|  Messerchen N. — a. Dim zu: Messer; b. bes.: «Federmesser».
Messerches N.: «Messerspiel der Knaben» — dafür auch: -krich, cf. Messer sub 1) — Verlauf des Spiels (z. B. in Binsfeld, Simmern): Ein Taschenmesser mittlerer Größe muß auf verschiedene Arten je dreimal so geschleudert werden, daß es im Boden stecken bleibt. Es wird folgendermaßen geworfen: Zuerst am Heft gefaßt, dann aus der flachen Hand, mit geschlossener Hand (Faust), vom Handrücken aus, mit über der Brust gekreuzten Armen, wobei, wenn mit der rechten Hand geworfen wird, mit der linken Hand das rechte Ohrläppchen angefaßt, der rechte Unterarm über dem linken sein muß, und umgekehrt; Gewinner ist, wer alle diese Übungen zuerst dreimal beendet hat; der Verlierer muß einen kleinen Holzkeil, der mit demselben Messer in den Boden geschlagen wird, mit dem Munde herausziehen — cf. Ksp. Nr. 112.
Messing, Messéng (Ton: 1) M.: «Messing» — cf. giele Koffer (s. d.).
Messire-Jean M.: «Hansbirne» (Pirus Joannis).
Mësteler M. — s. Mëspelter sub 1).
Mëstel(t)er M.: «Mistel» — s. Mëspelt.
Mesure (wie frz. — Pl. Mesüren) F.: 1) «Maßnahme» — wann et nët anescht geet, da musse mer méi streng Mesüren ergräifen — géint dee musse Mesüre geholl gin — ech hat méng M. geholl (hatte mich vorgesehen); 2) «Maßhalten» — e kennt keng Mesür(en) (keine Grenze).
Meta F.: «Metagraphie» (Schulspr.).
Mëtall (Pl. Mëtallen, Mëtaller) M. und N.: «Metall» — Zussetz.: Wäissmëtall.
mëtallen Adj.: «metallen» — mëtalle Knäpp (Knöpfe aus Metall).
Meten (lok.: Echt.) Pl.: 1) «Sommerfäden» (C); 2) — s. Metten.
Meter, Mäter (Arlon: Metter, lok.: Mett) M.: «Meter» — dat as e gudde (gutt e) M. (reichlich einen Meter lang) — spaßh. (drohend): bleif mer e (zéng) M. vum Leif — e schafft op de M. (er arbeitet im Akkord) — maach lues, du gës jo nët op de M. bezuelt — déi Stëffter gin am M. verkaaft — et kritt een dee Stoff am Stéck an am M. — en huet e M. Träip giess (sehr viel) — Zussetz.: Baro-, Kilo-, Kubik-, Mano-, Milli-, Thermo-, Zantimeter.
Meter- -karee (Ton: 3) M.: «Quadratmeter» — frz. mètre carré; -kibb (Ton: 3) M.: «Kubikmeter» — frz. mètre cube; -mooss F. und N.: «Metermaß» — Ggs.: Ielemooss.
meter(e)n, mäteren intr. Verb.: «mit großen Schritten gehen» — e koum der do gemetert, et huet ee gemengt e géing nach bis op Paräis — kuck! wéi metert dat Klengt ewell (bewundernd von einem Kleinkind, das schon gehen kann).
Mëthod, Mëthoud (Ton: 2) F.: «Verfahren, Art und Weise, Methode» — wat sin dat mer fir Mëthoden? — du hues eng gelunge M. fir engem eppes bäizebréngen — hien huet esou séng M. (fir sech) — 't as deem séng M. fir ze schloen (prügeln, schlagen) amplaz fir een eppes ze léieren — e schafft ouni all M. — entrüstet: wat eng M.!
Métier (wie frz., Ton: 1), Meetjee, Mëtjee, Mëttjen (Pl. Meetjeën, Mëttjen) M. (lok. auch: N.): 1) «Beruf, Handwerk» — hie kennt säi M. (er versteht sein Handwerk) — e schafft op séngem (om) M. — deen hat allerhand Meetjeën a séngem Liewen — klagend: wat as dat mir e M.!; 2) «Werkstuhl»; 3) «Strickrahmen» (Ga).
Mëtsch F.: «Semmel, Brötchen» — eng duebel M. (der Wecken) — eng geschnidde M. (viereckiges Gebäck, dessen Enden zusammengerollt sind — Ga) — Raa.: dat geet wéi d'M. am Buttéck (s. d. sub 1) — erwartungsgemäß, findet guten Absatz) — lok. Echt.: an d'Medaalje säin do wi d'M. am Buttéck (Du) — deen as mat Mëtschen a mat Kéichelcher geféidert (er ist verwöhnt) — lok. Grevenmacher: Mëtschelcher wéi gebeetschte Kannereeschelcher — Mëtsche werfen s. Botterschmiere, Gëllenzoppe, eng Mëllechzëppchen, Millerzëppche maachen — Zussetz.: Mëllech-, Waasser-, Zockermëtsch (dafür heute meist: Bréitchen vorgezogen).
Mëtschäd (Ton: 2) ON. — s. Mäerscheed — lok. Ra.: hanner M. sin [Bd. 3, S. 143] nach Leit (M. ist noch nicht das Ende der Welt).
Mëtsche(n)- -brout N.: «feines Brot aus Weizenmehl»; -buttéck M.: «(Fein-)Bäckerei»; -däg M.: «Teig aus Weizenmehl»; -fréisser M.: (lok.) «verächtliche Bezeichnung für Schüler, die im Konvikt (s. d.) essen oder für auswärtige Schüler, die ihr Mittagessen mitbringen»; -notarius M.: «Spekulant» (so nannte man vor Zeiten einige habsüchtige Spekulanten, die zur Bäckerzunft gehörten und im Einverständnis mit öffentlichen Notaren sich zu bereichern wußten — Ga).
mëtschgieweg, mëtsch(e)geweg (Echt.: mëschegieweg, Nösl. mëtschgiäwwig) Adj.: «freigebig, mildtätig» — e kënnt méi m. sin (er dürfte freigebiger sein) — häufig iron. gebr.: sief nët esou m. (teile den andern auch davon mit) — substantiv.: dat as där Mëtschgieweger och kän — für m. lok. z. B. Grevenmacher: gëppelgieweg.
Mëtt (lok.: Mëtten) F.: «Mitte, Zentrum» — Raa.: dat Gutt läit an der M. — nu verkräich dech an d'M. vum Äerdbuedem — d'M. vun der Welt as a Rëmpesch hirer Tak zu Bigelbaach (s. d.) — d'M. vum Spill (Mittelfeld, Fußballsport) — 't leien zwou Kaarten an der M. beim Skat — d'Jicke leien an der M. vum Kräs — beim Kinderspiel: wie kënnt an d'M.? — Antwort: ech kommen an d'Mëtt(en) — an d'M. strécken (die Maschen einer Nadel bis zu deren Mitte stricken) — ech hun d'Holz an der M. durechgehaen — mir kommen an der M. zesummen (z. B. wenn die Butter an zwei Seiten angeschnitten wird) — — en as an der M. vun der Klass — een aus der M. (Durchschnittsschüler) — Kegelspiel: en huet d'M. erausgespillt (die mittlere Kegelreihe umgeworfen — cf. Groussmamm) — d'M. ausmaachen (das Zentrum suchen) — an der M. vun der Woch — schéiss op d'M. (das Zentrum) — hal d'M. vum Wee (die Mitte des Weges) — dee kann d'M. nët méi halen (er ist betrunken) — e kennt keng M. (kein Maß) — Echt.: holl schin dein M. (hüte dich vor Extremen) — et hëlt een d'Mamm an d'M. (zur Ehrbezeugung).
Mëtt-/ mëtt- -summer M.: «Mittsommer»; -summesch Adv./Adj.: «in der Mitte des Sommers»; -wanter M.: «Mittwinter»; -wantesch Adv./Adj.: «in der Mitte des Winters».
Mëtteg, Mëtten M.: 1) «Mittagszeit» — as et bal M.? — 't as déck M. (zwölf Uhr vorbei) — 't as geschloe M. (desgl.) — 't as M. geschloen (genau zwölf Uhr) — 't as gluedermëtteg (s. d.) — géint de M. — et as ëm de M., géint de M., nom M. geschitt — Gruß (selten): gudde M. — en huet em de M. gebueden — cf. sub 4) — Raa.: dat dauert nëmme vun zwielef Auer bis M. (s. Auer sub 2) — en as bis iwwer M. am Feld bliwwen — wann hien sech vir béckt (bückt), as et hanne M. (von einem langsamen Arbeiter gesagt) — du behäls och nëmmen eppes (alles) vun zwielef bis M. (du bist sehr vergeßlich); 2) «Mittagsläuten» — de M. laut — 't huet M. geschloen (es hat 12 Uhr geschlagen) — de Koschter gät de M. lauden — hues de de M. nët héiere(n) (lauden)? — déi héiere vun Honger de M. nët lauden (sie leiden großen Hunger) — die Klibberjungen gehen in der Karwoche de M. lauden und rufen dabei: de M. laut — die Mittagsglocke läutet an manchen Orten nicht genau um 12 Uhr, sondern um halb zwölf — Ra.: ech schloen dech, datts de d'Mëttercher all am Ëmkräs (a siwe Märeien) lauden héiers — drohend: lo schléit et awer M. oder: 't huet scho laang M. gelaut! (jetzt langt es); 3) «Mittagspause» — (von zwölf bis ein Uhr, heute meist bis zwei Uhr) — lo maache mer M. — bei denen do gët et kee M., si ma kee M. (sie kennen keine Mittagspause) — bei hinne gët et spéit M. (M. nach der üblichen Zeit) — si schaffen iwwer de M. (arbeiten über die übliche Zeit der Mittagspause hinaus) — de M. gët en Tëmpche gehalen (in der Mittagspause wird ein Schläfchen gehalten); 4) «Mittag(essen)» — mir gin elo ze M. iessen — Frage: wat gët et (kreie mer) de (ze) M.? (was gibt es zum Essen heute mittag?) worauf die abschlägige Antwort: wat gekacht as oder Zopp an Ziessen — spaßh. (Grevenmacher): Buljerdon a Leberdon, wien dat nët ësst, dee léisst et ston! — ech muss nach eppes fir de M. kafe gon (zum Mittagessen einkaufen) — tommel dech, soss gët et de M. näischt (gët et näischt ze M)., da kriss de de Wësch an d'Dëppen (s. d. sub 1) — gudde M. (lok. etwa Echt.: gesegnete Mahlzeit) — mir hun e Koup Besuch fir de M. — ech hun nach näischt fir de M. gekacht [Bd. 3, S. 144] — mir hun ze M. gemaacht (zu Mittag gegessen) — huet der schons ze M. giess?; 5) «Nachmittagsstunden» — en Donnëschdeg (de) M. gi mer spadséieren — ech muss (haut) de M. schaffe goen — e muss de M. nosëtzen — wat schaffs de de M.? — haut de M. as keng Schoul — cf. Nomëtteg; 6) übtr.: schiele M. — a. «Sonne, die nur schwach durch den Nebeldunst scheint» — cf. sub Mätt; b. «Mensch, der schlecht sieht» (Wb. 06: Mensch mit blöden Augen) — e kuckt wéi e schiele M. — du schiele M. do! (zu jem., der etwas nicht findet) — Zussetz.: Vir-, Nomëtteg — Komp. s. sub: Mëttes-.
Mëttegiessen (lok.: Mëttesiessen) N.: «Mittagessen» (Hauptmahlzeit) — mir man owes d'M. (verlegen die Hauptmahlzeit auf den Abend, wenn etwa die Familienangehörigen mittags nicht zu Hause sind).
Mëttel (Pl. Mëttelen, lok.: Mëttle(n)) M. u. N.: 1) a. «Mittel» — e sicht M. a Weër fir un en Auto ze kommen — mat alle Mëttelen; b. «Maßregel» — do musse mer M. maachen (uns ins Mittel legen) — mer mussen aner Mëttelen ergräifen (andere Maßregeln ergreifen) — waart, ech maache M. an dat Spillchen; 2) «Heilmittel, Arznei» — ech war an d'Apdikt Mëttele sichen — den Dokter huet em e Koup Mëttele verschriwwen an se déngen all näischt — do hëlleft, do déngt all M. näischt (méi) — do hëlleft kee M. méi — dat beschte M. géint d'Giicht as . . .; 3) «Geldmittel, Vermögen» — ech si komplettemang unni M. — flësseg Mëttelen (Geld) — wann en d'Mëttelen hätt, géif en optrieden ewéi e Barong — si hun d'Mëttele nët fir hire Jong stodéieren ze loossen; 4) «Fähigkeit» — séng Mëttele gin nët duer fir ze stodéieren; Zussetz.: Hausmëttel (auch das Dim.: Hausmëttelchen), Päerdsmëttel (s. d.).
Mëttel-/ | |