Luxemburger Wörterbuch

-fankeg Adj.: «leichtsinnig»; -moosslech Adj.: «mutmaßlich»; -wëll(es) M.: 1) a. «Mutwille, Übermut» — de M. plot en nawell staark, plot un em; b. «übermütige Person» — sou e M. vun engem Bouf — du ale M.!; 2) «Verschwendung» — et as nët aus (vu) M., datt ech mer en neien Hutt kafen — et wir nët vu M. (höchst notwendig), wann s de bei de Coiffeur géings — Kanner, dat elo as (de) M. mat de Saache gedriwwen — mengs de mir hätte vun elauter M. ugestrach? (ohne Not); -wëllchen M.: 1) Dim. zu Muttwëll(es) sub 1)b.; 2) «Grasnelke» (Dianthus armeria) — s. Aarmenä. -wëlleg Adj./Adv.: 1) «übermütig, keck, verwegen» — de Jonktem as m. — wat wëlls de hun, et si m. jong Leit — d'Päerd si m. — sou e klengt, léift a muttwëllegt Meedchen; 2) a. «leichtsinnigerweise» — auch: -wëlles — de Bouf huet séng Auer m. futti gemaacht — en as m. mam Auto bäigaang — do hues de der awer m. Schued gemaacht — et péngecht ee keen Déier esou m. — et soll ee säi Brout nët m. mat Féiss(e) stoussen; b. «nutzlos, unnützerweise, umsonst» — d'Luucht huet dräi Stonne laang m. gebrannt; -wëllegerweis Adv.: «mutwilligerweise»; -wëlles Adv.: «unnützerweise, leichtsinnigerweise» — m. schléit ee kee Kand — cf. -wëlleg sub 2).

Mutter F.: «Vorsteherin eines Nonnenklosters» (nur in dieser Bed. in der hd. Lautung) — hatt kënnt do wéi eng wiirdeg M. (fromm und bescheiden) — cf. Mamm, Mudder.

Mutter- -engel M.: «frommer, bescheidener Mensch» — in der Ra.: en huet sech gemaacht wéi de M.; -plooschter F.: «Wundpflaster»; -sallef F.: «Muttersalbe»;

Muttergottes (lok.: Midder-, Mitter-, Nösl. veraltet: Mudderguaddes) F.: 1) «Muttergottes» — Ra.: wann [Bd. 3, S. 187] d'Medercher päife, kräischt d'M. — Wetterregel: gät d'M. mat enger Kléck (s. d. sub 1) iwwer de Bierg (Mariä-Heimsuchung am 2. Juli), da kënnt s'och mat enger erëm (15. August, Mariä-Himmelfahrt — s. auch: Krautdag) — hatt as eent wéi eng hëlze M. (s. hëlzen sub 1 und 2) — d'Kätti mécht sech wéi eng M. (steif und fromm); 2) «Muttergottesstatue» (z. B. Trösterin der Betrübten in der Kathedrale von Luxemburg) — déi schwaarz M. am Gronn (schwarze Madonnenstatue in der Kirche der Vorstadt Grund, Luxemburg-Stadt — im Volksmund wird das Denkmal der Prinzessin Amalia im Stadtpark auch d'schwaarz M. genannt) — d'Medercher aus dem Duerf mussen d'M. kleden a rëschten an an de Prëssëssiounen droen (die Dorfmädchen müssen die Madonnenstatue kleiden, schmücken und bei Prozessionen umtragen) — cf. Léiffrächen.

Muttergottes- -aen Pl. N.: «frommer, züchtiger Blick»; -altor M.: «Muttergottesaltar»; -andacht F.: «Andacht zu Ehren der M.»; -bild N.: «Andachtsbildchen mit dem Bildnis der Madonna»; -blimmchen F.: «verschiedene Blumenarten mit weißen Blüten wie: Steinbrech, Sternmiere, Hornkraut»; -dag M.: «Mariä-Himmelfahrtstag» — cf. Krautdag; -déierchen N.: «Marienkäfer» — s. Himmelsdéierchen; -fest N. — wie hd.; -fliess-chen, -fluess M., -hoer N.: «Marienfäden» (fliegende Spinnenfäden der Krabbenspinnen — dafür auch: -spaweck); -glas N.: «Zaunwinde» (Blüte — Dicks); -hoer, -häerchen (Dim.) N.: 1) «behaarte Samen des Weidenröschens» (Epilobium); 2) — s. -fliess-chen; -këssen N.: «Rosengallapfel»; -kroun F.: «Muttergotteskrone»; -lidd N.: «Muttergotteslied»; -mantel M.: «weiße Gartenrose» (Rosa rubiginosa); -oktav F.: «Muttergottesoktave» — s. Oktav; -kläder, -kleder Koll. N.: «Kleider zum Schmücken der Madonnenstatue»; -prëssëssioun F.: «Muttergottesprozession;» -rack M.: «Kleid, Rock der Muttergottesstatue»; -schäd, -scheed M.: «Haarscheitel über die Mitte des Kopfes» (frühere Haartracht der Frauen); -schéng(el)chen M.: 1) «Leinkraut, Frauenflachs»; 2) «Hornklee». -sonndeg M.: «zweiter Sonntag der Oktave in Luxemburg» — dafür auch: Prëssëssiounssonndeg (s. d.); -spaweck M. — s. -fliess-chen; -stillchen M. — s. Middergéitschen.

Muttfert, Moutfort ON.: «Mutfort» — Dorf der Gemeinde Kontern, Kanton Luxemburg — 447.

Mutz I (Pl. Mutzen, Dim. Mëtzchen, Mitzchen) F.: 1) a. «Kopfbedeckung bes. für Frauen und Kinder» (Mütze) — ech hun deem Klengen eng M. gestréckt mat enger Bommel drop; b. «Kapuze»; c. «Schlafmütze»; übtr.: d. «Laune» — loosse mer kucke wat fir eng M. at en haut huet; e. «dunkle Wolke am Horizont» — 't as mer sou eng M. dohannen iwwer de Beerg, dat bedeit näischt Gutts (C); 2) «kurzes Oberkleid für Frauen» (veraltet) — Zussetz.: Schlofmutz.