Luxemburger Wörterbuch

naass (Steigerung: méi n., am naassten) Adj.: 1) «naß» — Raa.: kal, n. a wandig, wéi e Bauerenhënner (vom Wetter gesagt) — en huet emol nët e Fanger n. gemaacht (er hat sich nicht im geringsten bemüht) — e fënt keen naasse Steen am Waasser (er ist dumm und ungeschickt) — d'Marri huet dem Jhang eng mat der naasser Spullomp (Spüllappen) op de Bak gin — spaßh. um die Scheu der Kinder vor dem Waschen zu bespötteln: d'Waasser as n., nët du! — cf. Mä; 2) «durchnäßt» — n. ewéi Mascht, Mëscht, eng Zopp, e Fräsch, en Hond, en (e gezappt, gezopptent) Hong, eng Louder, e Schwäin — ech sin esou n., datt ech drëpsen — ech sin esou n., d'Waasser leeft mer an de Schong zesummen, datt d'Waasser mer an der Aaschfur zesummeleeft — ech wor durech an durech n. — ech sin n. bis op d'Haut, d'Hiem, de Läpp, d'Aaschfur — spöttisch zu einem sehr mageren Menschen: du weis (wiegst) och knaps en Zenner, wann s de gutt n. bas — maach, datt s de keng n. Féiss kriss — du kriss de Kapp n., sou ouni Hutt ze goen — de Buedem as nach n., mir kënnen nach nët gruewen — de Stëbs as emol nët n. gin (bei geringem Niederschlag); 3) «regnerisch» — et as naasst Wieder — mir hun een naasst Jor — dat wor deen naasste Summer zënter laanger Zäit — an den naasse Summere faulen d'Grompren — et wor dët Jor en naasse Mä (Monat Mai) — Folkl.: n., n., ruffen d'Kueben (Krähenruf); 4) «feucht» — sëtz dech nët op dat naasst Gezei (Kleider) — dir musst et mat engem naassen Duch ofreiwen — ech hun de Réck n. vu Schweess — ech hu mech [Bd. 3, S. 192] n. geschweesst — d'Kand huet eng n. Box (huet d'Box n.) — d'Steng, d'Mauere si ganz n. (an der Mauer schlägt die Feuchtigkeit durch), et gët anert Wieder — d'Fruucht, d'Hä, d'Wäsch as nach ganz n. — 't as muerges n. am Gras (vom Tau angefeuchtet) — hues de n. geleën? (bist du übelgelaunt?) — du wäers n. geleën hun (spaßh. zu jem., der über Schnupfen klagt) — hien as léiwer vu bannen n. (er trinkt lieber ein Gläschen) — n. sträichen (mit angefeuchteten Händen melken) — mit dem Verb. maachen: «anfeuchten» — en huet sech d'Gesiicht emol nët n. gemaacht — wann et dech bäisst, da maach et mat Spaut (Spucke) n., da vergeet de Bass (Jucken) — beim Spanne (Spinnen) muss de der d'Fanger n. maachen — (sech) d'Hoer (Haare) n. maachen — maach d'Speis (Mörtel) méi n. — d'Kanner hu sech bei der Baach n. gemaach(t) — Kinderglaube: wann een sech d'Fanger(en) n. mécht beim Schwieren (Schwören), da gëlt et nët (lok. z. B. Bettemburg: maach d'Fanger n. — verbürgt das Anfeuchten der Finger das Gesagte); 5) «feuchtnaß, leicht moorig» — dat as eng n. Wiss — mir hun dat naasst(e) Stéck vum ganze Flouer (das moorigste Feld der ganzen Flur) — cf. Supp, fiicht, klamm sub 1) — Zussetz.: drëps-, klatsch-, klätsch-, mascht-, mëscht-, patsch-, pätsch-, platsch-, plätsch-, pëtz-, pëtzweier-, puddel-, schweess-, zappnaass.

naassfaul Adj.: «naßfaul» — d' Grompre sin dët Jor all n.— dafür auch: fiichtfaul — Ggs.: dréchefaul (s. d.).

naasskal Adj.: «naßkalt» (regnerisch und kalt, vom Wetter) — am November as et ëmmer n.

nabbelen trans./intr. Verb.: 1) «knabbern, nagen» — s. knabbelen sub 1); 2) «heimlich naschen, essen» (bes. Süßigkeiten) — Abl.: Genabbels N.: «Leckerei, Delikatesse» — mer haten elauter sou e G., ech hätt léiwer e gutt Stéck Fleesch gehat.

Nabbel(er)ei F.: 1) «Delikatesse, Leckerei» (bes. Süßigkeit); 2) «etwas zum Nagen für kleine Kinder» (Wb. 06).

Nabbeler M.: 1) «Genießer, Feinschmecker» — esou en alen N., dee knaps nach séng Brach iesse kann, huet deen nach Fraleitsnaupen!; 2) «kleiner Knabe, der an etwas nagt».

Nabbelesch F.: 1) «naschhaftes Frauenzimmer»; 2) «kleines Mädchen, das an knusperigem Gebäck knabbert».

nach, na (kurz — s. LSA Karte Nr. 165) Adv.: «noch» — de Biesem as n. wéi nei — d'Kand as n. jonk, et weess et n. nët besser — du bas n. ze jonk an onerfuer (unerfahren) — nu so(n) och n. de Pitt wär domm — mir hun n. gutt Zäit fir op den Zuch — et geet n. laang nët besser — bas de n. rosen? (böse) — bas de na(ch) (nët) schléifreg (schläfrig) — nu gëf du och n. domm, frech — spaßh.: wéi ech n. jonk a schéi wor — Zusatz: haut sin ech nëmme méi n. schéin — drohend: so(n) dat emol n. eng Kéier — 't as gewëss (och) n. derwäert fir dervunner ze schwätzen (es lohnt sich doch nicht) — n. gëschter sot hien e kéim (gestern noch) — gës de dech n. nët? — lo gët n. ee geholl an da gi mer heem (jetzt trinken wir noch ein Glas) — mir mussen n. bezuelen (an da gi mer) — mir hun es n. déck wëlles (haben noch immer die feste Absicht) — Frage der Verkäuferin an den Kunden: (wir) soss n. eppes (gefälleg)? — wat kritt d'Madamm (den Här) n.? — abweisend: a wat (oft mit überlangem Vokal) n.! — 't as n. eng Kéier gutt gaang (wir sind noch einmal gut davon gekommen) — 't as n. gutt fir déi Kéier (lassen wir es noch einmal gut sein) — en as n. (na) nët op (noch nicht aufgestanden, er schläft noch) — bei hinnen as n. Luucht (brennt noch Licht) — e läit (liegt) n. am Bett — wien as n. mat? (wer spielt sonst noch mit?) — et gët dach n. anert Wieder — tröstend: et geet n. eng Kéier besser — en huet Geld n. an n. (er hat sehr viel Geld) — n., n., son d'Kanner (bitten die Kinder) — dat schmaacht no n. (nach mehr) — ech hun n. ëmmer (stets) gesot et géif esou kommen — ech behaapten et elo nach (auch jetzt noch, trotzdem) — bas de n. nët fäerdeg? (Bet. auf fäerdeg: noch nicht fertig — Bet. auf nach: noch immer nicht fertig) — drohend: nach eng (bet.) Kéier (nur noch ein einziges Mal), da rabbelt et — dat do sees de mer nët nach (bet.) eng Kéier (nochmal) — n. emol (nochmals — s. nammel) — fir näischt an n. emol näischt — n. eemol, dann huet et gelaut, geschellt — wann s de n. emol erëm kënns, da kucke mer no dénger Saach — et as n. kees (keemools, nach ni) sou uerg gewiescht wéi haut — en ass ewell greis an n. nët weis — en as widder bäi n. no — (er ist nirgendwo aufzufinden) — [Bd. 3, S. 193] nach ni, verkürzt, Ausfall des guttur. Reibelautes zu: nani: «niemals» — na(ch)ni hun ech dat behaapt, sou eppes as mer na(ch)ni geschitt — dat hun ech na(ch)ni gesinn — nach ewell verkürzt zu: nawell: «in der Tat, tatsächlich» — 't as n. wouer (tatsächlich wahr) — dir huet n. recht — ma du hues nach (n. ewell, nawell) grad Uursaach fir de Mond op ze din — du bas n. en aartlecht Meedchen — du bas n. gutt geroden — du bas n. glott — du wiers n. mooss domm genuch fir dohinner ze goen — hatt huet n. e gudden Zongeschlag (beim Sprechen, auch beim Trinken) — et sin n. méi Leit komm wéi ech gemengt hat — «trotzdem»: lo maachen ech et n. grad — ech spillen n. eng Kéier op de Bauer (beim Kegelspiel) — nët-nach (als Zusatz in Ausrufen, Flüchen, oft bewundernd) — der Donner-, der Jippel-, der Jomer-nët-nach — Mordjippelnët-nach — Donnerwieder-nët-nach — (och du) mäi Gott-nët-nach — Jëmmichenauen-nët-nach.

Nacher ON.: «Nocher» — Dorf der Gemeinde Gösdorf, Kanton Wiltz — 93.

nacken I intr. Verb.: «hadern» — Abl.: Genacks N. — s. auch: picken.

nacken II intr. Verb.: «mit dem Nackert (s. d.) spielen» — cf. nécken II sub 2).

Nacker M.: «Perlmutter» — dafür auch: Palamott (s. d.) — frz. nacre.

nacker Adj.: «aus Perlmutter» — en n. Knapp, Still (Knopf, Stiel) — en nackert Messer (Messer mit Perlmutterheft).

Nackert M.: «Klicker» (Schußklicker, meist größer oder aus Metall, mit dem der Spieler die andern im Kreis befindlichen Klicker herauszustoßen sucht) — cf. Néckmuerbel.

Nackes a Mockes: «Knickerspiel» — mir spillen N. a M.

Naphtalin M. — s. Mattegëft.

nahrhaft, naarhäfteg (Echt.: noarhäfteg) Adj.-: «nahrhaft» — cf. niereg — dazu: Nahrhaftigkät, -keet F.: «Nährwert» (Wb.06).

naiv Adj.: «naiv, kindisch» — wat bas du (awer) nach n. — du naive Kärel.

Naivtéit F.: «Naivität».

naja Interj.: «naja».

Nake- -bauz (meist das Dim. Nakebäiz(ch)en — lok.: Nakebäerzchen, Nakebänzchen) M.: 1) «Nackedei»; 2) «Herbstzeitlose» — Nakebäiz(ch)er an Houerekanner (die Herbstzeitlosen mit den im Frühjahr kommenden Samenkapseln — C); -piddelchen M. — s. Nakebauz sub 1).

nakeg Adj.: «nackt, entblößt» — n. a plakeg — n. komme mer op d'Wëlt an holle nët vill dervoa mat fort (C) — substantiv.: Na(c)kegen, Na(c)kéchen M.: «der Nackte» — dat nennen ech déi Nakeg kleeden, sot de Mann, du huet en engem Heeschemann säin ale Kiddel gin — et as näischt onméiglech, awer engem N. an d'Täsch ze späitzen (fueren), dat as onméiglech — Zussetz.: potzpuddelnakeg — cf. plakeg.

nakeg Kënnercher Plur. tant.: «Herzblume, flammendes Herz» (Dielytra spectabilis).

Nakegkät, -keet F.: «Nacktheit».

Nam M. — Nösl. Var. zu: Numm (s. d.).

Namen (hd. Lautung) — in den Raa.: an dees N. — komm nët méi an dees Namen erëm — a Gottes Namen — da gitt alt a Gottes N.

Namens- -dag M.: «Namenstag» — meist dafür (im Süden) das Simpl. Dag (s. d. sub 4)a.; -patréiner M.: «Namenspatron» (bes. der Kirche, der Kapelle).

Namm(namm) (Ammenspr.) F.: 1) «Mund»; 2) meist M.: «die Speise» — 't as gudde Namm(namm) — dazu: o wi n. (wie gut) — nammnamm, guddeg, sagt die Mutter zum Kleinkind; 3) «das Speisen» — da maach schéi N., méng Moodchen (Mutter zum kleinen Mädchen).