|  Mëstel(t)er M.: «Mistel» — s. Mëspelt.
Mesure (wie frz. — Pl. Mesüren) F.: 1) «Maßnahme» — wann et nët anescht geet, da musse mer méi streng Mesüren ergräifen — géint dee musse Mesüre geholl gin — ech hat méng M. geholl (hatte mich vorgesehen); 2) «Maßhalten» — e kennt keng Mesür(en) (keine Grenze).
Meta F.: «Metagraphie» (Schulspr.).
Mëtall (Pl. Mëtallen, Mëtaller) M. und N.: «Metall» — Zussetz.: Wäissmëtall.
mëtallen Adj.: «metallen» — mëtalle Knäpp (Knöpfe aus Metall).
Meten (lok.: Echt.) Pl.: 1) «Sommerfäden» (C); 2) — s. Metten.
Meter, Mäter (Arlon: Metter, lok.: Mett) M.: «Meter» — dat as e gudde (gutt e) M. (reichlich einen Meter lang) — spaßh. (drohend): bleif mer e (zéng) M. vum Leif — e schafft op de M. (er arbeitet im Akkord) — maach lues, du gës jo nët op de M. bezuelt — déi Stëffter gin am M. verkaaft — et kritt een dee Stoff am Stéck an am M. — en huet e M. Träip giess (sehr viel) — Zussetz.: Baro-, Kilo-, Kubik-, Mano-, Milli-, Thermo-, Zantimeter.
Meter- -karee (Ton: 3) M.: «Quadratmeter» — frz. mètre carré; -kibb (Ton: 3) M.: «Kubikmeter» — frz. mètre cube; -mooss F. und N.: «Metermaß» — Ggs.: Ielemooss.
meter(e)n, mäteren intr. Verb.: «mit großen Schritten gehen» — e koum der do gemetert, et huet ee gemengt e géing nach bis op Paräis — kuck! wéi metert dat Klengt ewell (bewundernd von einem Kleinkind, das schon gehen kann).
Mëthod, Mëthoud (Ton: 2) F.: «Verfahren, Art und Weise, Methode» — wat sin dat mer fir Mëthoden? — du hues eng gelunge M. fir engem eppes bäizebréngen — hien huet esou séng M. (fir sech) — 't as deem séng M. fir ze schloen (prügeln, schlagen) amplaz fir een eppes ze léieren — e schafft ouni all M. — entrüstet: wat eng M.!
Métier (wie frz., Ton: 1), Meetjee, Mëtjee, Mëttjen (Pl. Meetjeën, Mëttjen) M. (lok. auch: N.): 1) «Beruf, Handwerk» — hie kennt säi M. (er versteht sein Handwerk) — e schafft op séngem (om) M. — deen hat allerhand Meetjeën a séngem Liewen — klagend: wat as dat mir e M.!; 2) «Werkstuhl»; 3) «Strickrahmen» (Ga).
Mëtsch F.: «Semmel, Brötchen» — eng duebel M. (der Wecken) — eng geschnidde M. (viereckiges Gebäck, dessen Enden zusammengerollt sind — Ga) — Raa.: dat geet wéi d'M. am Buttéck (s. d. sub 1) — erwartungsgemäß, findet guten Absatz) — lok. Echt.: an d'Medaalje säin do wi d'M. am Buttéck (Du) — deen as mat Mëtschen a mat Kéichelcher geféidert (er ist verwöhnt) — lok. Grevenmacher: Mëtschelcher wéi gebeetschte Kannereeschelcher — Mëtsche werfen s. Botterschmiere, Gëllenzoppe, eng Mëllechzëppchen, Millerzëppche maachen — Zussetz.: Mëllech-, Waasser-, Zockermëtsch (dafür heute meist: Bréitchen vorgezogen).
Mëtschäd (Ton: 2) ON. — s. Mäerscheed — lok. Ra.: hanner M. sin [Bd. 3, S. 143] nach Leit (M. ist noch nicht das Ende der Welt).
Mëtsche(n)- -brout N.: «feines Brot aus Weizenmehl»; -buttéck M.: «(Fein-)Bäckerei»; -däg M.: «Teig aus Weizenmehl»; -fréisser M.: (lok.) «verächtliche Bezeichnung für Schüler, die im Konvikt (s. d.) essen oder für auswärtige Schüler, die ihr Mittagessen mitbringen»; -notarius M.: «Spekulant» (so nannte man vor Zeiten einige habsüchtige Spekulanten, die zur Bäckerzunft gehörten und im Einverständnis mit öffentlichen Notaren sich zu bereichern wußten — Ga).
mëtschgieweg, mëtsch(e)geweg (Echt.: mëschegieweg, Nösl. mëtschgiäwwig) Adj.: «freigebig, mildtätig» — e kënnt méi m. sin (er dürfte freigebiger sein) — häufig iron. gebr.: sief nët esou m. (teile den andern auch davon mit) — substantiv.: dat as där Mëtschgieweger och kän — für m. lok. z. B. Grevenmacher: gëppelgieweg.
Mëtt (lok.: Mëtten) F.: «Mitte, Zentrum» — Raa.: dat Gutt läit an der M. — nu verkräich dech an d'M. vum Äerdbuedem — d'M. vun der Welt as a Rëmpesch hirer Tak zu Bigelbaach (s. d.) — d'M. vum Spill (Mittelfeld, Fußballsport) — 't leien zwou Kaarten an der M. beim Skat — d'Jicke leien an der M. vum Kräs — beim Kinderspiel: wie kënnt an d'M.? — Antwort: ech kommen an d'Mëtt(en) — an d'M. strécken (die Maschen einer Nadel bis zu deren Mitte stricken) — ech hun d'Holz an der M. durechgehaen — mir kommen an der M. zesummen (z. B. wenn die Butter an zwei Seiten angeschnitten wird) — — en as an der M. vun der Klass — een aus der M. (Durchschnittsschüler) — Kegelspiel: en huet d'M. erausgespillt (die mittlere Kegelreihe umgeworfen — cf. Groussmamm) — d'M. ausmaachen (das Zentrum suchen) — an der M. vun der Woch — schéiss op d'M. (das Zentrum) — hal d'M. vum Wee (die Mitte des Weges) — dee kann d'M. nët méi halen (er ist betrunken) — e kennt keng M. (kein Maß) — Echt.: holl schin dein M. (hüte dich vor Extremen) — et hëlt een d'Mamm an d'M. (zur Ehrbezeugung).
Mëtt-/ mëtt- -summer M.: «Mittsommer»; -summesch Adv./Adj.: «in der Mitte des Sommers»; -wanter M.: «Mittwinter»; -wantesch Adv./Adj.: «in der Mitte des Winters».
Mëtteg, Mëtten M.: 1) «Mittagszeit» — as et bal M.? — 't as déck M. (zwölf Uhr vorbei) — 't as geschloe M. (desgl.) — 't as M. geschloen (genau zwölf Uhr) — 't as gluedermëtteg (s. d.) — géint de M. — et as ëm de M., géint de M., nom M. geschitt — Gruß (selten): gudde M. — en huet em de M. gebueden — cf. sub 4) — Raa.: dat dauert nëmme vun zwielef Auer bis M. (s. Auer sub 2) — en as bis iwwer M. am Feld bliwwen — wann hien sech vir béckt (bückt), as et hanne M. (von einem langsamen Arbeiter gesagt) — du behäls och nëmmen eppes (alles) vun zwielef bis M. (du bist sehr vergeßlich); 2) «Mittagsläuten» — de M. laut — 't huet M. geschloen (es hat 12 Uhr geschlagen) — de Koschter gät de M. lauden — hues de de M. nët héiere(n) (lauden)? — déi héiere vun Honger de M. nët lauden (sie leiden großen Hunger) — die Klibberjungen gehen in der Karwoche de M. lauden und rufen dabei: de M. laut — die Mittagsglocke läutet an manchen Orten nicht genau um 12 Uhr, sondern um halb zwölf — Ra.: ech schloen dech, datts de d'Mëttercher all am Ëmkräs (a siwe Märeien) lauden héiers — drohend: lo schléit et awer M. oder: 't huet scho laang M. gelaut! (jetzt langt es); 3) «Mittagspause» — (von zwölf bis ein Uhr, heute meist bis zwei Uhr) — lo maache mer M. — bei denen do gët et kee M., si ma kee M. (sie kennen keine Mittagspause) — bei hinne gët et spéit M. (M. nach der üblichen Zeit) — si schaffen iwwer de M. (arbeiten über die übliche Zeit der Mittagspause hinaus) — de M. gët en Tëmpche gehalen (in der Mittagspause wird ein Schläfchen gehalten); 4) «Mittag(essen)» — mir gin elo ze M. iessen — Frage: wat gët et (kreie mer) de (ze) M.? (was gibt es zum Essen heute mittag?) worauf die abschlägige Antwort: wat gekacht as oder Zopp an Ziessen — spaßh. (Grevenmacher): Buljerdon a Leberdon, wien dat nët ësst, dee léisst et ston! — ech muss nach eppes fir de M. kafe gon (zum Mittagessen einkaufen) — tommel dech, soss gët et de M. näischt (gët et näischt ze M)., da kriss de de Wësch an d'Dëppen (s. d. sub 1) — gudde M. (lok. etwa Echt.: gesegnete Mahlzeit) — mir hun e Koup Besuch fir de M. — ech hun nach näischt fir de M. gekacht [Bd. 3, S. 144] — mir hun ze M. gemaacht (zu Mittag gegessen) — huet der schons ze M. giess?; 5) «Nachmittagsstunden» — en Donnëschdeg (de) M. gi mer spadséieren — ech muss (haut) de M. schaffe goen — e muss de M. nosëtzen — wat schaffs de de M.? — haut de M. as keng Schoul — cf. Nomëtteg; 6) übtr.: schiele M. — a. «Sonne, die nur schwach durch den Nebeldunst scheint» — cf. sub Mätt; b. «Mensch, der schlecht sieht» (Wb. 06: Mensch mit blöden Augen) — e kuckt wéi e schiele M. — du schiele M. do! (zu jem., der etwas nicht findet) — Zussetz.: Vir-, Nomëtteg — Komp. s. sub: Mëttes-.
Mëttegiessen (lok.: Mëttesiessen) N.: «Mittagessen» (Hauptmahlzeit) — mir man owes d'M. (verlegen die Hauptmahlzeit auf den Abend, wenn etwa die Familienangehörigen mittags nicht zu Hause sind).
Mëttel (Pl. Mëttelen, lok.: Mëttle(n)) M. u. N.: 1) a. «Mittel» — e sicht M. a Weër fir un en Auto ze kommen — mat alle Mëttelen; b. «Maßregel» — do musse mer M. maachen (uns ins Mittel legen) — mer mussen aner Mëttelen ergräifen (andere Maßregeln ergreifen) — waart, ech maache M. an dat Spillchen; 2) «Heilmittel, Arznei» — ech war an d'Apdikt Mëttele sichen — den Dokter huet em e Koup Mëttele verschriwwen an se déngen all näischt — do hëlleft, do déngt all M. näischt (méi) — do hëlleft kee M. méi — dat beschte M. géint d'Giicht as . . .; 3) «Geldmittel, Vermögen» — ech si komplettemang unni M. — flësseg Mëttelen (Geld) — wann en d'Mëttelen hätt, géif en optrieden ewéi e Barong — si hun d'Mëttele nët fir hire Jong stodéieren ze loossen; 4) «Fähigkeit» — séng Mëttele gin nët duer fir ze stodéieren; Zussetz.: Hausmëttel (auch das Dim.: Hausmëttelchen), Päerdsmëttel (s. d.).
Mëttel-/ mëttel- -alter N.: «Mittelalter» — dat sin Zoustänn wéi am M. — spaßh.: ech sin am M. (in mittlerem Alter) — dazu: mëttelalterlech Adj.: «mittelalterlich» — m. Zoustänn; -bauer M.: «Bauer mit mittlerem Betrieb und Einkommen» — cf. Mësselbauer sub 1); -betrib M.: «Mittelbetrieb»; | |