MonnerechMonogrammMonologMonopolmonotonMons, MonnsMonseigneurMonsieurmonsiwerMonstranz, MonschtranzMontageMontaaschmontéierenMontéierongMoñter, MontreMontermonterMonterapelMonterkät, -keetMonteurMontur, Montouer, Mantur, Montéieréng, MontéierongMonumentMonument aux MortsMonzeltermoochelenmoolchesMoolzechtMoosMoossmoossMooss-mooss-MoossbandMoossbläiMoossbockMoosshiemmoossschléiegMoossstafMoosse-MoossebuchMoossekroumoossegMoossenMoossemillenmoossenMopMopsmopsenmopsegMoraas(ch)t, Moras(s)moraasseg, moraschtegMoralMoralpriedegerMoralpriedegtmoraleschMoraleschenMoras(s)MorbechMorbiljong, Morpeljong, MorpillongmorbleuMo(o)rd, MuerdMo(o)rds-Mo(o)rdsaarbechtMo(o)rdsaffärMo(o)rdsaffärMo(o)rdskärelMo(o)rdskrääschMo(o)rdskreeschMo(o)rdsspektakelMordangMordantMordaxmordéidegmordéngs. mordjëft, mordjëfte-kiedel, -kap, mordjënn, -jëss, -jabel, -jippel, -schenikel, monsjëftmordsméissegmordikusMorellMorellentaartMoresMorgueMoritat, MortatMoritz, MauricemorousMorphineMorphiumMorrelMorrimorschMorceauMorssongGudde MorssongMorte-SaisonMort-SäsongMortjee, Mortjen, MortjhëMortjeeskollMor(r)tjenmortjënn, -tjëft, -tjabelmorzMosaikMosbierg | Monnerech ON.: «Monnerich» — Dorf und Gemeinde Monnerich, Kanton Esch-Alzette — 475 — Monnerecher Kascht — s. Bounen sub 1) und Bounesäck.
Monogramm M. (lok. N.) — wie hd.
Monolog (auch: lo:γ — Ton: 3) M.: «Monolog» — en hält laang Monologen (er redet lange, ohne die Partner zu Worte kommen zu lassen).
Monopol (Ton: 1 oder 3) M.: «Monopol» — et mengt ee grad du häss de M. fir dat ze soen — du hues awer de M. vun der Dommhät!
monoton Adj. — wie hd.
Mons, Monns — in der Ra.: an der M. hun (gerne haben — C).
Monseigneur (wie frz., Ton: 2 oder 3) M.: «Anrede an Mitglieder des Herrscherhauses und geistliche Würdenträger».
Monsieur (wie frz.) M. — s. Mossiö.
monsiwer Adv.: «endgültig erledigt» (braucht nicht mehr in den Mund gebracht zu werden) — d'Saach as m.
Monstranz, Monschtranz F.: 1) «Monstranz»; 2) «Wasserbehälter mit Sockel u. Tropfvorrichtung(Hahn) in Gastwirtschaften zum Verdünnen von Getränken (z. B. Absinth)».
Montage (wie frz.), Montaasch M. und F.: «Montage, Aufbau» — de M. vun enger Maschin — ech hun de M. gemaacht (Druckerspr.: die Kolumnen zu einer Tabelle zusammengesetzt) — hie schafft an der (dem) M. (im Montagebetrieb) — Zussetz.: Fotomontage.
montéieren trans. Verb.: 1) «montieren, aufbauen» — eng Antenn m. — Druckerspr.: en Tablo m. (eine Tabelle aufbauen) — e Klischee m. (einen Druckstock aus Blei, Zink usw. auf einen Holzklotz aufnageln oder aufkleben um ihn auf Schrifthöhe zu bringen); 2) «mit Kleidern versorgen» — déi (scil.: Kläder) géiwe mech m. (mir eine gute Kleidung abgeben — R VI 90 — cf. Montur); 3) «aufhetzen, aufreizen» — e war géint mech montéiert.
Montéierong F. — s. Montur.
Moñter, Montre (wie frz.) F.: 1) «Schaukasten»; 2) «ausgelegte Waren im Schaufenster».
Monter F.: «Taschenuhr» — eng gëlle M. — s. Auer, Gromper sub 2)a., Rommel.
monter Adj./Adv.: «munter, lebhaft, gesund, wach» — m. wéi de (e) Fësch am Waasser, e Kawäächelchen, e Vull om Räis — 't as e montert Kënnchen — e montert Blittchen (lebhaftes Blut, von einem Kind oder einem jungen Mädchen gesagt) — Abschiedsgruß: hal dech m. oder: spuer dech gesond a m. — sid Der ewell m.? (sind Sie schon wach?) — en as erëm vill méi m. (er fühlt sich wieder wohler nach seiner Krankheit) — 't wor al m. gëscht den Owend (es ging lebhaft, lustig zu) — dat do kann nach m. gin (es kann noch zu einer lustigen Unterhaltung kommen, auch: kann noch zu Schwierigkeiten führen, sich zu einem unerwünschten Durcheinander, mit allerlei Folgen, auswachsen) — d'Märri wor nawell al m. (angeheitert) — hien hat sech eng m. geknätzelt (s. knätzelen sub 2) — dat as eng m. Geschicht (lustige Sache, auch: eine zweideutige, heikle Angelegenheit) — 't as eng m. Gesellschaft [Bd. 3, S. 168] (lustige Gesellschaft, auch: zweifelhafte Gruppe) — hie geet m. drop lass (geht wacker drauf los, schreitet tüchtig aus — übtr.: läßt sich nicht stören) — drénk dat, da bleifs de m. (dann bleibst du wach, auch: gesund).
Monterapel M.: «Apfelsorte» (D).
Monterkät, -keet F.: «Munterkeit».
Monteur (wie frz., Ton: 1) M.: «Monteur» — en elektrësche M. (Elektromonteur) — en Heizungs-M. — dazu: montéieren (s. d. sub 1).
Montur, Montouer, Mantur, Montéieréng, Montéierong (Ösl.: Monteerjen, Montuer, Monturéng) F.: «Anzug» (Herrenanzug, Damenkostüm) — déi (hou)bescht M. — de Jong kritt elo eng Monturéng (den ersten Anzug) — mir mussen him eng eise (eiserne) M. kafen, en zräisst alles — Zussetz.: Sonndes-, Wäertesmontur — cf. Costume, montéieren sub 2).
Monument M. und N.: 1) «Monument» — dat Duelemer (Dalheimer) M. — e Mann ewéi e M. (ein großer, starker Mann) — Neol.: Monument aux Morts M.; 2) «stattliches Frauenzimmer».
Monzelter M.: «wolliger Schneeball» — s. auch: Mutz III.
moochelen intr. Verb.: «von der Katze, sie sitzt vor dem Napf, betrachtet das Futter und fängt an zu fressen».
moolches Adv.: «restlos, genau» — 't as m. opgaang (es ist kein Rest übrig geblieben) — cf. Mol I sub 2)a.
Moolzecht (Pl. Moolzechter, Moolzechten) F.: 1) «Mahlzeit» (als regelmäßiges Tagesessen) — 't sin dräi Moolzechter am Dag: muerges, mëttes an owes — si hale véier Moolzechten (auch Vesperbrot) — där Deeg sin esouvill an där Moolzechter nach méi (klagt die besorgte Hausfrau) — en ësst elo bal näischt méi, soss huet e keng M. versot; 2) N. — in der Bedeutung von: «Gastmahl, Schmaus» (Hochzeits-, Leichenschmaus) — si haten e grousst M. — du gees och de Moolzechter no (du versäumst keine Gelegenheit gut zu essen) — s. Iessen sub 2).
Moos M. — s. Moss.
Mooss F.: «das Maß» — eng hëlze M. (Holzmaß des Schusters zum Messen der Fußlänge) — de Schouster mësst (miesst, moosst) mat der Bandmooss d'Déckt vum Fouss — wou as méng M.? (mein Maßband) — en huet keng M. (kein Augenmaß, übtr.: merkt nicht, wenn es Zeit ist aufzuhören) — ech hun em gutt M. gin (mehr als ihm zusteht) — ech krut gutt M. (reichlich, gut zugemessen) — elo huet et d'M. (jetzt ist es genau richtig) — hien huet eng gelunge M. (schätzt alles eigenartig ab) — de Schneider hëlt d'M. fir e Kostüm (nimmt Maß zu einem Anzug) — engem d'M. huelen (ihn abschätzen) — de Schräiner kënnt him d'M. huelen (die Maße des Sarges) — Schong op (d')M. (nach Maß) — de Kostüm as op M. gemaacht — übtr.: dat as iwwert d'M. — du bas iwwer all Moossen domm — dat do as aus der Mooss(en), iwwer all Moossen deier — iwwer d'M. iessen, drénken usw. — e kennt guer keng M. — meist iron.: du bas grad sou méng M. (du bist viel zu schwach, um dich mit mir messen zu können) — 't bleift an der M. (es geht nicht zu weit) — déi Kuuscht as op M. (nach meinem Wunsch und Geschmack, d. i. groß und dick genug) — zevill an nët genuch as keng M. (zu viel und zu wenig ist nicht recht) — du kriss nach een op d'M. gemaacht (zu einem anspruchsvollen Mädchen, das an jedem Liebhaber etwas auszusetzen hat) — Ra.: alles mat Moosse, sot de Schneider, du huet e séng Fra mat der Iele (Elle) gebrigelt; 2) «Maßeinheit» (Flüssigkeits-, Hohlmaß) — eng M. Béier (ein großes Glas Bier) — eng zënne M. (Hohlmaß aus Zinn, gesetzlich ist der Gastwirt verpflichtet geeichte Maße in der Schankstube zu haben, vom Liter bis zum Zentiliter) — eng M. Wäin (Inhalt nach Wb.06: zwei Liter; nach Senninger, Winzerspr.: drei Liter) — Spw.: d'M. bleift sele beim Faass stoen (wird selten richtig eingehalten) — Ra.: alles mat Moosse, sot den Eilespill, du huet en eng M. Branntewäi gedronk — Zussetz.: Ae-, Band-, Iele-, Iwwer-, Meter-, Schneider-, Schouster-, U-, Zentimetermooss.
mooss Adj./Adv.: «maßgerecht, passend» — de Kostüm as mer m. (passend, richtig nach Maß) — d'Hiemche (Hemdchen) wor dem Kand schons nët méi m. — d'Schong si mer gutt m. (die Schuhe passen gut, auch: haben völlige Größe) — d'Glas as m. voll — d'Zopp as grad m. (warem — mundgerecht) — haut as et m. warem — de Wäin as m. kal — übtr.: as et der nach nët m. fir opzestoen? (paßt es dir noch nicht, aufzustehen?) — drohend: da waart, Männchen, ech maachen der et m. (ich werde es dir schon recht machen) — du wiirs m. domm fir esou eppes fäerdeg zu kréien [Bd. 3, S. 169] — du bas m. faul (m. liddereg) fir sou laang am Bett ze leien.
Mooss-/mooss- -band F.: «Maßband»; -bläi N.: «Senkblei, zum Messen der Wassertiefe beim Fischen»; -bock M.: «verkümmertes Stück Vieh» (auch auf Menschen übtr.) — cf. Zwadder; -hiem N.: «Musterhemd» (dient als Vorlage beim Anfertigen neuer Hemden); -schléieg Adj.: «maßgerecht» — haut as et m. warem; -staf M.: «Stabmaß» (Ellen-, Metermaß im Textilladen) — s. Staf.
Moosse- -buch N.: «Notizbuch, worin die Handwerker die Maße notieren»; -krou M.: «Maßkrug» (aus Steingut, früher in jedem Haushalt, heute meist unbekannt — Senninger, Winzerspr.).
moosseg (Echt.: moassig, Nösl. und Sauer: moostig) Adj.: 1) «unordentlich, verwahrlost» — Kinderreim: Raderätätätt, dat moossegt Kätt / ësst séng Grompren ouni Fett — Variante Echt.: en Loaz oan de Reek / stät de Bam voan Dreek — esou e moostegt Déier (ein so verwahrlostes Mädchen); 2) «mürrisch, grantig» — wat bas du eng m. Popp (mürrisches Kind) — deen elo huet eng m. Kuck (schaut unfreundlich, abweisend drein) — m. an troosdeg (tückisch); 3) «dunstig, trüb» — d'Wieder as m. | |