Luxemburger Wörterbuch

Mëttel (Pl. Mëttelen, lok.: Mëttle(n)) M. u. N.: 1) a. «Mittel» — e sicht M. a Weër fir un en Auto ze kommen — mat alle Mëttelen; b. «Maßregel» — do musse mer M. maachen (uns ins Mittel legen) — mer mussen aner Mëttelen ergräifen (andere Maßregeln ergreifen) — waart, ech maache M. an dat Spillchen; 2) «Heilmittel, Arznei» — ech war an d'Apdikt Mëttele sichen — den Dokter huet em e Koup Mëttele verschriwwen an se déngen all näischt — do hëlleft, do déngt all M. näischt (méi) — do hëlleft kee M. méi — dat beschte M. géint d'Giicht as . . .; 3) «Geldmittel, Vermögen» — ech si komplettemang unni M. — flësseg Mëttelen (Geld) — wann en d'Mëttelen hätt, géif en optrieden ewéi e Barong — si hun d'Mëttele nët fir hire Jong stodéieren ze loossen; 4) «Fähigkeit» — séng Mëttele gin nët duer fir ze stodéieren; Zussetz.: Hausmëttel (auch das Dim.: Hausmëttelchen), Päerdsmëttel (s. d.).

Mëttel-/ mëttel- -alter N.: «Mittelalter» — dat sin Zoustänn wéi am M. — spaßh.: ech sin am M. (in mittlerem Alter) — dazu: mëttelalterlech Adj.: «mittelalterlich» — m. Zoustänn; -bauer M.: «Bauer mit mittlerem Betrieb und Einkommen» — cf. Mësselbauer sub 1); -betrib M.: «Mittelbetrieb»; -gréisst F.: «mittlere Größe»; -grouss Adj.: «mittelgroß»; -hand F.: «Mittelhand» (beim Kartenspiel); -hierscht (Mosel: -herrescht) M.: «Weinlese mit Durchschnittsertrag» (Winzerspr.) — 't as e goude, schlechte Mëttelherrescht (Mosel); -joër N.: «Durchschnittsertragsjahr»; -joëren Pl. N.: «mittlere Lebensjahre» — 't wor esou e Mann an de M.; -(s)mann M.: «Vermittler»; -méisseg Adj.: «mittelmäßig» — wéi geet et? Antwort: m.; -méissegkät, -keet F.: «Mittelmäßigkeit»; -mier N.: «Mittelmeer»; -mooss F. und N.: «Mittelmaß»; -peiler M.: «Mittelpfeiler»; -ponkt M.: «Mittelpunkt» — déi Fro steet haut am M. — du bas nët de M. vun der Welt; -präis M.: «mittlerer Preis»; -schëff N.: «Mittelschiff»; -schliechteg Adj.: «mittelschlächtig» (Mühle); -schliichteg Adj.: «mittelmäßig» (Wb. 06: aus der Mitte heraus); -schnepp F.: «Doppelschnepfe» (Capella media); -schoul F.: «Mittelschule»; -sprass M.: «Mittelsprosse der Leiter»; -stand M.: «Mittelstand» — dazu: -standsminister M.; -wee M.: «Mittelweg» — de gëlle(ne) (goldene) M.; -wuer F.: «mittelmäßige Ware»; -wuert N.: «vermittelndes Wort».

mëttelst Adj.: «mittler(e)» — de mëttelste Fanger — de mëttelste Gaart vun denen dräi — dat mëttelst Haus — s. mëttler.

mëtten — s. matzen.

Metten (lok: Mëtten, Osten: Meten) F. Pl.: «Frühgottesdienst, Metten» — Wetterregel: Kloer (hell) M., däischter Scheieren (klares, helles Wetter zur Weihnachtszeit bringt gefüllte Scheunen) — d'Fra huet him d'Mette gesongen (den spät heimkehrenden Gatten hat die Frau arg ausgeschimpft) — dat elo si voll M. (sind Biertischgespräche) — versoffe M. (ausgiebiger Frühschoppen nach dem Frühgottesdienst — C) — Zussetz.: Krëscht-, Ouschtermetten.

Mëtternuecht (Ton: 1 oder 3) F.: «Mitternacht» — ëm M. — s. Hallefnuecht.

Mëtternuechtsmëss F.: «Mitternachtsmesse» — s. Hallefnuechtsmëss.

mëttes, mëtten Adv.: a. «mittags» — m. geet ee nët bei d'Leit — all m. hält e säin Tëmpchen — muerges, [Bd. 3, S. 145] mëttes an owes, ëmmer as en um Dill (zu jeder Tageszeit arbeitet er emsig) — mir schaffe m. duurch (ohne Mittagspause) — m. ësst en näischt, muerges an owes brauch en näischt (von einem Trinker gesagt); b. «nachmittags» — si hu samschdes m. fräi — all m. (jeden Nachmittag) — hie schafft nëmme m. (nur am Nachmittag).

Mëttes- -blumm F.: «Mittagsblume» (Mesembryanthemum) — dafür auch: Äisblumm; -dësch M.: «Mittagessen»;