «Festtag des hl. Matthias» (24. Februar) — (Der M. wird in manchen Dörfern des Landes als Lokalfest begangen, mit Prozession — etwa Eischen — und Pilgermesse. Der hl. Matthias wird gegen Husten und Halsweh, auch zur Berufswahl — Allerborn — angerufen).
Matteismooss F.: «Maßeinheit» (von den Gütern und Weinbergen von der Abtei St. Matthias in Trier herrührend; in Ehnen, Wormeldingen, Canach, Lenningen enthält das Fuder 24 Hotten, aber die Hotte hat 32 Pots (Kannen, Maß) mehr als im Altmünstermaß).
Mattela (Ton: 1) M. — s. Matrass.
matten — s. matzen.
mattig — s. mateg.
Maturitéit F.: 1) «Reife»; 2) «Reifeprüfung» — en huet séng M. gemaacht; 3) «Zeugnis der Reifeprüfung» — en huet séng M.
Maturitéitsexamen M.: «Reifeprüfung» — e mécht de M.
Matusalem M.: «Mathusalem» — in der Ra.: al wéi M. (uralt) — Scherzrätsel: wat fir Hoer hat dem M. säin Iesel? — Antwort: Ieselshoer (MKr. Nr. 772).
Matuseli F.: 1) «übereilte, ungeschickte Person» — cf. Hasel; 2) s.d.f.
Matutsch, Matutz F.: «altes, kleines, zahnloses Weib» — déi al gräisslech M. (altes, häßliches Weib) — dazu: matutscheg Adj. — dafür auch: Tutsch (s. d.).
Matz 1) a. männl. Vorname «Matthias» — da wëll ech M. heeschen (das ist unmöglich, kann — und darf — nicht geschehen); s. — Mates; b. weiblicher Vorname: «Mathilde»; 2) (lok.) M.: «Hummel» — s. Bommel II.
matzen, matten, mëtten Adv.: «mitten, inmitten» — m. am Bësch — dat Haus läit m. am Duerf — m. an der Baach — en as m. an den Dreck gefall — m. am Gewulls — du hues m. an der Saach ugefaang — m. am Wanter — m. an der Nuecht, am Dag — du kanns mech m. am Aasch lecken — dafür euphemist.: du kanns mech matzen an der Groussgaass . . . goe loossen — in Verbdg. mit Präp.: m.derdurech, m.dran, m.drënner, m.- drop, m.durech.
Matzendeckelchen M.: «Alandblecke» (Fisch) — cf. Alëf sub 2) — s. auch: Schneider.
mau Adj.: «flau, schlecht» — wéi gin d'Geschäfter? Antwort: m. — 't gesäit m. aus bei denen.
Mauch (Nösl.: Mau — phV. cf. Ltb. 81) M.: 1) «Mauke» (Fußgeschwulst bei Pferden, Ochsen, Wild, [Bd. 3, S. 106] Hase) — cf. Crapaud, Schwammfleesch, Mouk sub 3); 2) «krebsartige Wucherung an Obstbäumen und Reben» (durch Frost nach dem Aufsteigen des Saftes oder durch übermäßige Düngung verursacht) — de Stack huet de M. — s. Wollef; 3) «Wichtigtuer» (verächtlich) — an esou e M. wëllt an eis Familjen eran! — soll dee M. engem dann iwwerall an de Féiss stoen?; 4) männlicher Vorname: «Michel» — s. Misch.
maucheg Adj.: 1) «skrofulös»; 2) «bemoost» (Bäume); 3) «morastig» — eng m. Wiss, déi vergruet as mat Moss a mat Jénken (feuchte, mit viel Moos und Binsen bewachsene Wiese).
mauderen (lok.: Bondorf, Wiltz: magderen) intr. Verb.: 1) «nicht kleidsam sein» — dat Gezei maudert, 't as eppes wéi e Sak — dazu: mauderzeg, maudreg, gemaudert (s. d.) Adj. — cf. kniw(w)elen sub 4, knujhelen sub 1) — s. ugemaudert — Abl.: Gemauders N.: «Gefältel» — wat fir e G. as dat hei ënner den Ärem vum Kläd! 2) «durchwühlen und durcheinander werfen» — ech hun am Schaf gemaudert, wéi méng Mamm mech agespaart hat (sagte das Kind, das man eingesperrt hatte) — Abl.: Gemagders N.: «umständliches Durchwühlen» — s. Magd.
mauen (selten) intr. Verb.: «durch Mundziehen seine Mißbilligung bekunden» — wat hues de dann näs ze m.?
Mauer (Pl. Maueren. Dim. Maierchen — phV. cf. Ltb. 74 — LSA Karte 131) F.: «Mauer, Wand» — eng dréche M. (ohne Mörtel) — eng hallefscheedlich (s. d.) M. — eng dënn M. — eng banne (innen) M. — eng bausse, baussenzeg, bäissescht M. (Außenmauer) — fréier sin d'Mauere mat Läm gebaut gin, dofir waren se sou déck — et stin nëmme méi e puer Maueren do vum Schlass (Ruinen) — 't as eng héich M. ëm den Haff — eng M. bewerfen (s. d.) — d'M. ausfouen (s. d.) — mir hun d'M. ëm de Gaart gefléckt (ausgeflickt) — mir hun nach Drot iwwer (op) d'M. gemaacht (Drahtgeflecht über der Gartenmauer angebracht) — reif dech nët laanscht d'M., d'Wäiss (Tünche) geet of — d'Zaldote, d'Gefaange, d'Stodente sin iwwer d'M. gaangen (die Soldaten, Häftlinge, Studenten sind heimlich aus der Kaserne, dem Gefängnis, dem Internat ausgebrochen) — deem as keng M. ze héich (er ist waghalsig, unternehmungslustig, übermütig) — d'Zaldote stoungen do ewéi eng M. bei der Parad (stocksteif) — d'Kou steet ewéi eng M. (beim Decken durch den Stier) — dazu (obsz.): hatt hält stall wéi eng M. — Sportsspr.: eng M. maachen (durch Aufstellen der Spieler das Fußballtor schützen) — Raa.: en as esou knaschteg, wann een e widder eng M. géing klaken, e bléif drun hänken — fir eng Drëpp géing en eng M. ausgoen (das Unmögliche tun) — 't as fir eng M. auszelafen, fir mam Kapp widder eng M. ze lafen (Ausruf der Verzweiflung, des Unwillens) — da renn mam Kapp durech d'M., mä pass op, d'M. as méi haart wéi däi Kapp (zu einem Eigensinnigen, Starrköpfigen) — ech sti virun enger M. (vor unüberwindlichen Schwierigkeiten) — lo stät e mam Kapp bei der Mauer — abweisend: mam Réck laanscht d'M. — häls de d'M. un? (zu jemand, der sich an eine Mauer lehnt) — ech hätt eng M. (en Haus — s. d. sub 1) op e gebaut (ich hatte vollstes Vertrauen in ihn) — hien huet en un d'M. gedréckt (in der Diskussion in die Enge getrieben, an die Wand gedrückt) — d'schinesesch M. (lok. spaßh. für die lange Einfriedigungsmauer der Domäne Kockelscheuer); Abl.: Gemaiers, Gemaiesch N.: «Gemäuer» — su en aalt G. — Zussetz.: Brand-, Buurg-, Festungs-, Gaarde-, Grenz-, Grond-, Haapt-, Kallek(s)-, Kiirfechs-, Konvikts-, Läm-, Näid-, Permangs-, Prisongs-, Säite-, Sträit-, Wéngerts-, Zillemauer.
Mauer- / mauer- | |