MënschemassMënscheméig(e)lechMënschemigelichMënscheméiglechkätMënschekeetMënscherotMënschescheiMënscheschlagMënscheschwächtMënschespillMënschestotMënschentrawoltMënscheverstandMënschewëllenmënschelenmënschenMënschhät, -heetmënsch(er)lechMenster, MenschterMensterliddMënsterMënsterkéisMënstermoossMënsterturMentioun, MeñtiounMenüMenuetMenuettMënzM. gin aM. erausginMünzmënzenMënz(e)sammlongmerMërbelMercerieMercimerciMerciersfabrikMercierskellerenMerciersmusekMerdeMerdageMèreMergel, MiergelMergelbuedemmergelen, miergelenMergenhaffMerikaMerikaner(in)Mëriñk, Merrink, MéringueMëriñkentaartMerinos-schof, Merrjinos-schofMerinoswollMéritemeritéieren, merdéieren, mertéierenMerkelMerlanMërrelMertertMëschMësche(n)-MëschenaschtMëschennaschtMëscheboxMëschefrächenMëschegulliMëschemännchenMeschMëschasi, MaschasiMësch(e)lerMësch(e)lerbroutmëschengemëschtGemëschsMëschmaschinMëschong, MëschonkMëscht, Mëst, Mascht, MastMëscht-mëscht--äMëschtbaatschMëschtbauerMëschtbeiMëschtbierMëschtbierdMëschtbockMëschtbrietMëschtgräfMëschtgreefMëschtguewelMëschthafMëschthammelMëschthattMëschthattMëschtkarMëschtkinnekMëschtklappMëschtknoll | -mass F. — s. -spill; -méig(e)lech, -migelich Adv.: «menschenmöglich» — bes. in Ausrufen: et as dach nët m.! — wéi as esou eppes m.? — as et m.? — substantiv.: mer hun all Mënscheméigleches gemaacht — dat (onst) Mënscheméiglecht as gemaacht gin, mä et wor ze spéit; -méiglechkät, -keet F.: «Menschenmöglichkeit» — 't as keng M. (es besteht gar keine Möglichkeit); -rot M.: «Menschenverstehen» — dat versteet kee M. (da stehen wir vor einem Rätsel — C); -schei Adj.: «menschenscheu»; -schlag M.: «Menschenschlag»; -schwächt F.: «menschliche Schwäche» (C); -spill N.: 1) «Menschengewühl, Menge» — dafür auch: -geschéck, -mass, -stot, -trawolt, -wull; 2) «Schicksal» (C); -stot M. — s. d. vor.; -trawolt M. — s. -spill; -verstand M.: «Menschenverstand» — do muss ee kee M. méi hun (keine Überlegung mehr haben) — de gesonne M. muss engem dat soen — sou en Déier huet M.; -wëllen M.: «Menschenwille» — de M. as séng Séilegkeet (C).
mënschelen intr. Verb.: «menscheln».
mënschen intr. Verb.: 1) «das Kartenspiel Mënsch spielen» — mir hun eng ganz Nuecht gemënscht — mënscht der?; 2) «coire».
Mënschhät, -heet F.: «Menschheit».
mënsch(er)lech Adj./Adv.: «menschlich» — dat as nët méi m. — entschuldigend: dat as m., maacht Iech näischt draus — eng m. Schwächt — 't as em eppes Mënschleches passéiert — cf. onmënschlech.
Menster, Menschter ON.: «Mensdorf» — Dorf der Gemeinde Betzdorf, Kanton Grevenmacher — 434.
Mensterlidd N.: «Mensterlied» — ein zum Volkslied gewordenes Spottlied auf eine Begebenheit im Dorfe Mensdorf; Beginn des Liedes: Et wunnt sech ein Weibsbild an der Biirgerschaaft [Bd. 3, S. 136] Menster, an di konnte nicht di Zeit erwaarden, bis sie heirode sollt.
Mënster M.: «ursprünglich Münster, Kirche der ehemaligen Benediktinerabtei in der Vorstadt Grund (Luxemburg), heute Stellenbez.» — cf. Al-, Neimënster — dazu die folg.
Mënsterkéis M.: «Käseart» (nach dem Herstellungsort Münster im Elsaß).
Mënstermooss F. — s. Almënstermooss.
Mënstertur M.: «Turm der Münsterkirche» (hoher spitzer Turm, der einen Weitblick über die ehemaligen Festungsmauern hinaus gestattete — im Malbrucklied heißt es: séng Fra geréit an d'Ängschten, si klëmmt op de M.) — Raa.: sou al wéi de M. (sehr alt) — du hues besser dat ze man, wéi no Mënster op den Tur ze klammen (an ze kucken — etwas Mühseliges).
Mentioun, Meñtioun F.: «ehrende Erwähnung, Nennung» — en huet eng M. kritt beim Concours (beim Wettbewerb) — (Nach dem Kriege 1940-45 verlieh eine zu diesem Zwecke gebildete Kommission den ehemaligen Widerstandskämpfern, besonders innerhalb des öffentlichen Beamtenkorps, gemäß ihren Verdiensten eine M. ersten, zweiten, dritten Grades) — en huet vu sénger M. (beim Avañcement) profitéiert.
Menü (Ton: 2) M.: 1) «Speisefolge» — wéi as de M. haut? — en huet de ganze M. am Baart hänken (er hat sich besabbert) — wéi war de M. op hirer Komm(un)ioun?; 2) «Speisekarte» — reecht mer emol de M. eriwwer — si hun extra Menüen drécke gelooss — hues de de M. matbruecht? (die Speisekarte mitgebracht?) — mer mussen de M. nach opsetzen — wat hu mer dann haut om M.? (was gibt es heute zu essen?).
Menuet (wie frz., Ton: 1), Menuett M. — s. Minnewee.
Mënz (Westen: Méinz — Pl. Mënzen) F.: 1) «Münze» — réimesch Mënzen — heednesch Mënzen — s. Hädekapp; 2) «Kleingeld» — ech hu keng M., kanns de mer vläicht wiesselen? — kanns de mer fir honnert Frang M. gin? — ech hun e Koup M. an der Täsch kludderen — ech krut nëmmen e bëss-che M. erëm vun honnert Frang — Dir kënnt d'M. (fir Iech) halen — en huet Lëpsen (hatt huet e Busem), 't kënnt ee fir honnert Frang M. drop zielen (er hat dicke Lippen, sie hat einen stark entwickelten Busen) — übtr.: ech hun em d'M. vu séngem Stéck gin (Gleiches mit Gleichem vergolten) — ech sin em d'M. nët schëlleg bliwwen (blieb ihm die Antwort nicht schuldig); 3) «Geld» (überhaupt) — spaßh. Ra.: keng (méi) M., keng (méi) Freed — stiech déng M. an, ech bezuelen — 't kritt ee séng M. nët ze gesinn (er ist äußerst sparsam, auch: er gibt nichts aus) — da réck mat der M. eraus (zahle) — eraus mat der M. — dat kascht e Koup M. (viel Geld) — et feelt un der M. — ech sin haut nët déck bei M. (bei Kasse) — duerfir hun ech keng M. (gebe kein Geld dafür aus) — dat huet mech méng (gutt, bor) M. kascht — do kritt ee nach eppes fir séng M. — mat der M. bedrue gin (falsche Geldstücke bekommen, auch: übervorteilt werden) — en as nët mat der M. bedrue gin (er ist nicht übervorteilt worden, auch iron.: er hat nichts erhalten); 4) «Rückseite der Münze» — Kapp (s. d.) oder M., auch: Kräiz oder M. (das Los entscheidet — s. de Su werfen); 5) M. gin a. Druckerspr.: «ganze Schriftblöcke vom Vorsteher der Druckerei gegen andere, kleinere austauschen»; b. «bei Meinungsverschiedenheit den andern zu übertrumpfen suchen»; c. M. erausgin: «so antworten, wie man angeredet wird»; übtr.: 6) a. «Behandlung» — lo gët et awer aner M., mäi léiwe Männchen (drohend: strengere Behandlung); b. mit bor (s. d. sub 1)— dat muss de nët fir bor M. huelen (nicht als unbedingt wahr ansehen) — da's esou gutt wéi bor M. (sehr sicher) — deen as esou gutt wéi bor M. (er ist kapitalkräftig, sicher, zuverlässig) — Münz in der spaßh. Übersetzung: la M., die Freude.
mënzen trans. Verb.: 1) a. «größeren Geldschein gegen Kleingeld wechseln» — Nösl.: ich han elo grad dausend Frang gemënzt an ewell as näist mi do — su bal di déck Schénger gemënzt se, gin se husch (s. d. sub 2)b.) — ich muss mënze lossen (wechseln lassen) — cf. wiesselen; b. «zu Geld schlagen, machen» — bei deem gët alles gemënzt (ähnlich: Su (Siichen) zu Su (Siiche) geschloen oder wäisst Lieder (s. d.) bräden); übtr.: 2) intr. Verb.: a. «münzen, abzielen, anspielen» — dat wat hie sot, wor nët fir dech gemënzt — dat wor nët esou gemënzt (nicht so gedacht) — hien huet et sécher fir (op) mech gemënzt (auf mich abgesehen, auf mich angespielt); b. «bestimmen» — déi Plaz wor fir [Bd. 3, S. 137] en anere gemënzt wéi fir dech; 3) «verstehen, auslegen» — jiddwer Wuert falsch m. (C); 4) «untersuchen, bes. das Geschlecht bei Kleinvieh (etwa Kaninchen, Ferkel) feststellen (auch — gemein — auf Menschen bezogen)».
Mënz(e)sammlong F.: «Münzensammlung».
mer (mər) unbest. Pron. Sing. 3. Pers.: «man» (diese unbetonte Form findet sich heute noch in [altertümlichen, sprichwörtlichen] Redewendungen und ist besonders in Luxemburg-Stadt und im Nösl. gebräuchlich; am geläufigsten wird heute das Fürwort «een» in der Funktion des unbestimmten «man» gebraucht — s. BGra § 22,2 — weiter än, een sub 5 — cf. sub dir, mir) — mer weess dat (man kennt das) — wéi mer seet (wie man sagt) — mer kennt déi Geschicht (man kennt diese Begebenheit) — mer ka soe wat mer wëllt, hie mécht et einfach nët (man kann sagen was man will, er tut es einfach nicht) — mer ka keen un den Oën (Augen) erëmspillen (man darf niemand zu sehr verulken — C) — wéi mer säi Bett mécht sou schléift mer (wie man sich bettet, so schläft man) — mer ka mer ës gläwen (man darf mir es glauben) — mer kann nët un alles denken — dat as onst Land fir dat mer géif heinidden alles won (Nationalhymne von Lentz: das ist unser Land, für das man alles wagen würde) — wëllt mer bei d'Zaldote gon, da muss mer och e Patt verdron (Dicks: Ramplassang).
Mërbel (lok.: Grevenmacher) M.: «Knicker» — s. Mierbel, Jhick I sub 1).
Mercerie (wie frz.) F.: «Kurzwarengeschäft».
Merci (wie frz., Ton: 1) M.: «Dankeswort, Dankgefühl» — as dat däi M.? — en huet kee M. fir keen — vun deem do erwaart der kee M. — en huet keen Äddi (s. d.) a kee M. — an du hat ech mäi M. — ech krut eng ganz Täsch voller Merciën, an där gi vill dran — sénger Merciën as ee gewass (iron.) — de M. as om Katterwang erhéngert (iron.) — dir huet (dir kritt) kee M. derfir (vun de Leit) — et as mer kee M., wann de Kuch nët geroden as (es befriedigt mich nicht) — hun ech elo de M.? (wenn das Kleinkind seine Notdurft auf das Kleid der Mutter verrichtet hat) — cf. Dank.
merci Interjekt.: «danke» — m. villmools, villmools m. (vielen Dank) — da so schéi m. (zum Kinde) — m., datt der komm sid — ablehnende Antwort (entrüstet): abbee m. (dann)! — äddi (awuer) a m. — en huet nët awuer a nët m. gesot (er ist auf und davon) — wéi geet et? — Antwort: m. der Nofro — m. fir d'Gesellschaft (auch iron.) — ech kommen der m. soe fir déng Gutthät — deen do huet geléiert m. soen — e géing sech d'Zong léiwer ofbäissen ewéi m. ze soen — as et m.,jo odder neen?
Merciersfabrik F.: «frühere Champagnerabfüllung der Firma Mercier in Luxemburg-Bahnhof» — dazu:
Mercierskelleren Pl. M.: «tiefe Felsenkeller dieser Firma».
Merciersmusek F.: «Betriebsmusik dieser Firma».
Merde (wie frz., gespr. mεrt) F.: 1) «Scheiße» (nur übtr.) — wat as dat eng M. (a. welch schmutzige, beschwerliche Arbeit; b. welch schmutziges Wetter) — cf. Schissi; 2) Interj. etwa: «verflucht» (häufig gebrauchter Kraftausdruck, ohne daß jedoch meist dem Sprecher die skatologische Bedeutung des Wortes — Exkremente, Scheiße — bewußt wäre, auch zu: o Märri umgebogen) — in Zussetz.: merdalor (merde alors), m. alör — spaßh. Zusatz: dat as kee klengen Dreck — verstärkend: Kremillnondimerd; 3) Druckersprache: «alles was fettig ist» — dazu (lok.: Rümelingen): | |