MonikaMoniqueMonnikMoniteurMonitriceMonk(ert)monkegMonkegkät, -keetmonkelenMonnaie du PapemonnenMonnesMonniMonnonk, MonnongMonnerechMonogrammMonologMonopolmonotonMons, MonnsMonseigneurMonsieurmonsiwerMonstranz, MonschtranzMontageMontaaschmontéierenMontéierongMoñter, MontreMontermonterMonterapelMonterkät, -keetMonteurMontur, Montouer, Mantur, Montéieréng, MontéierongMonumentMonument aux MortsMonzeltermoochelenmoolchesMoolzechtMoosMoossmoossMooss-mooss-MoossbandMoossbläiMoossbockMoosshiemmoossschléiegMoossstafMoosse-MoossebuchMoossekroumoossegMoossenMoossemillenmoossenMopMopsmopsenmopsegMoraas(ch)t, Moras(s)moraasseg, moraschtegMoralMoralpriedegerMoralpriedegtmoraleschMoraleschenMoras(s)MorbechMorbiljong, Morpeljong, MorpillongmorbleuMo(o)rd, MuerdMo(o)rds-Mo(o)rdsaarbechtMo(o)rdsaffärMo(o)rdsaffärMo(o)rdskärelMo(o)rdskrääschMo(o)rdskreeschMo(o)rdsspektakelMordangMordantMordaxmordéidegmordéngs. mordjëft, mordjëfte-kiedel, -kap, mordjënn, -jëss, -jabel, -jippel, -schenikel, monsjëftmordsméissegmordikusMorellMorellentaartMoresMorgueMoritat, MortatMoritz, MauricemorousMorphineMorphiumMorrel | Monika F.: «Harmonika» (Ammenspr.).
Monique (wie frz., Ton: 1), Monnik weiblicher Vorname: «Monika».
Moniteur (wie frz., Ton: 1) M.: 1) «Vorturner»; 2) a. «Aufseher in Ferienkolonien»; b. «Schulaufseher» (Ga) — dazu das Fem.: Monitrice (Ton: 1 oder 3).
Monk(ert) M.: «mürrischer, verschlossener Mensch» — hal dech ewech vun deem, 't as e M. (C).
monkeg Adj.: «mürrisch, verschlossen, schweigsam» — sou e monkegt Déngen (Frauenzimmer) — cf. mokeg I, moukeg sub 1), bronkeg sub 2).
Monkegkät, -keet F.: «Mürrischkeit».
monkelen trans./intr. Verb.: «munkeln, heimlich verbreiten, raunen» (meist unpersönlich und passiv) — mer (man) monkelt sou allerlä — 't gët gemonkelt as (wéi) wann do eppes nët déit stëmmen.
Monnaie du Pape (wie frz.) F. — s. Afegeld, Moundvioul.
monnen intr. Verb.: «munden» (Wb.06).
Monnes männlicher Vorname zu Edmond (s. d.). [Bd. 3, S. 167]
Monni (lok.: Monn, Monnes) M.: 1) «Oheim, Onkel» — de M. Néckel — dat as mäi M. — spaßh. Wortspiel: de beschte M. as de Portmonni (s. d.); 2) a. «Mann, Person» — drohend: mäi léiwe M., lo gët et iewer Zäit — déi Monniën do wäerten nach eppes erliewen (diese Personen) — hien huet e gudde M. gehat, soss hätt en déi Plaz sénger Liewen nët kritt (einen guten Fürsprecher) — wann s de de richtege M. hues, da geet alles (dsgl.) — e gudde M. as Geld wäert; b. (besonders in der Kindersprache) — da so dem M. och schéi Bonjour (sagt die Mutter zum Kind) — gëf dem M. eng Hänni (gib dem — fremden — Mann ein Händchen) — 't souz sou en ale M. beim Uewen (erzählt das Kind) — de Jhang as de M. vum ganzen Dueref (Kinderfreund) — spaßh.: wien as dee frieme M., dee sonndes mat äis ësst, huet d'Kand d'Mamm gefrot, well et säi Papp nëmme sonndes beim Iesse gesinn huet; c. (iron.) «Geldverleiher, Notar» — de M. hannerëm Bësch (so z. B. in Bondorf gesagt für den Notar, der in Rambruch residiert) — en as dem M. nach vill schëlleg.
Monnonk, Monnong (Pl. Monnonken) M.: 1) «Onkel, Oheim» (s. auch das Vor. — cf. Éim — frz.: mon oncle) — mäi, däi, säi, eise M. — de M. (auch: Monni) aus Amerika (der — reiche — Onkel aus Amerika, Erbonkel); 2) «die unverheiratet gebliebene männliche Person im Haus» — e gudde M. (Monni) beim Haus — de M. (Monni) Jhang — cf. Iwwerlaascht sub 2).
Monnerech ON.: «Monnerich» — Dorf und Gemeinde Monnerich, Kanton Esch-Alzette — 475 — Monnerecher Kascht — s. Bounen sub 1) und Bounesäck.
Monogramm M. (lok. N.) — wie hd.
Monolog (auch: lo:γ — Ton: 3) M.: «Monolog» — en hält laang Monologen (er redet lange, ohne die Partner zu Worte kommen zu lassen).
Monopol (Ton: 1 oder 3) M.: «Monopol» — et mengt ee grad du häss de M. fir dat ze soen — du hues awer de M. vun der Dommhät!
monoton Adj. — wie hd.
Mons, Monns — in der Ra.: an der M. hun (gerne haben — C).
Monseigneur (wie frz., Ton: 2 oder 3) M.: «Anrede an Mitglieder des Herrscherhauses und geistliche Würdenträger».
Monsieur (wie frz.) M. — s. Mossiö.
monsiwer Adv.: «endgültig erledigt» (braucht nicht mehr in den Mund gebracht zu werden) — d'Saach as m.
Monstranz, Monschtranz F.: 1) «Monstranz»; 2) «Wasserbehälter mit Sockel u. Tropfvorrichtung(Hahn) in Gastwirtschaften zum Verdünnen von Getränken (z. B. Absinth)».
Montage (wie frz.), Montaasch M. und F.: «Montage, Aufbau» — de M. vun enger Maschin — ech hun de M. gemaacht (Druckerspr.: die Kolumnen zu einer Tabelle zusammengesetzt) — hie schafft an der (dem) M. (im Montagebetrieb) — Zussetz.: Fotomontage.
montéieren trans. Verb.: 1) «montieren, aufbauen» — eng Antenn m. — Druckerspr.: en Tablo m. (eine Tabelle aufbauen) — e Klischee m. (einen Druckstock aus Blei, Zink usw. auf einen Holzklotz aufnageln oder aufkleben um ihn auf Schrifthöhe zu bringen); 2) «mit Kleidern versorgen» — déi (scil.: Kläder) géiwe mech m. (mir eine gute Kleidung abgeben — R VI 90 — cf. Montur); 3) «aufhetzen, aufreizen» — e war géint mech montéiert.
Montéierong F. — s. Montur.
Moñter, Montre (wie frz.) F.: 1) «Schaukasten»; 2) «ausgelegte Waren im Schaufenster».
Monter F.: «Taschenuhr» — eng gëlle M. — s. Auer, Gromper sub 2)a., Rommel.
monter Adj./Adv.: «munter, lebhaft, gesund, wach» — m. wéi de (e) Fësch am Waasser, e Kawäächelchen, e Vull om Räis — 't as e montert Kënnchen — e montert Blittchen (lebhaftes Blut, von einem Kind oder einem jungen Mädchen gesagt) — Abschiedsgruß: hal dech m. oder: spuer dech gesond a m. — sid Der ewell m.? (sind Sie schon wach?) — en as erëm vill méi m. (er fühlt sich wieder wohler nach seiner Krankheit) — 't wor al m. gëscht den Owend (es ging lebhaft, lustig zu) — dat do kann nach m. gin (es kann noch zu einer lustigen Unterhaltung kommen, auch: kann noch zu Schwierigkeiten führen, sich zu einem unerwünschten Durcheinander, mit allerlei Folgen, auswachsen) — d'Märri wor nawell al m. (angeheitert) — hien hat sech eng m. geknätzelt (s. knätzelen sub 2) — dat as eng m. Geschicht (lustige Sache, auch: eine zweideutige, heikle Angelegenheit) — 't as eng m. Gesellschaft [Bd. 3, S. 168] (lustige Gesellschaft, auch: zweifelhafte Gruppe) — hie geet m. drop lass (geht wacker drauf los, schreitet tüchtig aus — übtr.: läßt sich nicht stören) — drénk dat, da bleifs de m. (dann bleibst du wach, auch: gesund).
Monterapel M.: «Apfelsorte» (D).
Monterkät, -keet F.: «Munterkeit».
Monteur (wie frz., Ton: 1) M.: «Monteur» — en elektrësche M. (Elektromonteur) — en Heizungs-M. — dazu: montéieren (s. d. sub 1).
Montur, Montouer, Mantur, Montéieréng, Montéierong (Ösl.: Monteerjen, Montuer, Monturéng) F.: «Anzug» (Herrenanzug, Damenkostüm) — déi (hou)bescht M. — de Jong kritt elo eng Monturéng (den ersten Anzug) — mir mussen him eng eise (eiserne) M. kafen, en zräisst alles — Zussetz.: Sonndes-, Wäertesmontur — cf. Costume, montéieren sub 2).
Monument M. und N.: 1) «Monument» — dat Duelemer (Dalheimer) M. — e Mann ewéi e M. (ein großer, starker Mann) — Neol.: Monument aux Morts M.; 2) «stattliches Frauenzimmer».
Monzelter M.: «wolliger Schneeball» — s. auch: Mutz III.
moochelen intr. Verb.: «von der Katze, sie sitzt vor dem Napf, betrachtet das Futter und fängt an zu fressen».
moolches Adv.: «restlos, genau» — 't as m. opgaang (es ist kein Rest übrig geblieben) — cf. Mol I sub 2)a.
Moolzecht (Pl. Moolzechter, Moolzechten) F.: 1) «Mahlzeit» (als regelmäßiges Tagesessen) — 't sin dräi Moolzechter am Dag: muerges, mëttes an owes — si hale véier Moolzechten (auch Vesperbrot) — där Deeg sin esouvill an där Moolzechter nach méi (klagt die besorgte Hausfrau) — en ësst elo bal näischt méi, soss huet e keng M. versot; 2) N. — in der Bedeutung von: «Gastmahl, Schmaus» (Hochzeits-, Leichenschmaus) — si haten e grousst M. — du gees och de Moolzechter no (du versäumst keine Gelegenheit gut zu essen) — s. Iessen sub 2). | |